Azərbaycan büdcəsinin Avropa standartlarına uyğun xərcləri

2026-cı il Azərbaycan büdcəsi və diqqət mərkəzindəki istiqamətlər

Azərbaycan hökuməti 2026-cı ildə dövlət büdcəsi və büdcədənkənar fondlar vasitəsilə ümumilikdə 48,8 milyard manat vəsait xərcləməyi planlaşdırır. Hər zaman olduğu kimi, bu vəsaitlərin hansı istiqamətlərə yönəldiləcəyi cəmiyyətin əsas maraq mövzularından biridir. Lakin daha maraqlı sual, uzun illərdir təbii resurs gəlirləri ilə böyük maliyyə imkanlarına sahib olan bir ölkənin Azərbaycan büdcəsi xərclərinin strukturunun, vətəndaşlarının yüksək rifah səviyyəsinə nail olmuş ölkələrlə müqayisədə necə göründüyüdür. Bəzi xərc maddələrində Avropa standartlarına çatmaq mümkün olubmu?

Avropa standartlarına uyğunlaşan xərc maddələri

2026-cı ilin xərclərinin funksional təhlili göstərir ki, Azərbaycan büdcəsində bəzi maddələr Avropa standartlarına yaxınlaşmaqda uğur qazanıb. Bu istiqamətlərdən biri qanunverici və icra hakimiyyəti orqanlarının saxlanması xərcləridir. Gələn il bu məqsədlərə 2 milyard manatdan bir qədər çox vəsait ayrılacaq ki, bu da proqnozlaşdırılan nominal Ümumi Daxili Məhsulun (ÜDM) 1,6 faizinə bərabərdir. Avropa Statistika Qurumunun (Avrostat) son məlumatına görə, Avropa Birliyi üzrə bu göstərici 1,9 faizdir.

Dövlət borclarının qaytarılması xərcləri də Avropa standartlarına yaxın digər bir istiqamətdir. 2026-cı ildə bu məqsədə 2,5 milyard manata yaxın vəsait ayrılması ÜDM-in 1,9 faizini təşkil edəcək. Avrostatın məlumatına əsasən, Avropa Birliyi ölkələrində bu göstərici 1,8 faiz civarındadır. Məhkəmə hakimiyyəti və prokurorluq orqanlarının saxlanması da eyni tendensiyanı nümayiş etdirir. Gələn il bu sahəyə 282 milyon manat ayrılması, büdcədənkənar gəlirlər nəzərə alındıqda, ÜDM-in 0,25 faizinə çatır. Avropa Birliyində bu rəqəm 0,3 faiz olaraq qeyd edilir.

Nəhayət, polis orqanlarının saxlanması xərcləri də Avropa standartları ilə müqayisədə uyğunlaşma nümayiş etdirir. 2026-cı ildə büdcədənkənar gəlirlərlə birlikdə polisin ümumi xərcləri 1,4 milyard manata yaxın olacaq ki, bu da ÜDM-in 1 faizindən bir qədər çoxdur. Avrostat Avropa Birliyi üzrə bu göstəricini 0,9 faiz səviyyəsində açıqlayıb. Həbsxanaların saxlanmasına gəlincə, Azərbaycan 2026-cı ildə ÜDM-in 0,15 faizini ayırmağı nəzərdə tutur, Avropa Birliyində isə bu göstərici 0,2 faiz təşkil edir.

Təhsil, Səhiyyə və Sosial Müdafiə: Avropadan uzaq məsafə

Lakin təhsil, səhiyyə və sosial müdafiə kimi həyati əhəmiyyətli sahələrdə Azərbaycan büdcəsi Avropa standartlarından xeyli geri qalır. Məsələn, əhalinin sosial müdafiəsi üçün gələn il 11,8 milyard manata yaxın vəsait ayrılması gözlənilir ki, bu da ÜDM-in 8,8 faizidir. Avropa Birliyi üzrə bu göstərici 19 faizdən çoxdur.

Səhiyyə xərclərinə gəlincə, Azərbaycanın icmal büdcəsindən ümumilikdə 4 milyard manata yaxın vəsait ayrılması planlaşdırılır ki, bu da ÜDM-in 3 faizindən azdır. Avropa Birliyində səhiyyəyə ayrılan vəsait ÜDM-in təxminən 7,5 faizini təşkil edir. Təhsil sahəsində də oxşar vəziyyət müşahidə olunur. 2026-cı ildə Azərbaycan təhsilə 5 milyard manat və ya ÜDM-in 3,7 faizi qədər vəsait ayırmağı proqnozlaşdırır. Avropa Birliyi üzrə bu göstərici 5 faizə yaxındır.

24 saat