Çin Cənub-Şərqi Asiyanın nüvə qadağasını dəstəklədi; Rubio və Lavrov ASEAN görüşündə
Çin Cənub-Şərqi Asiyada nüvə silahlarının qadağan edilməsi haqqında müqaviləni imzalamağa razılıq verib. Bu barədə Malayziya və Çinin xarici işlər nazirləri təsdiq ediblər. Qərar, ABŞ-ın tətbiq edəcəyi tariflər təhdidi fonunda artan qlobal təhlükəsizlik gərginliyindən bölgəni qorumaq məqsədi daşıyır.
Pekin tərəfindən verilən bu vəd, diplomatların Cənub-Şərqi Asiya Ölkələri Assosiasiyasının (ASEAN) Xarici İşlər Nazirləri Toplantısına toplaşdığı vaxt müsbət qarşılanıb. Bu görüşdə ABŞ dövlət katibi Marko Rubio da regional həmkarları və rusiyalı həmkarı Sergey Lavrovla görüşəcək.
Malayziyanın xarici işlər naziri Mohamad Həsən cümə axşamı jurnalistlərə Çinin Cənub-Şərqi Asiya Nüvə Silahlarından Azad Zona (SEANWFZ) müqaviləsini imzalamağa hazır olduğunu təsdiqlədiyini bildirib. 1997-ci ildən qüvvədə olan bu razılaşma, bölgədə nüvə fəaliyyətini yalnız sülh məqsədləri, məsələn, enerji istehsalı ilə məhdudlaşdırır. Həsən qeyd edib ki, Çin müqaviləni heç bir şərt irəli sürmədən imzalamağa öhdəlik götürüb və rəsmi imzalama bütün müvafiq sənədləşmə işləri tamamlandıqdan sonra baş tutacaq.
ASEAN uzun müddətdir ki, dünyanın beş tanınmış nüvə dövlətini – Çin, ABŞ, Rusiya, Fransa və Böyük Britaniyanı bu paktı imzalamağa və regionun nüvəsiz statusuna, o cümlədən onun müstəsna iqtisadi zonaları və kontinental şelfləri daxilində hörmət etməyə çağırırdı. Ötən həftə Pekin müqaviləni dəstəkləməyə və nüvə silahına malik dövlətlər arasında nümunə olmağa hazır olduğunu bildirmişdi.
ABŞ dövlət katibi Marko Rubio Asiyaya ilk səfəri çərçivəsində cümə axşamı Kuala-Lumpura gəlib. Onun səfəri, ABŞ prezidenti Donald Trampın altı ASEAN ölkəsi, eləcə də Yaponiya və Cənubi Koreya kimi ənənəvi müttəfiqlərə yeni vergilər tətbiqini nəzərdə tutan aqressiv tarif strategiyasının yaratdığı qeyri-müəyyənlik fonunda baş tutub. Avqustun 1-də qüvvəyə minməsi gözlənilən tariflərə Malayziyaya 25%, İndoneziyaya 32%, Kamboca və Tailandda 36%, Laos və Myanmaya isə 40% rüsum daxildir. Yaponiya və Cənubi Koreya hər biri 25% tariflə üzləşir, Avstraliya isə ABŞ-a əczaçılıq məhsullarının ixracına 200% rüsum təhdidinə sərt reaksiya verib. ASEAN ölkəsi olan Vyetnam, Böyük Britaniya ilə birlikdə ABŞ ilə ayrıca ticarət müqavilələri imzalayan yeganə iki ölkədir. ABŞ administrasiyası bu müddət ərzində 90 gündə 90 müqavilə bağlayacağını iddia edirdi.
Al Jazeera-nın Kuala-Lumpurdan verdiyi məlumata görə, müxbir Rob Makbraid bildirir ki, Cənub-Şərqi Asiya ölkələri özlərini güclənən diplomatik rəqabətin mərkəzində tapırlar, çünki qlobal güclər bölgədəki təsirlərini gücləndirməyə çalışırlar. Makbraid qeyd edib ki, ASEAN ölkələri Tramp administrasiyasının ən yüksək tarifləri ilə üzləşirlər. O əlavə edib ki, tariflərin tətbiqinin 1 avqust tarixinə qədər təxirə salınması barədə yeni məktubları ilk alanlar arasında da onlar olublar. Bu qeyri-müəyyənlik ASEAN dövlətlərini alternativ ticarət tərəfdaşları, xüsusilə də Çin axtarmağa sövq edib.
Çinin xarici işlər naziri Vanq Yi ASEAN həmkarları ilə görüşlər üçün Kuala-Lumpurda olub və Pekinin artan əlaqələrini vurğulayıb. Eyni zamanda, Rusiyanın yüksək rütbəli diplomatı Sergey Lavrov da Malayziyada danışıqlar apararaq, Moskvanın "çoxqütblü dünya nizamı" vizionunu irəli sürüb. Bu konsepsiya Çin tərəfindən də dəstəklənir və ABŞ-ın dominantlıq etdiyi Qərb yönümlü qlobal sistemə meydan oxuyur. Makbraid vurğulayıb ki, Lavrov dünyanın digər yerlərində rədd edilsə də, Malayziyada ASEAN üzvləri ilə görüşərək bu alternativ qlobal strukturu təbliğ edir.
Eyni zamanda, Rubio bu bəyanatı rədd etmək və gərginliyi azaltmaq niyyətindədir. Makbraid bildirib ki, bir çox ASEAN üzvü ABŞ-ın ənənəvi müttəfiqləridir, lakin tariflər və ABŞ-ın son xarici siyasət addımları onları bir qədər narahat edir. Rubio trans-Sakit okean münasibətlərində hər şeyin qaydasında olduğuna dair onları əmin etmək üçün buradadır. Geosiyasi rəqabət gücləndikcə, ASEAN özünü hər tərəfdən maraq dairəsinə düşmüş görür və beynəlxalq ittifaqların gələcək formasını formalaşdırmaq gücünə malikdir.