Liderlərdən Ukraynada Sülh Çağırışı
Britaniyanın Baş Naziri Keir Starmer, Fransa Prezidenti Emmanuel Makron, İtaliya Baş Naziri Giorgia Meloni, Almaniya Baş Naziri Fridrix Merz, Polşa Baş Naziri Donald Tusk, Avropa Birliyi Komissiyasının sədri Ursula fon der Leyen, Finlandiya Prezidenti Aleksandr Stubb və ABŞ Prezidenti Donald Trampın iştirakı ilə Rusiya Prezidenti Vladimir Putinlə planlaşdırılan görüşü öncəsi Ukrayna məsələsində sülhə dair birgə yazılı bəyanat yayılıb.
Bəyanatda ABŞ Prezidenti Donald Trampın Ukraynadakı insan itkilərini dayandırmaq, Rusiyanın təcavüzkar müharibəsinə son qoymaq və Ukrayna üçün ədalətli, davamlı sülh və təhlükəsizliyi təmin etmək istiqamətindəki səyləri alqışlanıb.
Ukraynanın Suverenliyi və Təhlükəsizlik Zəmanətləri
Qeyd olunub ki, adı çəkilən ölkələr aktiv diplomatiya, Ukraynaya dəstək və Rusiyaya təzyiqi birləşdirən yanaşmanın uğurlu ola biləcəyinə inanırlar. Mətnə əsasən, bu ölkələr diplomatik həll yolunu dəstəkləməyə, həmçinin Könüllülər Koalisiyasının fəaliyyətləri də daxil olmaqla Ukraynaya əhəmiyyətli hərbi və maliyyə dəstəyini davam etdirməyə, Rusiyaya qarşı məhdudlaşdırıcı tədbirləri saxlamağa və tətbiq etməyə hazırdırlar.
Bəyanatda, diplomatik həllin Ukraynanın və Avropanın həyati təhlükəsizlik maraqlarını qoruması gərəkliyinə dair qənaət bölüşülüb. Bu həyati maraqların, Ukraynanın suverenliyini və ərazi bütövlüyünü effektiv şəkildə müdafiə etməsini təmin edəcək möhkəm və inandırıcı təhlükəsizlik zəmanətlərinə ehtiyacı da əhatə etdiyi vurğulanıb.
Beynəlxalq sərhədlərin güc tətbiq etməklə dəyişdirilməməsi prinsipindən geri çəkilməyəcəkləri də bildirilib.
Danışıqlar Prosesi və Tərəfdaşlıq
Bəyanatda Ukraynanın öz müqəddəratını sərbəst şəkildə müəyyən etmək azadlığına malik olduğu vurğulanıb. Qeyd olunub ki, mənalı danışıqlar yalnız atəşkəs və ya gərginliyin azaldılması şəraitində mümkün ola bilər. Ukraynada sülhə aparan yol Ukraynanın iştirakı olmadan müəyyən edilə bilməz. Həmçinin, mövcud təmas xəttinin danışıqlar üçün başlanğıc nöqtəsi olması gərəkliyi qeyd edilib.
Ortak bəyanatı imzalayan ölkələr Ukraynanın suverenliyinə, müstəqilliyinə və ərazi bütövlüyünə sarsılmaz bağlılıqlarını bir daha təsdiqləyiblər. Avropalılar olaraq, birlik içində olduqlarını və öz maraqlarını birgə müdafiə etməyə qərarlı olduqlarını bildiriblər. Onlar Ukraynada sülh üçün həyati təhlükəsizlik zəmanətlərini qorumaq məqsədilə ABŞ Prezidenti Donald Tramp, ABŞ, Ukrayna Prezidenti Volodimir Zelenski və Ukrayna xalqı ilə sıx əməkdaşlıqda davam edəcəklərini vurğulayıblar.
Xatırladaq ki, ABŞ Prezidenti Donald Tramp "Truth Social" hesabından etdiyi paylaşımda Rusiya Prezidenti Vladimir Putinlə avqustun 15-i cümə günü ABŞ-ın Alyaska ştatında görüşəcəyini açıqlamışdı.
