BMT Təhlükəsizlik Şurası ABŞ-ın vasitəçiliyi ilə Qəzza sülh planını təsdiqlədi

ABŞ-ın Qəzza üçün təklif etdiyi plan BMT Təhlükəsizlik Şurasında qəbul edildi ## BMT-dən Qəzza üçün stabilizasiya qüvvələrinə yaşıl işıq

BMT Təhlükəsizlik Şurası bazar ertəsi günü ABŞ-ın Qəzza zolağı üçün təklif etdiyi planı təsdiqlədi. Plana əsasən, dağıdılmış ərazilərdə təhlükəsizliyi təmin etmək məqsədilə beynəlxalq sabitləşdirmə qüvvələri yerləşdiriləcək və müstəqil Fələstin dövlətinin yaradılması üçün gələcək yol xəritəsi müəyyən ediləcək.

Rusiya və Çin bitərəf qaldı, qalan 13 üzv ölkə isə lehinə səs verdi. ABŞ və digər ölkələr Moskvanın veto hüququndan istifadə edərək qərarı bloklamayacağına ümid edirdilər.

## Atəşkəs və Qəzza-nın gələcəyi

Səsvermə, İsrail və HƏMAS arasında iki illik müharibədən sonra Qəzza-nın gələcəyini müəyyən etmək və kövrək atəşkəsi qorumaq üçün mühüm bir addım oldu. Beynəlxalq qüvvələrə qoşulmaqda maraqlı olan Ərəb və digər müsəlman ölkələri BMT Təhlükəsizlik Şurasının icazəsinin zəruri olduğunu bildirmişdilər.

Atəşkəs oktyabrın 10-da qüvvəyə minsə də, HƏMAS və İsrail tərəfindən şərtlərin pozulması ilə bağlı ittihamlar son həftələrdə razılaşmanı pozma təhlükəsi yaratmışdı.

## Əsir mübadiləsi və zorakılıq halları

Razılaşmanın ilk mərhələsində HƏMAS bütün diri və ölü əsirləri azad etməli, İsrail isə təxminən 2000 fələstinli məhbusu sərbəst buraxmalı idi. Diri əsirlər vaxtında geri qaytarılsa da, bəzi ölü əsirlərin qalıqları təhvil verilməmişdi. HƏMAS və ABŞ rəsmiləri bəzi qalıqların Qəzza zolağındakı dağıntılar arasında tapılmasının çətin olduğunu bildirmişdilər. İsrail Baş naziri Binyamin Netanyahu isə bunun razılaşmanın pozulması olduğunu söyləmişdi.

Razılaşma qüvvəyə mindikdən sonra Qəzzada zorakılıq halları, o cümlədən İsrailin hava hücumları da baş verib. İsrail bu hücumların HƏMAS-ın İsrail qüvvələrinə hücumlarına cavab olaraq həyata keçirildiyini bildirib. Beynəlxalq tərəfdarlar həmçinin İsraili razılaşmada vəd etdiyi bütün yardımı Qəzzaya çatdırmamaqda ittiham edirlər.

ABŞ-ın qətnaməsi ABŞ prezidenti Donald Trampın 20 bəndlik atəşkəs planını dəstəkləyir. Plana əsasən, hələ yaradılmamış Sülh Şurası keçid dövründə səlahiyyətləri həyata keçirəcək və Tramp ona rəhbərlik edəcək. Qətnamə həmçinin sabitləşdirmə qüvvələrinə səlahiyyət verir və onlara sərhədlərə nəzarət, təhlükəsizliyi təmin etmək və əraziləri demilitarizasiya etmək də daxil olmaqla geniş mandat verir. Şuranın və qüvvələrin səlahiyyətləri 2027-ci ilin sonunda başa çatır.

"Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Təhlükəsizlik Şurasının inanılmaz səsverməsi münasibətilə dünyanı təbrik edirəm. Bu səsvermə mənim rəhbərlik edəcəyim və dünyanın ən güclü və hörmətli liderlərinin daxil olacağı SÜLH ŞURASINI tanıyır və təsdiqləyir", - deyə ABŞ prezidenti Donald Tramp BMT səsverməsindən sonra sosial mediada yazıb. O, Təhlükəsizlik Şurasının üzvlərinə, o cümlədən Rusiya və Çinə təşəkkür edib və "Şura üzvləri və daha bir çox həyəcanverici elanlar yaxın həftələrdə ediləcək" deyib.

HƏMAS BMT-nin planı qəbul etməsini tənqid edərək, "Beynəlxalq qüvvələrə Qəzza zolağının içərisində tapşırıq və rol vermək, o cümlədən müqaviməti tərksilah etmək, onu neytrallıqdan məhrum edir və işğalın xeyrinə münaqişə tərəfinə çevirir" deyib.

HƏMAS-ın bildirdiyinə görə, "İstənilən beynəlxalq qüvvə, əgər yaradılarsa, yalnız qüvvələri ayırmaq və atəşkəsə nəzarət etmək üçün sərhədlərdə yerləşdirilməli və tamamilə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının nəzarəti altında olmalıdır".

