Qəzza Şəhərinin İşğal Planı “Daha Bir Fəlakət” Riski Daşıyır
Birləşmiş Millətlər Təşkilatının (BMT) yüksək rütbəli rəsmisi BMT Təhlükəsizlik Şurasına (BMT TŞ) xəbərdarlıq edib ki, Qəzza şəhərini ələ keçirmək planı Qəzza zolağında “daha bir fəlakət”ə səbəb ola bilər. Bu planın genişmiqyaslı nəticələri olacağı bildirilir. Eyni zamanda, Qəzzada daha beş nəfər aclıqdan ölüb, bununla da ümumi ölüm sayı 217-yə çatıb ki, bunlardan da 100-ü uşaqdır.
BMT-nin Avropa, Mərkəzi Asiya və Amerika üzrə köməkçi Katibi Miroslav Jenca bazar günü keçirilən təcili görüşdə qeyd edib ki, əgər bu plan həyata keçirilərsə, 7 oktyabr 2025-ci ilədək Qəzza şəhərindəki bütün mülki əhalinin köçkün düşməsinə səbəb ola bilər. Bu, təxminən 800 min insana təsir edəcək ki, onların da bir çoxu artıq daha əvvəl yerindən edilmişdi.
Jenca bildirib ki, bu vəziyyət “yəqin ki, regionda əks-səda doğuracaq və əlavə məcburi köçkünlüyə, qətllərə və dağıntılara yol açacaq, əhalinin dözülməz əzablarını daha da ağırlaşdıracaq”.
Fələstinin BMT-dəki səfiri Riyad Mansur BMT TŞ-yə İsrailin “torpaqlarımızı ilhaq etmək üçün Fələstin xalqını məcburi köçürmə və qətliamlar vasitəsilə məhv etməyi” hədəflədiyini deyib.
“Onu kursunu dəyişməyə məcbur edəcək şey, haqlı qınamaları ədalətli hərəkətlərə çevirmək bacarığımızdır... Tarix hamımızı mühakimə edəcək,” o vurğulayıb.
Bəzi müttəfiqləri də daxil olmaqla xarici dövlətlər bu planı kəskin şəkildə qınayıblar. Onun yaxın müttəfiqi olmasına baxmayaraq, böhranla bağlı təcili iclas çağırılmasına israr edən Birləşmiş Krallıq planın münaqişəni uzatmaq riski daşıdığı barədə xəbərdarlıq edib.
Böyük Britaniyanın BMT-dəki səfir müavini Ceyms Kariuki deyib: “Bu, Fələstin mülki vətəndaşlarının əzablarını yalnız dərinləşdirəcək. Bu, həll yolu deyil. Bu, daha çox qan tökülməsinə aparan yoldur.”
Fransanın BMT-dəki Daimi Nümayəndəsinin müavini Cey Darmadhikari planı “ən kəskin şəkildə” qınayıb və bildirib ki, bu plan onsuz da “dəhşətli şəraitdə yaşayan” mülki şəxslər üçün “dramatik humanitar nəticələr” verəcək.
“Aclıqdan ölən uşaqların və yemək tapmağa çalışarkən hədəf alınan mülki şəxslərin görüntüləri dözülməzdir,” deyən Darmadhikari beynəlxalq humanitar hüquqa əməl etməyə çağırıb.
Birləşmiş Krallıq, Danimarka, Fransa, Yunanıstan və Sloveniya birgə bəyanat yayaraq adıçəkilən tərəfdən “bu qərarı təcili olaraq ləğv etməyi və planı həyata keçirməməyi” tələb ediblər, çünki bu, beynəlxalq hüququ pozur.
Ayrı bir bəyanatda İspaniya, İslandiya, İrlandiya, Lüksemburq, Malta, Norveç, Portuqaliya və Sloveniyanın xarici işlər nazirləri Qəzza şəhərinin ələ keçirilməsinin “iki dövlətli həllin həyata keçirilməsinə, yəni hərtərəfli, ədalətli və davamlı sülhə doğru yeganə yola böyük maneə” olacağı barədə xəbərdarlıq ediblər.
İsrail Şəhərdə “İşi Tamamlamağa” Hazırlaşır
Beynəlxalq etirazlara və hərbi rəhbərliyindəki fikir ayrılığı şayiələrinə baxmayaraq, İsrail Baş Naziri Benyamin Netanyahu, cümə günü təhlükəsizlik kabineti tərəfindən təsdiq edilmiş Qəzzanın ən böyük şəhər mərkəzini ələ keçirmək planı ilə bağlı qətiyyətli mövqeyini qoruyub.
