Dünya Çinə baxır: Tarixin ən böyük sammiti

Çin rəsmiləri bu zirvəni Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatının indiyə qədərki ən böyük toplantısı kimi xarakterizə edir. CNN International-ın şərhlərinə görə, "diplomatiya və əzəmət, ABŞ prezidenti Donald Trampın dövründə ittifaqlarını sarsıdan və qlobal ticarət müharibəsi aparan dünyanın aparıcı supergücünə qarşı, Çini sabit və güclü bir alternativ lider kimi təqdim etmək üçün Siyə (Xi Jinping) imkan yaradacaq." Bu görüş, həmçinin Pekində keçiriləcək böyük bir hərbi paradın bilavasitə öncəsinə təsadüf edir. Bu tədbirdə isə fərqli bir mesaj veriləcək: Çinin sürətlə inkişaf edən hərbi qüvvəsi. Parad iştirakçıları arasında Şimali Koreya lideri Kim Çen In, Myanma lideri Min Aunq Hlainq, Putin, Serbiya Prezidenti Aleksandr Vuçiç və Slovakiya Baş Naziri Robert Fiko kimi adlar da yer alacaq.

Dünya Əhalisinin 40 Faizi İdarə Olunur

Putin bazar günü Tianjin şəhərində qırmızı xalça üzərində qarşılandı. Çin dövlət agentliyi Sinhua-ya verdiyi yazılı müsahibədə o, Çin-Rusiya tərəfdaşlığını "dünya üçün sabitləşdirici bir qüvvə" kimi təsvir etdi. O qeyd etdi ki, iki ölkə "ədalətli, çoxqütblü dünya nizamı qurmaq vizyonunda birləşib" və mövcud ABŞ liderliyindəki beynəlxalq nizamın onlara qarşı ədalətsiz şəkildə qurulduğuna işarə etdi. Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatının üzvləri arasında Çin, Rusiya, Hindistan, İran, Pakistan, Belarus, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Tacikistan və Özbəkistan daxildir. Bu ölkələr qlobal enerji ehtiyatlarının böyük hissəsinə nəzarət edir və dünya əhalisinin təxminən 40 faizini idarə edirlər. Hindistanın Baş Naziri Narendra Modi də Tianjinə çatdı. Si Cumartəsi günündən bəri qonaqları ilə ikitərəfli görüşlər keçirir.

Memar və Ev Sahibi Rolu

Zirvədə iştirak edən ölkələr arasında tarixi rəqabət və siyasi sistem fərqləri olsa da, bu vəziyyət, CNN-ə görə, Si-nin vermək istədiyi mesajı daha da gücləndirir. Pakistanın Lahor Universitetinin Təhlükəsizlik, Strategiya və Siyasət Araşdırmaları Mərkəzinin direktoru Rəbiə Axtara görə: "Pekin, ölkənin Avrasiyada rəqibləri eyni masaya oturtmaq və böyük güc rəqabətini idarəolunan qarşılıqlı asılılığa çevirə biləcək əvəzedilməz bir aktor olduğunu göstərmək istəyir. Görüntü çox aydındır: bu ölkə yalnız regional nizamın bir iştirakçısı deyil, həm də başlıca memarı və ev sahibidir." Modinin iştirakı siyahıya əlavə əhəmiyyət qatır. Keçən il Qazaxıstandakı Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatı liderlər zirvəsinə qatılmayan Modi, bu dəfə ABŞ ilə münasibətlərin gərginləşməsi və Pekin ilə Yeni Dehlinin öz aralarındakı sürtüşmələri azaltmağa başlaması kontekstində Tianjindədir. Bu vəziyyət, ABŞ-ın Hindistanı Çinə qarşı bir tarazlıq elementi kimi inkişaf etdirmə cəhdlərini təhlükəyə sala bilər.

Ortaq və Müşahidəçi Ölkələr

Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatının 16 rəsmi tərəfdaş və müşahidəçi ölkəsindən də nümayəndə heyətlərinin gəlməsi gözlənilir. Bunlara Kamboca, Misir, Səudiyyə Ərəbistanı, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri, Bəhreyn, Qətər, Küveyt və NATO üzvü Türkiyə daxildir. Həmçinin bəzi Cənub-Şərqi Asiya liderləri də dəvət edilib. BMT Baş Katibi Antonio Quterreşin də iştirakı gözlənilir. Tianjinin hər yerində ingilis, rus və Çin dillərində zirvəni elan edən afişlər yer almışdı. Şəhər mərkəzində nəqliyyat böyük ölçüdə məhdudlaşdırıldı. Ev sahibi liderlər qonaqlarını yüksək səviyyəli diplomatik əzəmətlə qarşıladılar. Tianjinin seçilməsi də simvolikdir. 19-cu əsrdə Avropa dövlətləri və Yaponiya İmperiyası tərəfindən zorla açılan bir liman olan bu şəhər, İkinci Dünya Müharibəsi zamanı da Yaponiyanın işğalına məruz qalmışdı.

Ərdoğan da Çinə Getdi

Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğan Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatının 25-ci Dövlət Başçıları Şurası Zirvəsində iştirak etmək üçün Tianjinə səfər edib. Ərdoğan bu gün Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatının 25-ci Dövlət Başçıları Şurası Zirvəsi çərçivəsində Çin Dövlət Başçısı Si Cinpinqin liderlər şərəfinə verəcəyi axşam yeməyinə qatılacaq. Ərdoğan, həmçinin, ev sahibi həmkarı Si Cinpinq başda olmaqla digər liderlərlə də ikitərəfli görüşlər keçirəcək.

Zirvə Sonrası Hərbi Parad

Putin, İran Prezidenti Məsud Pezeşkiyan, Pakistan Baş Naziri Şahbaz Şərif və Rusiya lideri Putinin də daxil olduğu bəzi liderlər, zirvədən sonra Pekindəki hərbi parada da qatılacaqlar. Burada Çin Kommunist Partiyası həm hərbi gücünü nümayiş etdirəcək, həm də İkinci Dünya Müharibəsində Yaponiyaya qarşı Müttəfiqlər arasında oynadığı rolu ön plana çıxaracaq.

Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatı Nədir?

2001-ci ildə Çin, Rusiya, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Tacikistan və Özbəkistanın regional təhlükəsizlik əməkdaşlığı məqsədilə qurduğu Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatı zamanla fəaliyyət dairəsini genişləndirdi. Üzvlər birgə terrorla mübarizə təlimləri keçirir, öz təriflərinə görə 'terrorizm, separatizm və ekstremizmlə' mübarizədə kəşfiyyat məlumatlarını paylaşır, həmçinin təhsil, ticarət və enerji kimi sahələrdə əməkdaşlığı inkişaf etdirirlər. Digər ümumi məqam isə 'ədalətli bir beynəlxalq nizam' – yəni 'tək bir supergüc və müttəfiqlərinin liderliyi altında olmayan bir nizam' çağırışı etmələridir.

24 saat