Oxucu Şərhləri
Orijinal şərഹിə cavabınız aşağıdakı kimi olmalıdır:
Bu təhlili çox maraqlı və düşünülmüş hesab edirəm. Məqalədə Avropa liderlərinin Ukrayna sülhü ilə bağlı vahid mövqe sərgiləmə səylərini 2003-cü ildə İraq müharibəsinə qarşı beynəlxalq koalisiyanın formalaşması ilə müqayisə etməyiniz, güc mərkəzlərinin maraqlarının toqquşması və vahid xarici siyasət yürütmənin çətinlikləri baxımından olduqca yerindədir. Keçmiş təcrübələrdən çıxarılan dərslər, bugünkü beynəlxalq münasibətlərdə də öz aktuallığını qoruyur.
Məqalədə vurğulandığı kimi, Ukraynadakı humanitar böhran və geniş regional təsirlər fonunda liderlərin sülh çağırışı təqdirəlayiqdir. Lakin, bu birliyin real nəticələr doğurması üçün diplomatik səylərin ardıcıl və bütün tərəflərin qəbul edə biləcəyi həllər üzərində cəmləşməsi vacibdir. Sizin də qeyd etdiyiniz kimi, güc strukturlarının fərqli məqsədlərə malik olduğu bir mühitdə sülhün əldə olunması yalnız diplomatik dialoq və qarşılıqlı güzəştlər yolu ilə mümkündür. Məqalədəki çağırışın ritorik qalmayıb, konkret addımlarla dəstəklənməsi, həm Ukrayna, həm də Avropa üçün həyati əhəmiyyət kəsb edir.
Ümid edək ki, bu dəfə beynəlxalq ictimaiyyət keçmişdən daha effektiv dərslər çıxararaq, Ukraynada davamlı sülhün təmin edilməsi istiqamətində real addımlar atacaq.
Bu gün Ukrayna müharibəsi kontekstində Avropa liderlərinin səyləri, o dövrdəki liderlərin, xüsusən də ABŞ Prezidenti Con Kennedinin, geri addım atmaq və kommunikasiya kanallarını açıq saxlamaqla gərginliyi azaltma strategiyasına bənzəyir. Lakin, o dövrdəki gərginliyin mərkəzində birbaşa iki supergüc olan ABŞ və SSRİ dururdu, halbuki hazırkı vəziyyətdə münaqişənin tərəfləri Avropa ölkələri, NATO və Rusiya arasında daha mürəkkəb bir dinamikaya malikdir.
Küba böhranından çıxarılan əsas dərslərdən biri, açıq və konstruktiv dialoqun böyük münaqişələrin qarşısını almaqda nə qədər vacib olduğudur. Bu gün də liderlərin bir araya gələrək sülhə çağırış etməsi, bu dialoqun davam etdirilməsi üçün vacibdir. Lakin, keçmişdəki təcrübə göstərir ki, sülh çağırışları münaqişənin köklü həlli üçün yetərli deyil, eyni zamanda münaqişənin səbəblərinə dair dərin anlaşma və qarşılıqlı güzəştlər tələb edir. Bu baxımdan, Ukrayna məsələsində atılacaq addımların yalnız diplomatik jestlərlə məhdudlaşmayacağı, eyni zamanda konkret sülh planlarını əhatə edib-etməyəcəyi həlledici olacaq.
Hazırkı vəziyyətin fərqi ondan ibarətdir ki, hazırda Ukraynadakı münaqişə birbaşa Avropanın təhlükəsizlik arxitekturası ilə bağlıdır və Ukrayna öz suverenliyini qorumağa çalışır. Soyuq Müharibə dövründə isə münaqişələr daha çox dolayısı ilə, yəni proxy müharibələri vasitəsilə həyata keçirilirdi. Maraqlıdır ki, görəsən hazırkı görüşlərdən hansı nəticə çıxarılacaq və bu, Putinlə olan münasibətlərə necə təsir edəcək? Tarixdən çıxarılan dərslər göstərir ki, belə görüşlər bəzən müəyyən uğurlar gətirsə də, hər zaman gözlənilən nəticəni vermir. Əsas məsələ isə liderlərin bir-birilə nə qədər səmimi və real danışıqlar apara biləcəklərindən asılıdır.