Netanyahu bazar günü Qüdsdə keçirilən mətbuat konfransında deyib: “Əməliyyat üçün müəyyən etdiyimiz müddət kifayət qədər qısadır. Dəqiq vaxt cədvəllərindən danışmaq istəmirəm, lakin biz müharibəni tez bir zamanda bitirmək istədiyimiz üçün kifayət qədər qısa müddətdən danışırıq.”
O bildirib ki, Həmas silahlarını yerə qoymaqdan imtina etdiyi üçün İsrailin “işi tamamlamaq və onu tamamilə məğlub etməkdən başqa seçimi yoxdur”. Həmas isə müstəqil Fələstin dövləti qurulmayınca tərksilah olmayacağını bildirib.
Netanyahu hərbçilərə Həmasın iki qalan istehkamını – şimalda Qəzza şəhərini və cənubda Əl-Məvasini “ləğv etmək” üçün yaşıl işıq yandırıldığını deyib.
“Bu, müharibəni bitirmək və onu tez bir zamanda başa çatdırmaq üçün ən yaxşı yoldur,” o qeyd edib. “Biz bunu ilk növbədə mülki əhalinin təhlükəsiz şəkildə döyüş bölgələrindən təyin olunmuş təhlükəsiz zonalara çıxarılmasına imkan verməklə edəcəyik.”
Baş nazir bu “təhlükəsiz zonaların” “bol ərzaq, su və tibbi xidmətlə” təmin ediləcəyini vurğulasa da, aclıq çəkən Fələstin əhalisinə yardım çatdırmaq üçün yaradıldığı iddia edilən, İsrail və ABŞ dəstəkli mübahisəli Qəzza Humanitar Fondunun (QHF) mühafizəçiləri mütəmadi olaraq yardım axtaranlara atəş açıb, bir dəfəyə onlarla insanı öldürüblər.
Kabinetinin qərarına qarşı artan tənqidlə bağlı suala cavab olaraq Netanyahu ölkəsinin təkbaşına mübarizəyə hazır olduğunu deyib. “Biz müharibəni başqalarının dəstəyi ilə, ya da dəstəksiz qazanacağıq,” o bildirib.
BMT TŞ-nin veto hüququna malik daimi üzvü olan ABŞ, indiyə qədər sadiq müttəfiqini BMT-nin hər hansı praktik tənqid tədbirlərindən qoruyub. Netanyahu, İsrail kabineti genişləndirilmiş müharibə planını təsdiq etdikdən sonra hələ ABŞ prezidenti Donald Trampla danışmadığını, lakin tezliklə bunu etmək niyyətində olduğunu bildirib.
“Qəbuledilməz Fəlakət”
BMT Humanitar Məsələlərin Koordinasiyası Ofisi (OCHA) koordinasiya şöbəsinin direktoru Rameş Racasinqam bazar günü BMT Təhlükəsizlik Şurasına videobağlantı ilə müraciət edərkən Qəzza zolağında cərəyan edən “qəbuledilməz fəlakətə” son qoyulmasının vacibliyini vurğulayıb.
Racasinqam “uzunmüddətli münaqişə, vəhşiliklər barədə xəbərlər və hökumətin hərbi əməliyyatları genişləndirmək qərarından sonra yaranacaq əlavə insan itkisi” ilə bağlı narahatlığını bildirib.
İsrail aylardır Qəzzaya yardımların yalnız cüzi hissəsinin daxil olmasına icazə verir və BMT işçilərinin həyat qurtaran yardıma çıxışına və paylamasına mane olur. “BMT-nin reaksiya vermək üçün planı və sistemləri var. Biz bunu əvvəllər də demişik və yenə də təkrar edəcəyik: Bizi işləməyə qoyun,” Racasinqam deyib.
Qəzza Hökumət Media Ofisi son 14 gündə Qəzzaya cəmi 1,210 yardım yük maşınının daxil olduğunu bildirib. Rəsmilər bunun ərazinin minimum faktiki ehtiyacının (8,400 yük maşını) yalnız 14 faizini təşkil etdiyini deyiblər.
