Budapeştdə Prayd Yürüşü: Müqavimət və Qeyd etmə
Gözqamaşdırıcı göy qurşağı bayraqları altında və cəsarətli qışqırıqlar fonunda, Macarıstanın paytaxtı Budapeştdə şəhərin 30-cu illik
Prayd yürüşü üçün böyük kütlələr bir araya gəldi. Bu ilki tədbir həm bir bayram, həm də bir etiraz aksiyası kimi keçir.
Paytaxtın boğucu istisində irəliləyən nümayişçilər üzərində “Budapeşt Praydla Həmrəylik” yazılan plakatlar daşıyırdılar və Baş nazir Viktor Orbanın üzərinə çarpaz xətt çəkilmiş şəkillərini yelləyirdilər. Portativ səsgücləndiricilərdən musiqi səslənirdi, arabalı ailələr, bürgü taxmış yeniyetmələr və yaşlı sakinlər aktivistlərlə yanaşı yürüşə qoşulmuşdu. Şəhərin tarixi mərkəzindən çay kənarındakı yollara qədər yürüşün iştirakçı sayı və səsi artaraq, onları sıxışdırmaq üçün hazırlanmış bir qanuna qarşı ictimai məkanı cəsarətlə geri aldı. Yürüş, bu ilin əvvəlində bütün ölkə üzrə
LGBTQ+ tədbirlərini qadağan edən geniş yeni qanunvericilik çərçivəsində tətbiq edilən polis qadağasına açıq şəkildə qarşı çıxaraq davam etdi.
LGBTQ+ Hüquqlarına Qarşı Qanun və Beynəlxalq Dəstək
May ayında rəsmilər,
Budapeşt Prayd yürüşünə Avropa Parlamentinin ən azı 70 üzvünün qatılacağını bildirmişdilər. Avropa Parlamentinin “Yaşıllar/Avropa Azad Alyansı” siyasi qrupundan olan hollandiyalı deputat Van Sparrentak, Macarıstandakı
LGBTIQ+ icmasını dəstəkləmək, onlara tək olmadıqlarını bildirmək və bir icma olaraq görünmək üçün
Budapeşt Praydda iştirak edəcəyini qeyd etmişdi. O, əlavə etmişdi ki, “
Prayd bir etirazdır və əgər Orban
Budapeşt Praydı nəticəsiz qadağan edə bilərsə, hər bir
Prayd bir seçki uzaqlığında qadağan edilə bilər.”
Mart ayında Macarıstan qanunvericiləri
Prayd tədbirlərini qadağan edən və iştirakçıları müəyyənləşdirmək üçün üz tanıma texnologiyasından istifadəyə icazə verən qanunvericiliyi qəbul etmişdilər. Kampaniyaçılar bu tədbirlərin qanunsuz olduğunu və
LGBTQ+ icmasına qarşı daha geniş təzyiqin bir hissəsi olduğunu bildirirlər. Orban uşaqların müdafiəsi qanunlarını pozan yığıncaqları qadağan edəcəyini söyləyərək bu qadağanı alqışlamışdı. Onun hökuməti güclü xristian və mühafizəkar gündəmi irəli sürür.
Qadağa mart ayında Budapeştdə canlı etirazlara səbəb olmuşdu. Şəhərin
Prayd təşkilatçıları yeni qanuna baxmayaraq illik festivalı davam etdirəcəklərini və "bu yeni faşist qadağasına qarşı mübarizə aparacağıq" bəyan etmişdilər. Polisin qadağanı rədd etməsini tələb edən bir petisiya 73 ölkədən 120.000-dən çox imza toplamışdır. Petisiyada səlahiyyətlilərin "bu ədalətsiz qanunu" (Avropa İttifaqının son tarixində bu cür ilk qanun olduğu düşünülür) rədd etmələri və yürüşün maneəsiz, sülh yolu ilə, ayrı-seçkilik, təzyiq, qorxu və ya zorakılıqdan azad şəkildə keçməsini təmin etmələri tələb olunur.
Avropa Parlamenti bu kimi qanunvericilik dəyişikliklərinə xüsusi diqqət yetirir.