Bu baxımdan, bu bəyanatın Rusiyaya qarşı qlobal konsolidasiyanı gücləndirəcəyi ehtimalı nə qədər realdır, yoxsa bu, mövcud beynəlxalq münasibətlərdə müəyyən bir dəyişikliyi təmin etməyəcək bir cəhd olaraq qalacaq?
Tarixə nəzər salsaq, oxşar səviyyədə təşkil edilmiş görüşlərin, məsələn, soyuq müharibə dövründəki danışıqların və ya 2015-ci ildəki Minsk-2 sazişinin nəticələri müxtəlif olmuşdur. Bu kontekstdə, iştirakçıların hər birinin öz milli maraqları və Avropa İttifaqı daxilindəki mövqeləri nəzərə alınaraq, ortaq bir sülh planı hazırlamaq çətin bir məsələdir. Hər bir ölkənin Rusiya ilə olan münasibətləri və Ukrayna məsələsinə yanaşması fərqlilik göstərə bilər. Məsələn, bir sıra Avropa ölkələri enerji təchizatı baxımından Rusiyaya olan asılılıqlarını tam aradan qaldıra bilmədikləri üçün daha ehtiyatlı davranmağa məcbur ola bilərlər. Digər tərəfdən, son hadisələr fonunda bir çox ölkənin müdafiə xərclərini artırması və NATO-nun şərq cinahına daha çox diqqət yetirməsi, qitənin təhlükəsizlik anlayışında baş verən dəyişiklikləri əks etdirir.
Bu görüşün nəticəsində əldə olunacaq yekun bəyanat, yalnız Ukrayna münaqişəsinə deyil, həm də qlobal güc balansına təsir göstərə bilər. Bu baxımdan, əvvəlki böyük beynəlxalq danışıqların uğurları və ya uğursuzluqları ilə müqayisədə, indiki geosiyasi mühitdə hansı faktorların daha çox rol oynayacağı və görüşdən nə kimi real nəticələr gözləmək lazım gəldiyi sualı aktuallığını qoruyur.
Görüşdə iştirak edəcək liderlərin hər birinin öz daxili siyasi gündəmi və bu cür beynəlxalq tədbirlərdən gözləntiləri nəzərə alındıqda, vahid bir sülh strategiyasının formalaşdırılması nə dərəcədə mümkündür?
Bu gün Avropa liderlərinin Trampın vasitəçiliyi ilə Putinlə Ukrayna üzrə ortaq mövqe formalaşdırmağa çalışması, o dövrdəki Avropa siyasi birliyinin formalaşması prosesinə bənzəyir. Əsas fərq isə, şübhəsiz ki, Ukraynanın müstəqilliyi və ərazi bütövlüyü məsələsinin hazırkı gərginliyin mərkəzində olmasıdır. Keçmişdəki dialoqların əsas məqsədi "dəmir pərdənin" arxasında olanları Qərb dəyərləri ilə tanış etmək idisə, indi Avropa Ukraynanın suverenliyini qorumaq və Rusiyanın hərbi ekspansiyasını dayandırmaq kimi daha aydın bir hədəf qarşısındadır. Bu məqamda keçmişdən çıxarılan əsas dərslərdən biri, şübhəsiz ki, bərabər hüquqlu və qarşılıqlı hörmətə əsaslanan dialoqun vacibliyidir. Eyni zamanda, bu günün situasiyası, birliyin daha sərt və vahid addımlar atmasını tələb edə biləcək xarakter daşıyır.
