Əfqanıstan qadın müəllifləri universitet proqramlarından qadağan edir

Əfqanıstanda Kitab Qadağası: Qadın Müəlliflər Hədəfdə

Əfqanıstanın Taliban idarəçiliyi altındakı hökuməti, qadın müəlliflər tərəfindən yazılmış əsərləri universitet kurikulumlarından çıxarmağı planlaşdırır. Dərs vəsaitlərini nəzərdən keçirən komitənin bir üzvü BBC Afghan-a verdiyi açıqlamada bu kitab qadağasını təsdiqləyib. Qara siyahıya salma, həmçinin "İslam şəriəti ilə ziddiyyət təşkil etdiyi düşünülən" təhsil kurslarını qadağan edən bir təhsil fərmanının tərkib hissəsidir.

Komitə üzvü BBC Afghan-a bildirib ki, "qadınların müəllifi olduğu bütün kitabların tədrisinə icazə verilmir". O, ən azı 679 başlığın "şəriətə və Talibanın siyasətinə zidd" olduğu üçün qadağan edildiyini əlavə edib. Bu genişmiqyaslı kitab qadağası hüquq, İslam siyasi hərəkatları, siyasi sistem, eləcə də insan hüquqları, qadınşünaslıq və Qərb siyasi düşüncəsi də daxil olmaqla, hər sahədəki əsərləri əhatə edir. Qadağan edilmiş kitabların yekun siyahısı universitetlərə daha sonra təqdim ediləcək.

Taliban'ın Təhsil Siyasətinə Yeni Məhdudiyyətlər

BBC Afghan-ın əldə etdiyi direktiv, Talibanın ali təhsil nazirinin müavini Ziyaur Rahman Aryubi tərəfindən imzalanıb və 50 səhifəlik qadağan olunmuş kitabların siyahısı ötən ayın sonunda Əfqan universitetlərinə göndərilib. Aryubi universitetlərə ünvanladığı məktubda qərarların "din alimləri və mütəxəssislərdən" ibarət bir heyət tərəfindən qəbul edildiyini və qadağan edilmiş kitabların "İslamla ziddiyyət təşkil etməyən" tədris materialları ilə əvəz edilməli olduğunu vurğulayıb.

Bu fərman, Talibanın hakimiyyəti ələ keçirdiyi gündən bəri tətbiq etdiyi bir sıra məhdudiyyətlərin ən sonuncusudur. Hökumət təhsilin bir çox aspektində sərt tədbirlər görüb, yüzlərlə professoru qrupun ideologiyasına "qarşı çıxdıqları" əsası ilə işdən çıxarıb və bütün fakültələrdə icbari dini dərsləri artırıb. Qadınlar xüsusilə bu siyasətlərdən təsirləniblər; onlara artıq altıncı sinifdən (12 yaşdan) sonra məktəbə getməyə icazə verilmir. Universitetlərə isə 18 fənni, o cümlədən gender və inkişaf daxil olmaqla altı qadın mövzusunda fənni dayandırmaq əmri verilib. Digər 201 kurs isə nəzərdən keçirilməkdədir.

'Mizoginik Düşüncə Tərzi' və Ali Təhsilə Təsirlər

Talibanın 2021-ci ilin avqustunda hakimiyyətə qayıtmasından əvvəl ədliyyə nazirinin müavini və qadağan olunmuş kitablardan biri olan "Siyasi Terminologiya və Beynəlxalq Münasibətlər" əsərinin müəllifi Zəkiyyə Adeli BBC Afghan-a bu addımdan təəccüblənmədiyini bildirib.

Adeli qeyd edib: "Son illərdə Talibanın etdiklərini nəzərə alsaq, onların kurikulumda dəyişikliklər tətbiq etməsini gözləmək uzaq deyil. Rejimin mizoginik düşüncə tərzi və siyasəti nəzərə alınmaqla, qadınların özlərinə təhsil almağa icazə verilməyəndə, onların baxışlarının, ideyalarının və yazılarının da sıxışdırılması təbii haldır."

Paytaxt Kabuldakı mənbələr Independent Persian nəşrinə bildiriblər ki, bu cür genişmiqyaslı kitab qadağası ölkənin ali təhsil sistemini iflic edəcək, çünki universitetlər indi əvəzediciləri tapmaq və əldə etmək üçün əhəmiyyətli resurslar ayırmalı olacaqlar. Qadın müəlliflərin əsərləri ilə yanaşı, İranlı müəlliflər tərəfindən yazılmış və ya İran nəşriyyatları tərəfindən çap edilmiş daha 300 kitab da bu kitab qadağası hədəfinə düşüb.

Mənbələr, o cümlədən kitabları nəzərdən keçirmə komitəsinin üzvü, bunun ölkənin kurikulumuna "İran məzmununun sızmasının qarşısını almaq" üçün edildiyini deyiblər. Son illərdə iki qonşu ölkə arasındakı münasibətlər, xüsusilə su hüquqları ilə bağlı gərginləşib. Bu gərginlik, İranın ölkədə yaşayan 1.5 milyondan çox Əfqanıstan vətəndaşını ölkədən çıxarması ilə daha da güclənib.

24 saat