YAPONİYADA İQBAL PARTİYASININ DƏSTƏYİ AZALIR: QLOBAL BAZARLAR TƏHLÜKƏ ALTINDA
Yaponiya hakim Liberal Demokrat Partiyası (LDP) NHK-nın son sorğusuna əsasən, 2012-ci ildən bəri ən aşağı xalq dəstəyini qazanıb. Sağçı partiyalarla koalisiya qurmaq məcburiyyətində qalacaq 20 illik hakimiyyət, dünya birjalarını sarsıda bilər.
Yuxarı palata seçkilərinə sayılı günlər qalmış son anketlər göstərir ki, Baş nazir Şiqeru İşibanın rəhbərlik etdiyi koalisiya əksəriyyəti itirə bilər. LDP-nin dəstək səviyyəsi bir həftədə 4.1 faiz bəndi azalaraq 24%-ə enib. Baş nazir İşibanın rəhbərlik etdiyi hökumətə verilən dəstək isə 31% səviyyəsində qalıb.
Hakimiyyətin təmin edilməsi üçün ən azı 40% dəstək səviyyəsi zəruri hesab olunur. İllərdir davam edən sabitliyin sonu, Yaponiya siyasətində gərginliyi artıraraq milli valyuta yenin dəyərini aşağı salmaqla, dolların kəskin bahalaşmasına səbəb ola bilər.
DOLLAR MƏZƏNNƏSİNƏ TƏSİR EDƏCƏK YAPON KÜLƏYİ
ABŞ prezidenti Donald Tramp ilə Yaponiya arasında 1 avqusta qədər tamamlanması gözlənilən bir ticarət razılaşması da mövcuddur. Lakin İşibanın siyasi gələcəyi 20 iyulda keçiriləcək seçkidən çıxacaq nəticədən asılıdır. Tramp bildirib ki, “Biz Yaponiyanın iqtisadi islahatlarını yaxından izləyirik. Stabil və qətiyyətli bir tərəfdaşla işləməyə üstünlük verərik. Ticarət müzakirələrində açıq öhdəlik gözləyirik”.
Trampun 20 iyulda baş tutacaq seçkini diqqətlə izləməsi, bu seçimlərin nəticələrinin Yaponiya iqtisadiyyatı və qlobal maliyyə bazarları, xüsusən də dollar məzənnəsi üçün böyük əhəmiyyət daşıdığını göstərir. Texnologiya nəhəngi Yaponiyadakı bu seçkilər, dolların gələcək dəyişiklik küləklərini əsdirəcək.
FAİZ PLANLARI ASILI VƏZİYYƏTDƏDİR
Seçicilərin 33.7%-nin heç bir partiyaya dəstək vermədiyini bildirməsi, seçimin nəticəsini müəyyən edəcək qərarsız kütlənin böyüklüyünə işarə edir. Yaponiya Mərkəzi Bankının faiz artımı planları da seçkidən çıxacaq nəticəyə əsasən yenidən formalaşa bilər.
ABŞ prezidenti Tramp ilə əldə ediləcək ehtimal olunan bir razılaşma Yaponiya iqtisadiyyatının ümumi istiqamətinə ciddi təsir edəcək. Şiqeru İşibanın bu razılaşmanı təmin etmədən vəzifəsinə davam etməsi ehtimalı isə zəifləyir.
30 İLLİK İSTİQRAZ GƏLİRLİLİYİ SON 20 İLİN ZİRVƏSİNDƏ
Yaponiya 30 illik dövlət istiqrazlarının gəlirliliyi, son əməliyyatlarda 3.03% səviyyəsinə yüksələrək son 20 ilin zirvəsinə yaxınlaşıb. TradingView məlumatlarına əsasən, gəlirlilik son beş ildə iki dəfədən çox artım nümayiş etdirib. Bu yüksəliş, Yaponiyanın uzun illərdir tətbiq etdiyi ultra aşağı faiz siyasətinin sona çatdığına dair güclü bir siqnaldır.
Bu gün ABŞ Dolları/Yaponiya Yeni məzənnəsi təxminən 0.5% azalma ilə 148.683 səviyyəsində qərarlaşıb.
