Azərbaycan-Rusiya əlaqələri niyə gərginləşir

2001-ci ildə Rusiyanın Ural Dağları bölgəsində yerləşən Yekaterinburq şəhərinin göl kənarındakı restorana yaxın ərazidə bir nəfər bıçaqlanaraq öldürülüb.

Yerli medianın iddialarına görə, o, son nəfəsində iddia edilən qatillərinin adlarını polisə pıçıldayıb.

Həmin şəxs və onun ehtimal olunan qatilləri etnik azərbaycanlılar, 1990-cı illərdə ermənilərin üstünlük təşkil etdiyi Azərbaycanın Qarabağ bölgəsindəki müharibədən sonra Rusiyaya qaçan türk-müsəlman ailələrindən idilər. Rusiyadakı bu Azərbaycanlı icması o dövrdən bəri müxtəlif çətinliklərlə üzləşib.

Lakin Rusiya səlahiyyətlilərinə ehtimal olunan şübhəliləri müəyyən edib həbs etmək üçün 24 il vaxt lazım gəlib – baxmayaraq ki, onlar restoranı idarə edirdilər və heç vaxt gizlənməmişdilər.

Cümə günü iki iddia edilən şübhəli saxlanılarkən ölüb. Rusiya prokurorlarının məlumatına görə, onlardan biri “ürək tutmasından”, digərinin ölüm səbəbi isə “araşdırılır”.

Onlar həmçinin iddia ediblər ki, şübhəlilər başqa qətllərdə və 2021-ci ildə 44 nəfərin ölümünə səbəb olan saxta spirtli içkilərin satışında iştirak edən “cinayətkar qrupun” üzvləri olublar.

Prokurorlar ehtimal olunan “cinayətkarların” niyə bu qədər uzun müddət azadlıqda qaldığına dair heç bir cavab verməyib və onların nə qədər qəddar şəkildə saxlanılması barədə ətraflı məlumatlandırmayıblar.

Bu ölümlər strateji Cənubi Qafqaz bölgəsində, Rusiyanın keçmiş təsir dairəsində köklü dəyişikliyə səbəb ola biləcək diplomatik gərginlik yaratdı. Qeyd edək ki, 2020-ci ildə Azərbaycan Qarabağı geri qaytarıb və Türkiyə burada öz əsrlik nüfuzunu bərpa edir.

Azərbaycan Rusiyanın “Qəbuledilməz Zorakılığını” Qınayır

Bu mübahisə indiyədək Azərbaycanda iki Rusiya kəşfiyyat zabitinin həbsi, Kremlin maliyyələşdirdiyi bir media orqanının fəaliyyətinin dayandırılması və Moskvanın sponsorluq etdiyi “mədəni tədbirlərin” ləğvi ilə nəticələnib ki, bu da iki ölkə arasındakı diplomatik gərginlik səviyyəsini daha da artırıb.

Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyi şənbə günü bildirib ki, Rusiya polisi və kəşfiyyat zabitləri iki qardaşı – Ziyəddin Səfərovu və Hüseyn Səfərovu – öldürən və onların qohumlarını ağır yaralayan “qəbuledilməz zorakılıq” tətbiq ediblər.

Yaralanan kişilərdən biri maskalı zabitlərin səhər tezdən onun ön qapısını sındırmağa başladığını və uşaqlarını qorxutduğunu bildirib.

Məhəmməd Səfərov MediaAzNews saytına deyib: “Zabitlər evi alt-üst etdilər və heç nə soruşmadan bir saat döyməyə davam etdilər.”

O, yaşlı atasının da saatlarla döyüldüyünü və elektrik cərəyanı ilə işgəncəyə məruz qaldığını bildirib. Eyni zamanda, hər ikisinin Rusiyanın Ukraynadakı müharibəsində döyüşmək üçün “könüllü” olmağa məcbur edildiyini iddia edib.

Digər Azərbaycan media orqanları kişilərin Rusiya zabitlərinin törətdiyini iddia etdikləri göyərtilərin və yaraların fotolarını yayımlayıb.

Kreml sözçüsü Dmitri Peskov bazar ertəsi Azərbaycanın reaksiyaları ilə bağlı suala cavab olaraq: “Biz bu cür qərarlardan səmimi qəlbdən təəssüflənirik” deyib.

O əlavə edib: “İnanırıq ki, Yekaterinburqda baş verənlərin hamısı hüquq-mühafizə orqanlarının işi ilə bağlıdır və bu, belə bir reaksiyaya səbəb ola bilməz və olmamalıdır.”

Lakin Azərbaycanın paytaxtı Bakıda yerləşən siyasi analitik Emil Mustafayev bu hadisənin Rusiyadakı ksenofobik meyli və Azərbaycanlı icmasına qarşı münasibəti vurğuladığını bildirib.

O deyib: “Azərbaycanlıların öldürülməsi etnik azlıqların ildırımötürücü kimi istifadə olunduğu tendensiyalı siyasət zəncirinin bir halqasıdır. Bu, sadəcə bir faciə deyil, Rusiya cəmiyyətinin dərin xəstəliyinin əlamətidir.”

Rusiyadakı Azərbaycanlı icması ən azı iki milyon nəfərdən ibarətdir, lakin onlar ayrı-seçkilik, polis zorakılığı və nifrət hücumları ilə üzləşirlər.