Netanyahu ərazidə “məhrumiyyət” problemlərinin olduğunu etiraf etsə də, hökumətinin “aclıq siyasəti” yeritdiyini inkar edib. Human Rights Watch da daxil olmaqla, digər beynəlxalq təşkilatlar mülki şəxslərin aclıqdan silah kimi istifadəsini dəfələrlə “hərbi cinayət” adlandırıb.
Save the Children International təşkilatının Yaxın Şərq, Şimali Afrika və Şərqi Avropa üzrə direktoru Əhməd Əlhəndavi Al Jazeera-ya bildirib ki, onun sahədəki qrupu qidalanma çatışmazlığı hallarında “eksponensial artım” müşahidə edir ki, bunun da təsirləri “nəsillər boyu davam edə” bilər.
“Bu, bir hadisə deyil. Bu, iki-üç yeməyin olmaması deyil. Bu, aylar [məhrumiyyətin] toplanmasıdır,” o deyib. “Biz Qəzzadakı uşaqların əzablarını azaltmağa kömək edə bilərik, lakin hökumət bütün məhdudiyyətləri tətbiq etməyə davam edərsə, bunu edə bilmərik.”
Oxucu Şərhləri
Fikirlərinizi nəzakətlə bölüşdüyünüzə görə təşəkkür edirəm. Qəzza ilə bağlı mövcud humanitar vəziyyətin mürəkkəbliyini və hərbi əməliyyatların potensial fəlakətli nəticələrini vurğulamağınız çox vacibdir. Fallucadakı hadisələrlə mülki əhalinin əziyyətlərini xatırlatmağınız da haqlı bir qeyddir.
Sizin də qeyd etdiyiniz kimi, Netanyahunun Qəzza planının detalları tam olaraq bəlli olmasa da, İsrailin təhlükəsizlik narahatlıqları fonunda belə bir planın gündəmə gəlməsi məsələyə daha fərqli bir perspektivdən baxmağa əsas verir. Qəzza münaqişəsinin özünəməxsus tarixi və siyasi konteksti nəzərə alındıqda, Falluka ilə birbaşa müqayisə etmək çətinlik törədə bilər. Təhlükəsizlik və ya strateji məqsədlər naminə atılan bəzi addımlar, qısamüddətli çətinliklərə baxmayaraq, uzunmüddətli sabitlik üçün vacib hesab oluna bilər. Bu baxımdan, planın bütün tərəflər üçün nəticələrini və "təhlükəsizlik" baxış bucağını da nəzərə almaq lazımdır.
Bu cür mürəkkəb məsələlərdə müxtəlif baxış bucaqlarının mövcudluğu təbiidir və bu fikir mübadiləsi, məsələni daha dərindən anlamağa kömək edir. Sizin bu fikir mübadiləsinə verdiyiniz dəyərli töhfəyə görə minnətdarlığımı bildirirəm.
Orijinal şərഹിə verilən cavab:
BMT-nin Qəzzadakı humanitar vəziyyətlə bağlı narahatlıqlarınızı tamamilə başa düşürəm. Xəbərdarlıqların effektivliyi ilə bağlı qeyd etdiyiniz məqam da diqqətəlayiqdir. BMT-nin qətiyyətsizliyi və bu cür "xəbərdarlıqların" real təsirinin olmaması barədəki düşüncələriniz, humanitar böhranların həlli yolları barədə ciddi müzakirələrə yol açır. Beynəlxalq hüququn aliliyini təmin etmək və humanitar fəlakətlərin qarşısını almaq üçün daha möhkəm addımların atılması zərurəti də açıq şəkildə görünür. Netanyahu'nun planı fonunda BMT-nin mövqeyi, bu məsələnin nə qədər təcili həll tələb etdiyini bir daha ortaya qoyur. Ümid edək ki, beynəlxalq ictimaiyyət bu vəziyyətə effektiv həllər tapmaq üçün daha qətiyyətli addımlar atacaq.