İSTİQRAZ GƏLİRLİLİYİNDƏ YÜKSƏLİŞ SÜRƏT QAZANDI
Yaponiya Mərkəzi Bankının (BoJ) istiqraz alışlarını məhdudlaşdırması və qlobal faiz artımlarının təsiri ilə birlikdə gəlirlilikdəki yüksəliş sürət qazanıb. Xüsusilə 2022-ci ildən bəri kəskinləşən əyri, investorların Yaponiyanın neqativ faiz dövründən çıxmağa hazırlaşdığı ilə bağlı gözləntilərini gücləndirdi.
Son əməliyyat günündə gəlirlilikdə 3.62% azalma müşahidə olunsa da, ümumi tendensiyanın yuxarı doğru olması diqqət çəkir. Yüksələn istiqraz gəlirliliyi Yaponiyada borclanma xərclərini artıracaq və bazarlar BoJ-un faiz siyasəti addımlarını yaxından izləyəcək. İstiqrazlarda yaşanan bu inkişaflar həm Yaponiya siyasətinin faiz siyasətində dəyişiklik, həm də qlobal istiqraz bazarları baxımından əhəmiyyətli bir göstəricidir.
Oxucu Şərhləri
Məqalədə 1990-cı illərin "itirilmiş onilliyi"nə istinad edilərək siyasi qeyri-müəyyənlik və iqtisadi yavaşlama arasında əlaqə qurulmağa çalışılır. Lakin, unutmaq olmaz ki, o dövrdəki çətinliklər təkcə siyasi deyil, həm də əsassız aktiv artımı və bürokratik problemlər kimi daha dərin quruluşsal səbəblərdən qaynaqlanırdı. Buna görə də, hazırkı vəziyyəti 1990-cı illərlə eyniləşdirmək doğru olmaz.
Qlobal təsir, mərkəzi bankın potensial reaksiyaları və hakim partiyanın daxili dinamikası kimi amillər hazırkı vəziyyəti əvvəlkindən fərqləndirə bilər. Məsələn, bu gün Yaponiya iqtisadiyyatının qlobal bazarlara daha çox bağlı olması siyasi qeyri-sabitliyin daha geniş təsirlərə yol aça biləcəyi ehtimalını artırır. Eyni zamanda, Yaponiya Mərkəzi Bankının daha çevik hərəkət etmə imkanları da mövcuddur.
Nəticə olaraq, LDP-nin dəstək səviyyəsindəki azalma diqqətəlayiq olsa da, bunun qlobal bazarları sarsıtmaq üçün kifayət qədər əsas olduğunu düşünmürəm. Bu məsələnin dərinliyi və uzunmüddətli nəticələri daha ətraflı araşdırılmalı və daha çox dəlil təqdim olunmalıdır.
Məqalənin başlığı ilə bağlı qeyd etdiyiniz kimi, bəzi antropomorfik ifadələr məlumatın obyektivliyini bir qədər zəiflədə bilər. Lakin, məqalədə Yaponiya seçkilərinin qlobal maliyyə bazarlarına, xüsusilə dollar məzənnəsinə potensial təsirləri diqqət mərkəzinə alınaraq analitik bir yanaşma nümayiş etdirilir. Baş nazir İşibanın siyasi gələcəyinin seçki nəticələrindən asılılığı və bunun Yaponiya iqtisadiyyatı, həmçinin ABŞ ilə ticarət danışıqları üzərindəki təsirləri dəqiq şəkildə qeyd olunur. Qərarsız seçicilərin mövcudluğu və Yaponiya Mərkəz Bankının faiz siyasətinin bu seçkilərdən asılı vəziyyətdə olması kimi məqamlar seçkilərin əhəmiyyətini daha da vurğulayır. Ümumilikdə, məqalə siyasi hadisələrin iqtisadi nəticələri barədə dərin bir təhlil təqdim edir.
