BMT baş katibi İsrail-Fələstinə "həyat qabiliyyətli iki dövlətli həll" vurğulayır

Birləşmiş Millətlər Təşkilatının təşkilatçılığı ilə nazirlərin bir araya gəldiyi konfransda İsraillə fələstinlilər arasında iki dövlətli həllə nail olunması istiqamətində dünya ictimaiyyətinə çağırış edilib. Lakin ABŞ və İsrail bu tədbiri boykot edərək iştirak etməyib. BMT Baş Assambleyası ötən ilin sentyabrında 193 üzv dövlətin qərarı ilə 2025-ci ildə belə bir konfransın keçiriləcəyini elan etmişdi. Fransa və Səudiyyə Ərəbistanının ev sahibliyi etdiyi bu konfrans İsrailin İrana hücumu səbəbindən iyun ayında təxirə salınmışdı. Bazar ertəsi tədbir iştirakçılarına müraciət edən Səudiyyə Ərəbistanının Xarici İşlər Naziri şahzadə Feysəl bin Fərhan Al Səud bütün ölkələri Fələstin dövlətinin əsas parametrlərini müəyyən edən bir yol xəritəsinin hazırlanması və İsrailin təhlükəsizliyinin təmin edilməsi məqsədilə konfransa dəstək verməyə çağırıb. Açılış nitqində BMT-nin Baş katibi Antonio Quterreş bildirib ki, "Biz bunun xoşməramlı ritorikadan ibarət başqa bir tədbirə çevrilməməsini təmin etməliyik. Bu, işğala son qoymaq və iki dövlətli həllə nail olmaq istiqamətində dönməz irəliləyişi sürətləndirən həlledici bir dönüş nöqtəsi ola bilər və olmalıdır". Fransanın xarici işlər naziri Jan-Noel Barrot konfransda çıxış edərək deyib: "Qəzza müharibəsinin regionun sabitliyini və təhlükəsizliyini təhlükə altına aldığı bir vaxtda, bu müharibənin başa çatmasından İsrail-Fələstin münaqişəsinin sonuna keçmək yolları üzərində işləməliyik. Yalnız siyasi, iki dövlətli həll israillilərin və fələstinlilərin sülh və təhlükəsizlik şəraitində yaşamaq üçün qanuni arzularına cavab verəcək. Başqa alternativ yoxdur". Fransa prezidenti Emmanuel Makron ötən həftə bildirmişdi ki, ölkəsi sentyabr ayında Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Assambleyasında dünya liderlərinin illik toplantısında Fələstin dövlətini tanımağı planlaşdırır. Fələstin baş naziri Məhəmməd Mustafa bütün ölkələri "Fələstin dövlətini dərhal tanımağa" çağırıb. Mustafanın görüşün əvvəlində verdiyi bəyanatda "Bütün dövlətlərin indi hərəkət etmək məsuliyyəti var" deyilib. Bu görüş İsrailin Qəzzada 21 aydan çox davam edən müharibəsinin hələ də şiddətlənməkdə olduğu bir vaxta təsadüf edir. Müharibə 2023-cü ilin oktyabrında HƏMAS-ın İsrailin cənubuna hücumu ilə başlamışdı. İsrail statistikasına görə, bu hücumda ən azı 1139 nəfər həlak olmuş və 200-dən çox şəxs girov götürülmüşdü. Həmin vaxtdan bəri, mühasirədə olan ərazidəki səhiyyə orqanlarının məlumatına görə, İsrailin Qəzzaya hərbi təcavüzü nəticəsində 59 mindən çox fələstinli, əsasən qadınlar və uşaqlar həlak olub.

İsrail və ABŞ görüşü boykot edib

İsrailə müharibəni dayandırması üçün artan beynəlxalq təzyiqlərə baxmayaraq, İsrail və ABŞ görüşdə iştirak etməyib. ABŞ Dövlət Departamenti üç günlük tədbiri "qeyri-məhsuldar və yersiz", eləcə də sülhün tapılmasını çətinləşdirəcək bir "tanıtım hiyləsi" adlandırıb. Bəyanatda diplomatik səyin "terrora mükafat" olduğu bildirilib və Makronun Fələstin dövlətini tanıma vədinin "əks-məhsuldar" olduğu vurğulanıb. Bazar ertəsi jurnalistlərə açıqlama verən şahzadə Feysəl, davam edən münaqişənin həllində ABŞ prezidenti Donald Trampın iştirakına çağırıb. O bildirib ki, "Mən qəti şəkildə inanıram ki, ABŞ-ın iştirakı, xüsusən də prezident Trampın iştirakı Qəzzadakı hazırkı böhranın sona çatması və potensial olaraq Fələstin-İsrail münaqişəsinin uzunmüddətli həlli üçün bir katalizator ola bilər". Əl-Cəzirənin baş siyasi analitiki Mərvən Bişara isə regional güclərin Qəzzadakı vəziyyətə təsirinin məhdud olduğunu söyləyib. O, "Səudiyyəlilər, misirlilər, iordaniyalılar və digərlərinin hamısı vəziyyətə təsir etmək qabiliyyətinə malik deyillər. Onlar zəifdirlər və Qəzzada baş verənlər barədə özləri heç nə edə bilməzlər" deyib. BMT uzun müddətdir ki, təhlükəsiz və tanınmış sərhədlər daxilində yan-yana mövcud olan iki dövlət vizyonunu dəstəkləyir ki, bu da beynəlxalq hüquq normalarına uyğundur. Fələstinlilər 1967-ci il müharibəsində İsrail tərəfindən zəbt edilmiş İordan çayının qərb sahili, Şərqi Qüds və Qəzza zolağında öz dövlətlərini qurmaq istəyirlər. BMT Baş Assambleyası ötən ilin mayında Fələstinin tamhüquqlu BMT üzvü olmaq təklifini böyük əksəriyyətlə dəstəkləyərək, onu qoşulmaq üçün uyğun hesab etmiş və BMT Təhlükəsizlik Şurasına "məsələyə müsbət baxmağı" tövsiyə etmişdi. Qətnamə 143 səs lehinə və 9 səs əleyhinə olmaqla qəbul edilmişdi. Baş Assambleyanın bu səsverməsi, ABŞ-ın BMT Təhlükəsizlik Şurasında bir neçə həftə əvvəl buna veto qoymasından sonra, Fələstin dövlətinin tanınması üçün qlobal dəstəyin bir növ sorğusu idi.

24 saat