Bir həftə gecikmə 23 min can aldı

Britaniyanın Pandemiya İdarəçiliyi: Gecikmiş Qərarlar On Minlərlə Can Aldı

2020-ci ilin əvvəllərindən başlayaraq bir neçə ay ərzində bütün dünyanı bürüyən və təsirləri hələ də davam edən Covid-19 pandemiyası ilə bağlı Böyük Britaniya hökumətinin atdığı addımlar müstəqil bir araşdırmanın mövzusu olub. 800 səhifəlik əhatəli sorğu hesabatında, dövrün baş naziri Boris Consonun rəhbərliyi altında Böyük Britaniya hökumətinin fəaliyyəti qeyri-kafi sayılıb. Bəzi qərarların gec qəbul edilməsinin on minlərlə əlavə can itkisinə səbəb olduğu vurğulanıb. Hesabata görə, ilk dalğadakı karantin qərarı bir həftə daha tez alınsaydı, 23 min insanın Covid-19 pandemiyası ilə əlaqəli səbəblərdən həyatını itirməsinin qarşısı alına bilərdi.

Karantin Qərarı Gecikdirildi

Uzun müddətdir gözlənilən hesabatda, 2020-ci ilin mart ayındakı ilk karantin qərarının gec verildiyi bildirilir. Eyni zamanda, hökumət sosial məsafə və simptom göstərən şəxslərin təcrid olunması ilə bağlı daha erkən qərarlar qəbul etsəydi, karantinə ehtiyac qalmaya biləcəyi də qeyd olunub.

Hesabatda, Covid-19 pandemiyası məhdudiyyətləri zamanı uşaqların və təhsilin prioritetləşdirilmədiyi də aşkarlanıb. Buna görə, Böyük Britaniya hökuməti məktəblərin bağlanmasının nəticələrini yetərincə hesablamayıb. Hökumətin aparıcı simalarının Covid-19 pandemiyası qaydalarını pozması isə cəmiyyətdə bu qaydalara inamın itirilməsinə səbəb olub. Hesabatda Birləşmiş Krallığı təşkil edən dörd ölkənin (İngiltərə, Uels, Şotlandiya və Şimali İrlandiya) hökumətləri tənqid edilir və Baş Nazirliyin ofisində "xaotik mədəniyyət" olduğu bildirilir.

Virus Yüngülə Alındı

Təhqiqat heyətinə rəhbərlik edən Hizer Halletin sözlərinə görə, Böyük Britaniya hökumətinin elm komitəsi virusun nə qədər sürətlə yayıldığını yüngülə alıb. İlkin günlərdə, sürü immunitetinin formalaşmasına kömək etmək üçün xəstəlik zirvəyə yaxınlaşana qədər məhdudiyyətlərin tətbiq edilməməsini tövsiyə etdikləri qeyd olunub. Pandemiya dövründə səhv qərarlar ağır nəticələrə səbəb olub.

"Səhvlərin Təkrarlanması Bağışlanmazdır"

Sorğunun tapıntılarının bir hissəsini əks etdirən 800 səhifəlik hesabatda bir sıra başqa uğursuzluqlar da ortaya qoyulub:

• İkinci dalğa başlayanda və Baş nazir Boris Conson daha sərt məhdudiyyətlərin zəruriliyi ilə bağlı dəfələrlə fikir dəyişəndə, 2020-ci ilin yazındakı eyni səhvlərin payızda təkrarlanması "bağışlanmaz" kimi qiymətləndirilib.
• Siyasətçilərin və məsləhətçilərinin qayda pozuntuları əhalinin qərar qəbul etmə prosesinə olan etibarını sarsıdıb və insanların tədbirlərə riayət etməməsi riskini əhəmiyyətli dərəcədə artırıb.
• Covid-19 pandemiyasına müdaxilə zamanı hökumətin mərkəzində "zəhərli və xaotik" bir mədəniyyət hökm sürürdü və bu da məsləhət və qərar qəbul etmə proseslərinə təsir edirdi.
• Yaşlılar, əlillər və bəzi etnik azlıqlar kimi həssas qruplar üzərindəki təsir yetərincə nəzərə alınmayıb.
• Uşaqlara yetərincə prioritet verilməyib, nazirlər məktəblərin bağlanmasının nəticələrini lazımi şəkildə dəyərləndirə bilməyiblər.

Hesabatda qeyd olunub ki, küçəyə çıxma qadağaları həyatları xilas etməyə kömək etsə də, cəmiyyət üzərində qalıcı izlər buraxıb, adi uşaqlıq fəaliyyətlərini dayandırıb, Covid-19 pandemiyası ilə əlaqəli olmayan sağlamlıq problemlərinin müalicəsini gecikdirib və bərabərsizlikləri daha da pisləşdirib. Covid-19 pandemiyası dövründə Birləşmiş Krallıqda ümumilikdə 247 mindən çox insan həyatını itirib. Salgının zirvə nöqtəsinə çatdığı bəzi aralıqlarda gündə 1500-ə yaxın insanın Covid-19 pandemiyası səbəbindən həyatını itirdiyi qeydlərə keçib. Soruşdurma karantin qərarının 23 martda deyil, cəmi bir həftə əvvəl, 16 martda alınmış olsaydı, ilk dalğadakı ölümlərin təxminən 48 faiz azaldıla biləcəyi qənaətinə gəlib.

Rapor, Consonun qətiyyətsiz liderliyini və salgının ciddiyyətini əvvəldən dərk etməməsini sərt şəkildə tənqid edib; o dövrdə Brexit müzakirələrinə fokuslanıldığı və virusun "əhəmiyyətsiz" olduğu yanlış düşüncəsinə düşüldüyü bildirilib. Baş nazirlik iqamətgahındakı mədəniyyətin "zəhərli və xaotik" olduğu, yüksək səslə fikirlərin üstünlük təşkil etdiyi və qadınlar başda olmaqla digər həmkarların fikirlərinin tez-tez nəzərə alınmadığı vurğulanıb. Consonun baş məsləhətçisi Dominik Kammings "destabilləşdirici təsir" yaratmaqda, "alçaldıcı, cinsiyyətçi və qadın düşməni dil" istifadə etməkdə ittiham edilib. Dönəmin Səhiyyə naziri Mett Hankokun iclaslardakı "doğruluğu və etibarlılığı" ilə bağlı narahatlıqlar olduğu bildirilib. Həm Conson, həm də Hankok karantin qaydalarını pozduqları üçün cərimə olunmuşdu. Conson, 2023-cü ildə komitə qarşısında verdiyi ifadədə, Böyük Britaniya hökumətinin "çox arxayın davrandığını" və riskləri "həddindən artıq dərəcədə yüngülə aldığını" qəbul edərək üzr istəmişdi. Salgında yaxınlarını itirən ailələri təmsil edən bir kampaniya qrupu, "Fərqli bir Baş nazir altında xilas edilə biləcək həyatları düşünmək sarsıdıcıdır" açıqlamasını verib. Soruşdurma, Böyük Britaniya hökumətinin salgına verdiyi cavabın həm mərkəzi idarəetmə, həm də regional idarəetmələr üçün təkrarlanan "çox az, çox gec" hadisəsi olduğunu qeyd edib.

24 saat