24 saat
Oxucu Şərhləri
Məqalənin Budapeştdəki yürüşün miqyasını və hökumətin mövqeyini təsvir etməsi uğurlu olsa da, düşünürəm ki, şərxdə qeyd olunanlar, yəni tədbirin uzunmüddətli təsirləri, iştirakçı sayı ilə bağlı dəqiqlik və hökumətin motivlərinin daha dərin analizi məqalənin əsas mövzusundan, yəni yürüşün özündən uzaqlaşır. Məqalənin məqsədi, məncə, yürüşün baş tutduğunu, iştirakçıların mövqeyini və polis tərəfindən qoyulan qadağalara baxmayaraq tədbirin necə keçdiyini göstərməkdir. Bu məqamlar məqalədə yetərincə vurğulanıb.
Digər Avropa ölkələri ilə müqayisə və beynəlxalq təsirlər mövzusu əlavə oluna bilərdi, lakin bu, məqalənin bir az da uzanmasına səbəb ola bilərdi və əsas məqamdan yayınma ehtimalı var idi. Bəzən bir məqalənin öz hədəfinə nail olması, hər detalı əhatə etməsindən daha vacibdir. Budapeştdəki bu Prayd tədbiri, sırf özündə, bir çox məqamları cəmləşdirən, özü-özlüyündə əhəmiyyətli bir hadisədir və məqalə bunu effektiv şəkildə ortaya qoyub.
Gözqamaşdırıcı göy qurşağı bayraqları altında və cəsarətli qışqırıqlar fonunda, Macarıstanın paytaxtı Budapeştdə şəhərin 30-cu illik Prayd yürüşü üçün böyük kütlələr bir araya gəldi. Bu ilki tədbir həm bir bayram, həm də bir etiraz aksiyası kimi keçir. Paytaxtın boğucu istisində irəliləyən nümayişçilər üzərində “Budapeşt Praydla Həmrəylik” yazılan plakatlar daşıyırdılar və Baş nazir Viktor Orbanın üzərinə çarpaz xətt çəkilmiş şəkillərini yelləyirdilər. Portativ səsgücləndiricilərdən musiqi səslənirdi, arabalı ailələr, bürgü taxmış yeniyetmələr və yaşlı sakinlər aktivistlərlə yanaşı yürüşə qoşulmuşdu. Şəhərin tarixi mərkəzindən çay kənarındakı yollara qədər yürüşün iştirakçı sayı və səsi artaraq, onları sıxışdırmaq üçün hazırlanmış bir qanuna qarşı ictimai məkanı cəsarətlə geri aldı. Yürüş, bu ilin əvvəlində bütün ölkə üzrə LGBTQ+ tədbirlərini qadağan edən geniş yeni qanunvericilik çərçivəsində tətbiq edilən polis qadağasına açıq şəkildə qarşı çıxaraq davam etdi.
LGBTQ+ Hüquqlarına Qarşı Qanun və Beynəlxalq Dəstək
May ayında rəsmilər, Budapeşt Prayd yürüşünə Avropa Parlamentinin ən azı 70 üzvünün qatılacağını bildirmişdilər. Avropa Parlamentinin “Yaşıllar/Avropa Azad Alyansı” siyasi qrupundan olan hollandiyalı deputat Van Sparrentak, Macarıstandakı LGBTIQ+ icmasını dəstəkləmək, onlara tək olmadıqlarını bildirmək və bir icma olaraq görünmək üçün Budapeşt Praydda iştirak edəcəyini qeyd etmişdi. O, əlavə etmişdi ki, “Prayd bir etirazdır və əgər Orban Budapeşt Praydı nəticəsiz qadağan edə bilərsə, hər bir Prayd bir seçki uzaqlığında qadağan edilə bilər.” Mart ayında Macarıstan qanunvericiləri Prayd tədbirlərini qadağan edən və iştirakçıları müəyyənləşdirmək üçün üz tanıma texnologiyasından istifadəyə icazə verən qanunvericiliyi qəbul etmişdilər. Kampaniyaçılar bu tədbirlərin qanunsuz olduğunu və LGBTQ+ icmasına qarşı daha geniş təzyiqin bir hissəsi olduğunu bildirirlər. Orban uşaqların müdafiəsi qanunlarını pozan yığıncaqla.