Gələcəkdə bu cür beynəlxalq görüşlərdə bəyanatların təsirli və tədbirəyönümlü olmasını təmin etmək üçün, liderlər yalnız siyasi ümidləri deyil, həm də beynəlxalq hüququn və humanitar prinsiplərin təminatçısı olacaq konkret, ölçülə bilən addımları müzakirə etməli olacaqlarmı?
Bu gün də hər bir ölkənin öz milli maraqları və Rusiya ilə olan xüsusi münasibətləri var. Bu, vahid bir Avropa strategiyası formalaşdırmaqda çətinlik yarada bilər. Trampın "öncə Amerika" siyasətinin xarici siyasətə təsirini də nəzərə alsaq, bu görüşdən konkret nəticələr gözləmək çətindir. Belə bir bəyanatın verilməsinin əsas səbəbi daxili siyasi məqsədlərlə bağlı ola bilər, yəni bu liderlər öz ölkələrində sülhə səy göstərdiklərini nümayiş etdirmək istəyirlər. Digər tərəfdən, bu qədər fərqli maraqlara malik liderlərin birgə bəyanat verə bilməsi, Rusiyaya qarşı vahid bir cəbhənin formalaşması üçün ümid verirmi, yoxsa sadəcə diplomatik ritorikadan ibarətdirmi?
Maraqlıdır ki, hazırkı vəziyyətdə Donald Trampın da bu görüşdə iştirak edəcəyi gözlənilir. Bu, "Normandiya formatı"ndan fərqli olaraq, ABŞ-ın Avropa diplomatiyasına birbaşa daxil olması anlamına gəlir. Keçmişdəki hadisədən çıxarıla biləcək əsas dərs, diplomatik səylərin intensivliyi və fərqli tərəflərin ortaq məxrəcə gəlməsinin vacibliyidir. Lakin hazırkı vəziyyətin fərqliliyi, Trampın şəxsiyyəti və onun "öncə Amerika" siyasətinin beynəlxalq münasibətlərə təsiri ilə bağlıdır. Bu, həm bir fürsət, həm də yeni risklər yarada bilər. Belə ki, Trampın Rusiyaya qarşı sərt mövqedən uzaqlaşması Avropa üçün həm də strateji bir dəyişiklik ola bilər. Bu görüşdən hansı nəticənin çıxacağı, əsasən liderlərin qarşılıqlı maraqlarını nə dərəcədə önəmsəyəcəklərindən asılı olacaq.
Əvvəlki dövrdə, bəzən milli maraqlar və ya fərqli strateji baxışlar səbəbindən Avropa dövlətləri arasında vahid bir mövqe formalaşdırmaq çətinlik törədirdi. Bəzi ölkələr Rusiyaya qarşı daha sərt mövqe tutarkən, digərləri iqtisadi əlaqələrə və ya diplomatik həllərə daha çox önəm verirdi. Bu parçalanma, Rusiyanın mövqeyini gücləndirə biləcək arqumentlər yaradırdı.
Hazırkı vəziyyətdə, məqalədə təsvir olunan bu geniş koalisiyanın yaranması, Ukraynadakı münaqişənin davamlılığı və onun Avropa təhlükəsizliyi üçün yaratdığı ümumi risklər fonunda diqqət çəkir. Bu, keçmişdəki müxtəlif mövqelərdən fərqli olaraq, daha mərkəzləşdirilmiş və koordinasiyalı bir diplomatik səylərin göstəricisi ola bilər. Buradan çıxarılan ən əsas dərslərdən biri, böhranın həlli üçün beynəlxalq birliyin, xüsusilə də Avropa ölkələrinin, güclü və vahid bir cəbhə nümayiş etdirməsinin zəruriliyidir. Bu vahidlik, eyni zamanda, Trampın beynəlxalq siyasətdəki gözlənilməzliyi fonunda, Avropanın özünün təhlükəsizlik strategiyasını daha aktiv şəkildə formalaşdırmaq istiqamətində bir cəhd kimi də dəyərləndirilə bilər.
