Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsi Sudandakı vəziyyəti ağır qiymətləndirir: Müharibə cinayətləri şübhələri
Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinin (BCM) baş prokurorunun müavini Nazhat Şamim Xan, Sudanın qərb bölgəsindəki
Darfurda müharibə cinayətləri və insanlığa qarşı cinayətlərin törədilməsinə dair "əsaslı şübhələr" olduğunu bəyan edib. O, bu qiymətləndirməni Birləşmiş Millətlər Təşkilatının
Təhlükəsizlik Şurasında çıxışı zamanı səsləndirib. 2023-cü ildən bəri davam edən və 40 mindən çox insanın ölümünə, 13 milyon insanın isə yurd-yuvasından didərgin düşməsinə səbəb olan bu münaqişə bölgədə dözülməz humanitar böhran yaradıb.
Humanitar böhran və zorakılıq geniş vüsət alıb
Nazhat Şamim Xan,
Darfurdakı vəziyyətin "dözülməz həddə" çatdığını, aclığın kəskinləşdiyini və xəstəxanalar, humanitar karvanlar, eləcə də digər mülki infrastrukturların hədəf alındığını vurğulayıb. Prokuror müavini ifadələrində "Darfurda yaşanılan əziyyətin dərinliyini təsvir etmək üçün müvafiq sözlər tapmaqda çətinlik çəkdiyini" bildirib. O, BCM ofisinin apardığı müstəqil araşdırmalara əsasən,
müharibə cinayətləri və insanlığa qarşı cinayətlərin bölgədə törədildiyinə və davam etdiyinə dair əsaslı sübutların olduğunu qeyd edib. Xan, ofisinin xüsusilə Qərbi Darfurda törədilmiş cinayətlərə diqqət yetirdiyini və Çada qaçan zərərçəkənlərlə müsahibələr apardığını deyib. İnsanların su və qidadan məhrum edildiyini, təcavüz və cinsi zorakılığın bir silah kimi istifadə olunduğunu, həmçinin girov götürmə hallarına tez-tez rast gəlindiyini bildirib. Keçən ilin iyun ayında BMT-nin Sudan üzrə Müstəqil Faktaraşdırma Missiyası, Sudan Silahlı Qüvvələri (SAF) və Çevik Dəstək Qüvvələrinin (RSF) əhalinin sıx yaşadığı ərazilərdə ağır silahlardan istifadəni gücləndirdiyini və humanitar yardımı bir silah olaraq istismar etdiyini bildirmişdi.
Darfurda cəzasızlığa qarşı mübarizə
BCM-in baş prokuroru Kərim Xan da bu ilin yanvarında Təhlükəsizlik Şurasına verdiyi məlumata görə, hər iki tərəfin bölgədə
müharibə cinayətləri, insanlığa qarşı cinayətlər və ya soyqırım törətdiyinə dair əsaslı şübhələr olduğunu bildirmişdi. ABŞ-ın keçmiş prezidenti Co Baydenin administrasiyası isə RSF və onun vasitəçilərinin soyqırım törətdiyini müəyyən etmişdi. Təhlükəsizlik Şurası 2005-ci ildə Darfurdakı vəziyyəti BCM-ə yönləndirmişdi. Həmin dövrdə bölgədə baş verən münaqişələrdə təxminən 300 min insan həlak olmuşdu. 2023-cü ildə SAF və RSF arasında yeni münaqişənin başlamasından sonra BCM Darfurda törədilmiş müharibə cinayətləri ilə bağlı yeni araşdırma başlatdı. RSF-in sələfi olan Cənəvid milisləri iyirmi il əvvəl bölgədə soyqırım törətməkdə ittiham olunurdu. BCM hakimlərinin, Ali Məhəmməd Əli Abd-Əl-Rəhman (Əli Koşeyb kimi tanınır) işində iyirmi il əvvəl Darfurda törədilmiş cinayətlərlə bağlı ilk qərarını verməsi gözlənilir. Nazhat Şamim Xan, Darfurda hazırda inanılmaz vəhşiliklər törədənlərə xəbərdarlıq edib: "Onlar bu an cəzasızlıq hiss edə bilərlər, eynilə Əli Koşeybin keçmişdə hiss etdiyi kimi. Lakin biz əmin olmaq üçün intensiv işləyirik ki, Əli Koşeyb prosesi Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsində bu vəziyyətlə bağlı bir çox digər məhkəmə işinin yalnız birincisi olsun."
24 saat