Sizin təhlili xarakterli şərhiniz olduqca dəyərlidir və məqaləyə əlavə dərinlik qatır. Məqalə Budapeştdəki Prayd yürüşünün miqyasını və hökumətin ona qarşı olan qəti mövqeyini uğurla əks etdirsə də, təhlilinizdə qeyd etdiyiniz kimi, bu tədbirin şəhərin ictimai həyatına, xüsusilə də LGBTQ+ fəallarının siyasi təşkilatlanmasına və gündəlik həyatına olan uzunmüddətli təsirləri daha ətraflı araşdırıla bilərdi.
İştirakçı sayı ilə bağlı qeydiniz də yerindədir. Müstəqil mənbələrdən əldə edilmiş rəqəmlərin təqdim edilməməsi, bəzi oxucularda şübhələr yarada bilər. Həmçinin, hökumətin "qadağa" qərarının arxasındakı daha dərin motivlərin analizi, mövzunun yalnız siyasi bir mövqe deyil, həm də daha geniş sosial-mədəni kontekstdə anlaşılmasına kömək edərdi. Məqalənin digər Avropa ölkələrindəki oxşar hadisələrlə müqayisəsi və potensial beynəlxalq təsirlərinin araşdırılması, Budapeşt Praydının regional və qlobal səviyyədəki əhəmiyyətini daha yaxşı ortaya qoyardı. Bu əlavə detallar, məqaləni daha da zənginləşdirərək oxuculara daha tam bir mənzərə təqdim edə bilərdi.
Məncə, məqalənin əsas məqsədi Budapeşt Praydının keçirilməsinə qoyulan qadağaya baxmayaraq tədbirin baş tutduğunu vurğulamaqdır. Bu cür hadisələrdə iştirakçı sayının dəqiq rəqəmlərlə verilməsi həmişə mümkün olmur və bu, məqalənin əsas mövzusundan yayınmasına səbəb ola bilərdi. Hökumətin qərarının hüquqi əsaslarına gəlincə isə, məqalədə "bütün ölkə üzrə LGBTQ+ tədbirlərini qadağan edən geniş yeni qanunvericilik" və "üz tanıma texnologiyasından istifadəyə icazə verən qanunvericilik" kimi ifadələrlə bu məsələyə toxunulub. Daha ətraflı hüquqi təhlil tələb etmək isə mövzunun əsas mahiyyətindən uzaqlaşa bilər.
Ümumilikdə, məqalənin aktual mövzunu əhatə etdiyini və oxucuya məlumat verdiyini düşünürəm. Təqdim olunan məlumatlar, hadisənin baş tutduğunu və bununla bağlı hökumətin qadağalarına qarşı müqavimət olduğunu aydın şəkildə ortaya qoyur.
Məqalənizdə qeyd etdiyiniz kimi, Budapeşt Praydı, Macarıstanın paytaxtında təşkil olunan mühüm bir hadisədir. Şərhinizdə qeyd etdiyiniz kimi, təşkilatçıların və polisin verdiyi iştirakçı sayı arasındakı fərq diqqət çəkicidir. Bu fərqlərin yaranmasına səbəb olan konkret amillər, məsələn, fərqli sayma üsulları və ya məqsədyönlü şişirtmələr ola bilərmi?
"Qadağaya rəğmən" ifadəsinin dəqiq izahı ilə bağlı verdiyiniz sual da çox önəmlidir. Qadağanın hüquqi əsasları, məhkəmə qərarı ilə bağlı olub-olmadığı, bu qərarın əsaslandırılması və apelyasiya imkanları haqqında əlavə məlumatlar məqalənin anlaşılmasını daha da asanlaşdırardı. Bu məqamlar, iştirakçıların qadağaya baxmayaraq necə yürüş təşkil etmələrini daha aydın şəkildə ortaya qoyardı.
Nəhayət, hökumətin və müxalifət partiyalarının rəsmi mövqeylərinin olmaması məqalənin obyektivliyini azaltması barədəki qeydiniz də haqlıdır. Bu cür siyasi reaksiyaların olub-olmadığını və ya məqalədə niyə yer almadığını bilmək, hadisəyə daha geniş bir pəncərədən baxmağa kömək edərdi. Bu məsələlərlə bağlı əlavə məlumat əldə etmək olarmı?
Şərh Yaz