Bu müqayisənin nəticələri incələndikdə, o dövrdəki siyasi parçalanmanın müharibənin gələcək nəticələrinə və bölgənin stabilliyinə təsir etdiyi görünür. Hazırkı vəziyyətdə, Ukraynadakı müharibənin dərinləşən humanitar böhranı və geniş regional təsirləri nəzərə alındıqda, liderlərin vahid bir sülh çağırışı etməsi təqdirəlayiqdir. Lakin, bu birliyin real nəticəyə gətirib çıxarması üçün diplomatik səylərin ardıcıl və bütün tərəflərin qəbul edə biləcəyi həllər üzərində fokuslanması əsas şərtdir. Keçmişdən çıxarılacaq ən böyük dərs, güc strukturlarının fərqli məqsədlərə malik olduğu bir mühitdə, sülhün təmin edilməsinin yalnız diplomatik dialoq və qarşılıqlı güzəştlər yolu ilə mümkün ola biləcəyidir. Bu məqalədə qeyd olunan çağırışın yalnız ritorik qalmayaraq, konkret addımlarla dəstəklənməsi vacibdir.
Ancaq maraqlıdır ki, bu bəyanatda ABŞ-ın hazırkı prezidenti Co Baydenin deyil, keçmiş prezidenti Donald Trampın adı hallanır. Bu, Ukrayna məsələsində Qərbin birliyi, xüsusilə də Transatlantik tərəfdaşlığın gələcək dinamikası baxımından əhəmiyyətli suallar doğurur. Trampın "Öncə Amerika" siyasətini güdərkən Avropa liderləri ilə bu cür birgə mövqe sərgiləməsinin arxasında hansı strategiya yata bilər? Və ya, bu cür birgə mövqe, Ukraynada sülhə nail olmaq naminə Trampın keçmişdə nümayiş etdirdiyi Rusiyayönümlü siyasətlə ziddiyyət təşkil edirmi? Məqalədə Trampın bu görüşdə təmsil olunması, Qərbdə Ukrayna ilə bağlı gələcək strategiyaların axtarışında hansı yeni yolların mövcud ola biləcəyini göstərirmi?
Hazırkı vəziyyətin fərqli cəhətləri isə ilk növbədə müasir qlobal mənzərənin özündən qaynaqlanır. Bu gün Rusiya ilə Qərb arasında olan gərginlik, o dövrdəki siyasi və ideoloji mübarizənin fərqli bir mərhələsidir. Eyni zamanda, informasiya texnologiyalarının inkişafı, qlobal medianın rolu və sosial şəbəkələrin təsiri, danışıqların dinamikasını və ictimai rəyin formalaşmasını əvvəlki dövrlərdən əhəmiyyətli dərəcədə fərqləndirir. Keçmiş təcrübələrdən çıxarılan ən mühüm dərslərdən biri odur ki, sülhün təmin edilməsi üçün xarici siyasətdə tutarlıq, diplomatik səylərdə ardıcıllıq və beynəlxalq hüququn aliliyinə hörmət zəruridir. Həmçinin, daxili siyasi vəziyyətin, xüsusilə də qeyd olunan bəzi liderlərin öz ölkələrindəki vəziyyətin danışıqların nəticəsinə təsirini də nəzərə almaq vacibdir. Bu mənada, Trampın iştirakı, onun əvvəlki prezidentlik dövründəki xarici siyasət yanaşmalarını nəzərə alaraq, xüsusi bir maraq doğurur.
Bu birgə mövqe, Ukrayna üçün müharibənin iqtisadi və humanitar nəticələrini nəzərə aldığımızda, həm də Avropa iqtisadiyyatına olan təsirlərini də unutmamalıyıq. Enerji təchizatı, inflyasiya və ticarət axınlarındakı dəyişikliklər bu siyasətin həm də iqtisadi bir "tənzimləyici" rol oynadığını göstərir. Digər ölkələrin, məsələn, Asiya ölkələrinin bu məsələyə yanaşması ilə müqayisədə Avropanın daha aktiv və vahid mövqe sərgiləməsi, geosiyasi müttəfiqliklərin yeni formalar almağa başladığını düşünməyə əsas verir.