Mustafayev əlavə edib: “Kreml çoxdan bir hiyləni mənimsəyib – ölkədaxili narazılıq artanda diqqəti ‘daxili düşmənlərə’ – istər ukraynalılar, istər taciklər, istərsə də özbəklər, ya da indi olduğu kimi azərbaycanlılara – yönəltmək lazımdır.”

O, Kreml tərəfindən dövlət təbliğatı, polis zorakılığı və yüksək vəzifəli şəxslərin gizli razılığının miqrantlara qarşı zorakılıq atmosferi yaratdığını və bunun “normal, qaçılmaz” kimi qəbul edildiyini bildirib. Bu da Azərbaycanlı icması arasında narahatlığa səbəb olur.

1990-cı illərdə Azərbaycanlı miqrantlar Rusiya şəhərlərində meyvə ticarətini və mikroavtobus nəqliyyatını demək olar ki, inhisara almışdılar.

Bir çoxları hələ də saysız-hesabsız tərəvəz və gül dükanları işlədirlər.

Moskvadakı böyük bir dəmiryol stansiyasının yaxınlığındakı gül dükanının etnik Azərbaycanlı sahibi anonimlik şərti ilə “Əl Cəzirə”yə deyib: “Biz həmişə hədəf oluruq, polislər sənədlərimizi yoxlamaq üçün həmişə bir səbəb axtarır və Rus pasportumu görsələr belə, bizi narahat etmək və təhqir etmək üçün heç bir bəhanəyə ehtiyac duymurlar.” Bu cür hallara Azərbaycanlı icması tez-tez rast gəlir.

Almaniyanın Bremen Universitetinin tədqiqatçısı Nikolay Mitroxin bildirib ki, 2000-ci illərin əvvəllərinə qədər azərbaycanlılar Rusiyada “şübhəsiz ki, bir nömrəli” ən nifrət edilən etnik azlıq idilər, bu isə Rusiyanın Şimali Qafqazından və keçmiş Sovet Orta Asiyasından əmək miqrantlarının gəlişinə qədər davam edib.

O əlavə edib ki, o vaxtdan bəri azərbaycanlıları əsas düşmən hesab edən bəzi ultra-milliyyətçilər və skinhedlər hüquq-mühafizə orqanlarına qoşulublar.

Mitroxin “Əl Cəzirə”yə deyib: “Beləliklə, Yekaterinburqdakı qəddarlıq onilliklər boyu davam edən nifrətdən qaynaqlanmış ola bilər.” Bu hadisə isə mövcud diplomatik gərginlik fonunda daha da qabarıq şəkildə ortaya çıxıb.

Gərgin Əlaqələr

Digər geosiyasi amillər Rusiyadakı anti-Azərbaycan əhval-ruhiyyəsinə və ümumi diplomatik gərginlik vəziyyətinə töhfə verib.

2020-ci ildə Azərbaycan Qarabağla bağlı həllolunmaz görünən siyasi çıxılmaz vəziyyətə son qoyub.

Londondakı “Central Asia Due Diligence” analitik mərkəzinin rəhbəri Əlişir İlhamov “Əl Cəzirə”yə deyib: “Bu uğur, şübhəsiz ki, Türkiyənin hərbi yardımı sayəsində mümkün olub.”

Bakı böyük qruplu erməni və separatçı əsgərləri, eləcə də onların səngərlərini, tanklarını və yük maşınlarını asanlıqla vura bilən qabaqcıl Türkiyə istehsalı “Bayraktar” dronlarını alıb.

O deyib: “Azərbaycan-Türkiyə ittifaqı yaranıb ki, bu da Bakıya Moskvanın bezdirici ‘sülhməramlı’ missiyasından qurtulmağa və hər ikisini öz siyasi orbitində saxlamaq üçün Azərbaycan-Ermənistan münaqişəsini manipulyasiya etmək şansından məhrum etməyə imkan verib.”

İlhamov bildirib ki, bu ittifaq Moskvanın Cənubi Qafqazdakı nüfuzuna xələl gətirib, Bakı isə Rusiya-Ukrayna müharibəsində Kiyevə rəğbət bəsləyib. Bütün bunlar diplomatik gərginlik səviyyəsini artırıb.

Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev də Rusiyanı ötən dekabr Çeçenistan üzərində Azərbaycan sərnişin təyyarəsinin vurulması ilə bağlı araşdırmaya mane olmaqda günahlandırıb.

Təyyarə, görünür, Çeçenistanın inzibati mərkəzi Qroznıya Ukrayna dron hücumu zamanı panikaya düşmüş Rusiya hava hücumundan müdafiə qüvvələri tərəfindən vurulub.

Əliyev həmçinin Rusiyanın 1945-ci ildə Nasist Almaniyasını məğlub etməkdəki rolunu anmaq üçün Moskvanın məşhur Qırmızı Meydanında keçirilən 9 May paradında iştirak etməkdən imtina edib. Bu da diplomatik gərginlik əlamətlərindən biri kimi qeyd olunur.

Bakı, Kreml tərəfindən Azərbaycanlı əmək miqrantlarını Rusiyanın Ukraynadakı müharibəsinə məcburi cəlb etmə kampaniyasına sərt şəkildə müqavimət göstərir.

İlhamov deyib ki, Yekaterinburqdakı qəddar əməliyyat Kreml tərəfindən Rusiyadakı Azərbaycanlı icmasını qorxutmaq cəhdlərinin bir hissəsidir.

24 saat