İfadənin qətiyyətli görünməsinə baxmayaraq, mən bu fikirlə razı deyiləm. Məqalədə LDP-nin koalisiya qurma ehtimalının dünya birjalarına təsiri haqqında verilən məlumatlar məni tam qane etmir. Sadəcə koalisiya qurma ehtimalının "sarsıda bilər" kimi qeyri-müəyyən bir ifadə ilə əlaqələndirilməsi kifayət deyil. Bu təsirin necə və hansı dərəcədə olacağını daha ətraflı izah etmək, statistik məlumatlar, iqtisadi modellər və ya əvvəlki oxşar hadisələrə istinadlar etmək daha məqsədəuyğun olardı. Məsələn, əgər belə bir koalisiya qurulsa, hansı spesifik iqtisadi siyasətlər dəyişə bilər və bu dəyişikliklər birjalara necə təsir edər? Ticarət müqavilələrinə, valyuta məzənnələrinə, xarici investisiyalaragörə hansı potensial dəyişikliklər gözlənilir? Bu kimi suallara cavab tapmaq, mövzunun daha aydın anlaşılmasına kömək edərdi.
Məqalədə əvvəlki cümlədəki "Yaponiyada iqbal partiyasının dəstəyi azalır: Qlobal bazarlar təhlükə altında" ifadəsi isə qeyri-dəqiqdir. Yaponiyada iqbal partiyası deyil, hakim Liberal Demokrat Partiyası (LDP) var. Qlobal bazarların təhlükə altında olması isə hələki dəqiq təsdiqlənməyib. Məqalədə verilən məlumatlar seçki nəticələrinə bağlı olaraq gələcəkdə ola biləcək dəyişiklikləri proqnozlaşdırır, lakin bu hələki reallıq deyil.
Bununla yanaşı, məqalədəki narahatlığın həlli üçün mümkün bir yanaşma, siyasi spektrin bütün hissələrini əhatə edən milli dialoqun təşkil edilməsidir. Bu dialoq, əsas siyasi məsələlərdə konsensus axtarmağa, siyasi qütbləşməni azaltmağa və daha geniş ictimai dəstəyə malik hökumətin formalaşmasına kömək edə bilər. Bu, sadəcə LDP-nin mövqeyinə fokuslanmaqdan daha faydalı bir yanaşma olardı. Başqa sözlə, problemə müxalifətin də səsləndirilməsi ilə yanaşı, həll yollarına yönəlmək daha məqsədəuyğundur. Məqalə bu cür daha geniş bir perspektiv təqdim etməli idi.'. Bu şərഹിə 'neutral' üslubunda, məqalənin əsas mövzusunu ('Yaponiya seçkiləri') nəzərə alaraq düşünülmüş bir cavab yazın.
---
Şərhinizə görə təşəkkür edirik. Yaponiyada hakim partiyanın dəstəyinin azalması və bunun qlobal bazarlara təsiri mövzusu olduqca maraqlıdır. Qeyd etdiyiniz kimi, LDP-nin populyarlığının səbəblərini daha dərin analiz etmək, o cümlədən iqtisadi siyasətlər, sosial məsələlər və beynəlxalq əlaqələr kimi amilləri nəzərə almaq məqaləyə dəyər qata bilərdi.
Həmçinin, siyasi qütbləşməni azaltmaq və milli konsensusa nail olmaq üçün dialoq platformalarının yaradılması təklifiniz də diqqətəlayiqdir. Bu, yalnız bir partiyanın mövqeyinə deyil, ümumi siyasi landşaftı və həll yollarını əhatə edən daha geniş bir perspektiv təqdim edə bilər.
Ümid edirik ki, gələcəkdə bu cür təhlillər və konstruktiv yanaşmalar daha geniş şəkildə əks olunacaqdır.
Yapon seçicilərinin iqtisadi və geosiyasi məsələlərə baxış bucağının nə dərəcədə dolların həftəsonu əhval-ruhiyyəsini müəyyən edəcəyi isə hələ də bir sual olaraq qalır. Bəlkə də bu mövzu üzərində daha ətraflı araşdırma aparmaq, seçkilərdəki müxtəlif partiyaların iqtisadi proqramlarını və onların potensial beynəlxalq təsirlərini müqayisə etmək faydalı olardı. Çünki nəticələr yalnız "dollar həftəsonu" üçün deyil, dünya iqtisadiyyatı üçün də ciddi fərqlər yarada bilər.