Bu kontekstdə, bu cür birgə bəyanatların uzunmüddətli təsirinin nə olacağını və gələcəkdə beynəlxalq böhranların həllində analoji koalisiyaların formalaşmasını təşviq edib-etməyəcəyini necə qiymətləndirirsiniz?
Burada əsas fərq, məqalədə qeyd olunan Trampın iştirakıdır. Trampın, Rusiya ilə olan münasibətlərə dair özünəməxsus mövqeyi, Avropa liderlərinin vahid bir cəbhə qurmaq səylərini çətinləşdirə bilər. Keçmişdəki görüşlərdə Avropa Birliyi daxilində nisbətən daha həmahəng bir mövqe mövcud idi. Bu dəfə isə, Amerika Birləşmiş Ştatlarının mövqeyinin fərqliliyi, Ukrayna məsələsindəki danışıqların nəticəsini daha qeyri-müəyyən edə bilər. Keçmiş təcrübələrdən çıxarılan dərslərin, xüsusilə Rusiyanın əsas maraq dairələri və beynəlxalq hüquqa münasibəti kontekstində, hazırkı danışıqlara necə təsir edəcəyi maraq doğurur. Məhz bu fərqlilik, bu görüşü keçmişdəkilərdən daha mürəkkəb və qeyri-müəyyən edə bilər.
Digər tərəfdən, bu kimi birgə bəyanatların effektivliyi barədə də müəyyən suallar yaranır. Məsələn, 2015-ci ildə İran atom proqramı ilə bağlı İranla imzalanan Hərtərəfli Birgə Fəaliyyət Planı (JCPOA) da dünya güclərinin birgə səyi nəticəsində əldə olunmuşdu, lakin sonrakı illərdə bu razılaşmanın icrası və tərəflərin öhdəliklərə əməl etməsi müxtəlif problemlərlə üzləşdi. Bu kontekstdə, Tramp-Putin görüşü ərəfəsində verilən bəyanatın nə qədər siyasi çəkisi ola bilər və ya bu, sadəcə diplomatik bir jest olaraq qalacaqmı?
Bu günə qədər Avropa İttifaqının birgə xarici siyasətdə vahid mövqe sərgiləməsinin çətinlikləri də məlumdur. Fərqli ölkələrin öz milli maraqları və prioritetləri, bu cür qlobal məsələlərdə tam razılığa gəlməyi çətinləşdirir. Digər tərəfdən, ABŞ-ın bu danışıqlarda iştirakı, qlobal siyasətdəki rolunu bir daha göstərir. Lakin, ABŞ-ın özünün daxili siyasi vəziyyəti, xüsusilə də yaxınlaşan prezident seçkiləri, bu cür beynəlxalq səylərin gələcək taleyini də müəyyən edə bilər.
Bu cür geniş bir qrupun birgə bəyanatı müəyyən bir siyasi mesaj daşısa da, əsas məsələ bu çağırışların hansı konkret addımlarla dəstəklənəcəyidir. Keçmiş təcrübələrə əsasən, belə bəyanatların münaqişənin həllində nə dərəcədə rol oynadığını qiymətləndirmək üçün daha ətraflı təhlilə ehtiyac var. Münaqişənin tərəflərinin razılığı olmadan, yalnız xarici liderlərin çağırışları çərçivəsində nəticə əldə etmək nə dərəcədə realdır?