ABŞ-ın qətnaməsi üzərində iki həftəyə yaxın davam edən danışıqlar zamanı Ərəb ölkələri və Fələstinlilər ABŞ-dan Fələstinlilərin öz müqəddəratını təyin etməsi ilə bağlı ilkin zəif ifadələri gücləndirməsini tələb etmişdilər.

ABŞ qətnaməyə düzəliş edərək əlavə edib ki, Fələstin Administrasiyası (hazırda Qərb Sahilinin bir hissəsini idarə edir) islahatlar aparandan və dağıdılmış Qəzza zolağının yenidən qurulması irəlilədikdən sonra "nəhayət Fələstinlilərin öz müqəddəratını təyin etməsi və dövlət qurması üçün etibarlı bir yol ola bilər".

"Amerika Birləşmiş Ştatları İsrail və Fələstinlilər arasında sülh və firavan birgə yaşayış üçün siyasi üfüqə dair razılığa gəlmək üçün dialoq yaradacaq", - deyə qətnamədə əlavə olunub.

Bu ifadə İsrail Baş naziri Binyamin Netanyahunu qəzəbləndirib. O, Fələstin dövlətinin qurulmasına qarşı çıxacağını vəd edib. O, uzun müddətdir ki, Fələstin dövlətinin yaradılmasının HƏMAS-ı mükafatlandıracağını və nəticədə İsrail sərhədlərində daha böyük bir HƏMAS-ın idarə etdiyi dövlətə gətirib çıxaracağını iddia edir.

Qətnamənin qəbul edilməsinin əsas şərti atəşkəsə nail olmaq və beynəlxalq qüvvələrə potensial töhfə vermək üçün çalışan Ərəb və Müsəlman ölkələrinin dəstəyi idi. ABŞ-ın BMT-dəki missiyası cümə günü Qətər, Misir, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri, Səudiyyə Ərəbistanı, İndoneziya, Pakistan, İordaniya və Türkiyə ilə birgə bəyanat yayaraq ABŞ təklifinin "tez bir zamanda qəbul edilməsinə" çağırıb.

Səsvermə sələfi HƏMAS-ın 7 oktyabr 2023-cü ildə Cənubi İsrailə etdiyi qəfil terror hücumu nəticəsində başlayan müharibədən sonra Qəzzadakı kövrək atəşkəsin qorunacağına dair ümidlər fonunda baş tutub. Hücum nəticəsində təxminən 1200 nəfər həlak olub. İsrailin iki ildən artıq davam edən hücumları nəticəsində 69 mindən çox Fələstinli həlak olub. HƏMAS-ın idarə etdiyi Qəzza Səhiyyə Nazirliyinin məlumatına görə, onların əksəriyyəti qadın və uşaqlardır.

Rusiya ötən həftə qəfil şəkildə İsrail ilə yanaşı Fələstin dövlətini dəstəkləyən və Qərb Sahili ilə Qəzzanın Fələstin Administrasiyası altında bir dövlət kimi birləşdirilməsinin vacibliyini vurğulayan rəqib təklif irəli sürüb.

Rusiya həmçinin keçid şurasına istinadları çıxarıb və BMT Baş Katibi Antonio Quterreşdən Qəzzada təhlükəsizliyi təmin etmək və atəşkəs planını həyata keçirmək üçün beynəlxalq qüvvələr üçün variantlar təqdim etməsini istəyib və Təhlükəsizlik Şurasının rolunun vacibliyini vurğulayıb.

ABŞ-ın qətnaməsi sabitləşdirmə qüvvələrini "Qəzza zolağının demilitarizasiya prosesini" və "qeyri-dövlət silahlı qruplarından silahların daimi olaraq yığışdırılmasını" təmin etməyə çağırır. Əsas sual HƏMAS-ı necə tərksilah etməkdir, çünki HƏMAS bu addımı tam olaraq qəbul etməyib.

Qətnamədə qüvvələrə beynəlxalq hüquqa uyğun olaraq öz mandatını həyata keçirmək üçün "bütün zəruri tədbirləri görməyə" icazə verilir ki, bu da BMT dilində hərbi güc tətbiqi deməkdir.

Qətnamədə deyilir ki, sabitləşdirmə qüvvələri təlim keçdiyi və yoxladığı Fələstin polis qüvvələri ilə birlikdə sərhəd bölgələrinin təhlükəsizliyini təmin etməyə kömək edəcək və humanitar yardımın axınını təmin etmək üçün digər ölkələrlə əlaqə saxlayacaq. Qətnamədə deyilir ki, qüvvələr qonşu Misir və İsrail ilə sıx məsləhətləşməli və əməkdaşlıq etməlidir.

Beynəlxalq qüvvələr nəzarəti ələ alıb sabitliyi təmin etdikcə, qətnamədə deyilir ki, İsrail qüvvələri Qəzzadan "demilitarizasiya ilə bağlı standartlar, mərhələlər və müddətlər əsasında" çıxarılacaq. Bunlar sabitləşdirmə qüvvələri, İsrail qüvvələri, ABŞ və atəşkəsin qarantları tərəfindən razılaşdırılmalıdır.

24 saat