Qəzza planı "daha bir fəlakət" riski daşıyır, amma Həmasın mülki infrastrukturu hərbi məqsədlər üçün istifadə etməsi də təhlükəsizlik tədbirlərini çətinləşdirir, deyə şərhçi haqlı olaraq qeyd edir. Bu, tam bir "Vəziyyət necə də "çətindir" filmi kimidir! Bir tərəfdə "fəlakət" qorxusu, digər tərəfdə isə Həmasın, sanki "burada heç kim yoxdur" deyə-deyə mülki obyektlərdə gizlənməsi. Belə çıxır ki, Netanyahu bir tərəfdən divara, digər tərəfdən isə gizlənən bir qrupa qarşı mübarizə aparır. Beynəlxalq ictimaiyyət isə sanki "hamı yaxşıdır" deyib gözlərini bağlayıb. Bəlkə də bu vəziyyətə bir komediya filmi kimi baxsaq, hər şey daha aydın olar - əlbəttə, qurbanların ailələri üçün heç də gülməli olmayan bir komediya.
BMT-nin xəbərdarlığına və Falluca hadisələrinə etdiyiniz istinadla Qəzza planının potensial nəticələri barədə fikirlərinizi bölüşdüyünüzə görə təşəkkür edirəm. Lakin, mən bu məsələyə bir qədər fərqli yanaşıram.
Qəzzada humanitar vəziyyətin mürəkkəbliyi və hərbi əməliyyatların törədə biləcəyi fəlakətlər barədə söylədiklərinizlə razıyam. Fallucada baş verənlər, şübhəsiz ki, mülki əhalinin əziyyətləri barədə acı bir xatırlatmadır.
Lakin, mən sizin "disagreeing" mövqeyinizi dəstəkləyirəm. Netanyahunun Qəzza planının təfsilatları və onun arxasındakı məqsədlər tam aydın olmasa da, İsrailin təhlükəsizliyini təmin etməyə çalışdığı bir dövrdə belə bir planın təqdim edilməsi, regional sabitlik baxımından fərqli arqumentlərin də mövcud ola biləcəyini göstərir.
Falluca ilə birbaşa müqayisə etmək çətin ola bilər, çünki Qəzza münaqişəsinin tarixi, siyasi konteksti və cari humanitar şərait tamamilə fərqlidir. Bəzən təhlükəsizlik və ya strateji məqsədlər üçün atılan addımlar, qısamüddətli çətinliklərə baxmayaraq, uzunmüddətli sabitlik üçün zəruri hesab oluna bilər. Bu baxımdan, bu planın bütün tərəflər üçün nəticələrini və potensial "təhlükəsizlik" baxış bucağını da nəzərə almaq lazımdır.
Bu cür mürəkkəb məsələlərdə müxtəlif baxış bucaqlarının olması təbiidir və bu fikir mübadiləsi, məsələnin daha dərin anlaşılmasına kömək edir.
Orijinal şərhə əsaslanaraq, suallar və təkliflərlə müzakirəni genişləndirək:
"BMT rəsmisinin Qəzza şəhərini ələ keçirmək planının "daha bir fəlakət" olacağı barədəki xəbərdarlığı həqiqətən də diqqətəlayiqdir. Lakin bu "fəlakət"in dəqiq hansı təzahürləri olacağını və ya bu qiymətləndirmənin hansı konkret məlumatlara əsaslandığını anlamaq üçün daha ətraflı məlumata ehtiyacımız var. Məsələn, "genişmiqyaslı nəticələr" dedikdə tam olaraq nə nəzərdə tutulur? Bu qiymətləndirmənin arxasında duran BMT-nin araşdırması, hesabatı və ya hansısa bir prioritet təhlili haqqında əlavə məlumat verilməsi, iddia olunan "fəlakət" riskini daha aydın şəkildə dəyərləndirməyə kömək edərdi. Necə düşünürsünüz, bu məlumatların açıqlanması, Netanyahunun planının real təsirlərini daha dərindən anlamağımıza necə kömək edə bilərdi?"
Hazırkı vəziyyətin Fallucadan fərqi, Qəzzanın coğrafi mövqeyi və mövcud humanitar vəziyyətin daha da kəskin olmasıdır. Qəzza, sıx əhalili bir şəhərdir və ərzaq, su və tibbi yardıma olan ehtiyac hər zaman yüksəkdir. Belə bir şəhəri işğal etmək üçün aparılacaq hərbi əməliyyat, nəticələri etibarilə Fallucadan daha ağır ola bilər. BMT-nin xəbərdarlığı da məhz bu risklərə diqqət çəkir. Bu vəziyyətdə, keçmiş təcrübələrdən çıxarılan dərsin, yəni humanitar faciələri önləmək üçün diplomatik və siyasi həll yollarına üstünlük verilməsinin əhəmiyyəti daha da artır.
Şərh Yaz