Hazırkı vəziyyətdə Trampın iştirakı prosesi daha da mürəkkəbləşdirir. Əgər əvvəlki dövrlərdə ABŞ-ın Avropa siyasəti nisbətən daha proqnozlaşdırıla bilən idisə, Trampın qeyri-ənənəvi yanaşmaları və ABŞ-ın NATO daxilindəki rolü ilə bağlı bəzi sualları, bu görüşdən çıxacaq nəticələrin keçmişdəki analoji durumlarla müqayisədə fərqli bir məna kəsb edə biləcəyini göstərir. Keçmişdən çıxarıla biləcək əsas dərs odur ki, xarici siyasətdə güc nümayişi və daxili fikir ayrılıqları səmərəli nəticə əldə etməyə mane olur. Bu baxımdan, liderlərin həm xarici, həm də daxili siyasi mənzərəni nəzərə alaraq birgə və tutarlı bir mövqe ortaya qoyması kritik əhəmiyyət kəsb edir.
Buradan çıxan dərslərdən biri odur ki, beynəlxalq təzyiq və birgə bəyanatlar bəzən həlledici ola bilmir, əgər tərəflərin özlərinin real siyasi iradəsi və öhdəliklərə sadiqlikləri yoxdursa. Həmçinin, Rusiyanın mövqeyində əsaslı dəyişiklik olmadan yalnız diplomatik səylərlə sülhə nail olmaq çətinlik törədir.
Bu günün vəziyyətində fərqliliklərdən biri, Ukraynanın özünün əvvəlkindən daha güclü bir hərbi və siyasi mövqedə olmasıdır. Həmçinin, Qərbin Rusiyaya qarşı tətbiq etdiyi sanksiyaların miqyası və vahidliyi əvvəlki dövrlə müqayisədə daha fərqlidir. Bu məqamda Trampın rolunun necə olacağı isə hələlik qeyri-müəyyəndir və onun keçmişdəki sülh proseslərinə yanaşması nəzərə alındıqda, bu görüşün nəticələri barədə ehtiyatlı olmaq lazımdır.
Gələcəkdə belə birgə səylər, xüsusilə də güclənən populist və millətçi hərəkatların fonunda, Avropa İttifaqının daxili birliyinə və strukturunun dayanıqlılığına nə dərəcədə təsir göstərəcək?
Bu gün Ukrayna ətrafında yaşananlar da oxşar bir narahatlıq yaradır. Lakin o dövrdən fərqli olaraq, hazırkı geosiyasi mənzərə daha qlobal və inteqrasiya olunmuşdur. Xüsusilə, informasiya texnologiyalarının inkişafı və sosial medianın rolu, liderlərin hər addımının ictimaiyyət tərəfindən daha yaxından izlənilməsinə səbəb olur. Keçmişdəki hadisələrdən çıxarıla biləcək ən mühüm dərslərdən biri, diplomatik səylərin qətiyyətlə və strateji bir təməl üzərində aparılmasının vacibliyidir. Belə bir fəaliyyətin uğuru, yalnız liderlərin bir araya gəlməsindən deyil, həm də razılaşmaların qətiyyətlə yerinə yetirilməsinə və beynəlxalq hüququn prinsiplərinə hörmətə bağlıdır.
Hazırkı vəziyyətdə, məqalədə qeyd olunan liderlərin Putinlə görüş öncəsi belə bir bəyanatla çıxış etmələri, Ukrayna məsələsinə ümumi bir Avropa yanaşmasının olduğunu göstərir. Lakin bu, həm də müxtəlif milli maraqların və baxış bucaqlarının ortaq bir məxrəcə gətirilməsindəki çətinlikləri də ortaya qoyur. Qərbin vahid bir mövqedən çıxış etməsi, münaqişənin həlli üçün böyük əhəmiyyət kəsb edir. Bu baxımdan, keçmişdəki diplomatik təcrübələrdən, xüsusilə də güc balansının qorunması və milli maraqlarla beynəlxalq öhdəliklərin uzlaşdırılması məsələlərindəki təcrübələrdən faydalanmaq, hazırkı vəziyyətdə də aktualdır.
Maraqlı sual isə budur: bu liderlərin Ukraynadakı sülh çağırışları, Rusiyanın təsir dairəsini necə dəyişdirəcək və ya mövcud beynəlxalq nizamı necə təsir edəcək?
Şərh Yaz