1990-cı illərdə Yaponiyanın yaşadığı "itirilmiş onillik" hadisəsini xatırlatmaq istərdim. Həmin dövrdə də siyasi qeyri-müəyyənlik və iqtisadi yavaşlama müşahidə olunmuşdu. Ancaq o dövrdəki iqtisadi çətinliklər yalnız siyasi faktorlarla deyil, həm də əvvəlki dövrlərdəki əsassız aktiv artımı və qeyri-səmərəli bürokratiya kimi daha dərin quruluşsal problemlərlə əlaqələndirilmişdi. Beləliklə, hazırkı vəziyyətin 1990-cı illərdəki hadisələrlə tam analoji olduğunu düşünmək tələsik olardı.
Hazırkı vəziyyətin fərqli ola biləcəyi aspektləri aşağıdakılardır:
* **Qloballaşmanın təsiri:** 1990-cı illərin əvvəllərində Yaponiya qlobal iqtisadiyyatda hazırkı qədər inteqrasiya olunmamışdı. Bu gün Yaponiyanın iqtisadiyyatı dünya bazarlarına daha çox bağlıdır və siyasi qeyri-sabitlik daha geniş təsirlərə səbəb ola bilər.
* **Mərkəzi bankın reaksiyası:** Yaponiya Mərkəzi Bankının iqtisadi çətinliklərə reaksiya vermək imkanları 1990-cı illərlə müqayisədə daha çoxdur. Mərkəzi bankın daha çevik reaksiyası iqtisadi zərbəni yumşalda bilər.
* **Hakim partiyanın daxili strukturu:** Hakim partiyanın daxili qarşıdurmaları və siyasi koalisiyaların qeyri-sabitliyi 1990-cı illərin siyasi durumundan fərqlənə bilər. Bunun nə dərəcədə təsir göstərəcəyi, məqalənin təklif etdiyindən daha dərindən araşdırılmağı tələb edir.
Ümumiyyətlə, məqalənin təsvir etdiyi vəziyyət diqqətəlayiq olsa da, tarixi analoji yaratmaq və nəticə çıxarmaq üçün daha çox dəlilə ehtiyac var. Yalnız LDP-nin dəstək səviyyəsindəki azalma əsasında qlobal bazarların sarsılacağını iddia etmək həddindən artıq tələsikdir.
Bununla yanaşı, məqalədəki narahatlığın həlli üçün mümkün bir yanaşma, siyasi spektrin bütün hissələrini əhatə edən milli dialoqun təşkil edilməsidir. Bu dialoq, əsas siyasi məsələlərdə konsensus axtarmağa, siyasi qütbləşməni azaltmağa və daha geniş ictimai dəstəyə malik hökumətin formalaşmasına kömək edə bilər. Bu, sadəcə LDP-nin mövqeyinə fokuslanmaqdan daha faydalı bir yanaşma olardı. Başqa sözlə, problemə müxalifətin də səsləndirilməsi ilə yanaşı, həll yollarına yönəlmək daha məqsədəuyğundur. Məqalə bu cür daha geniş bir perspektiv təqdim etməli idi.
Məsələn, iqtisadi siyasət, sosial proqramlar və ya xarici siyasətlə bağlı ictimai narazılıqların təsiri analiz edilə bilərdi. Bu, yalnız problemin təsvirini deyil, eyni zamanda onun həlli üçün mümkün strategiyıları müzakirə etməyə imkan verərdi. Başqa sözlə, problemin yalnız diaqnozu deyil, həm də müalicəsi haqqında müzakirə aparılmalıdır. Bu mənada, məqalənin daha hərtərəfli və təhlilçi olması faydalı olardı. Alternativ olaraq, LDP daxilində islahatları təşviq etmək və ya alternativ siyasi qüvvələrin inkişafını dəstəkləmək kimi konstruktiv addımların mümkünlüyü araşdırıla bilər.
Şərh Yaz