Elm dalğınlıq zamanı beynimizdə baş verənləri açıqladı

Yeni araşdırma: Diqqətsizlik zamanı beynimizdə nə baş verir?

İşinizin ortasında gözlərinizi bir nöqtəyə zilləyib xəyallara dalmaq qəribə bir hissdir. Lakin mikroyuxu adlanan bu diqqət yayğınlığı hər kəsdə baş verir, baxmayaraq ki, bunun dəqiq səbəbi indiyədək sirr olaraq qalırdı. İndi yeni bir araşdırma diqqətsizliyin baş verdiyi anlarda beyində nələrin cərəyan etdiyini tam olaraq açıqlayır və bu, olduqca maraqlıdır. "Nature Neuroscience" jurnalında dərc olunan tədqiqat üçün 26 iştirakçı cəlb edilib. Onların beyinləri yaxşı yuxu aldıqları bir gecədən sonra və yuxusuz qaldıqları bir gecədən sonra müxtəlif skanlarla araşdırılıb. Gözlənildiyi kimi, yuxusuz qalan iştirakçılar daha yaxşı dincələn iştirakçılarla müqayisədə fokus tələb edən tapşırıqlarda xeyli pis nəticə göstəriblər. Lakin məsələ burada daha da maraqlı hal alır: Tədqiqatçılar bəzi iştirakçıların bəzi stimullara cavab olaraq beyin dalğalarında dəyişiklik yaşamadığını aşkar ediblər ki, bu da onların qısa diqqət yayğınlığı keçirdiklərini göstərir. Bu baş verdikdə, tədqiqatçılar beyindən serebrospinal mayenin (beyni əhatə edən şəffaf maye) çıxmasının artdığını müəyyən ediblər. Nəticələr göstərir ki, mikroyuxu anında serebrospinal maye beyindən uzaqlaşdırılır. Lakin diqqətiniz geri qayıtdıqda bu maye də geri döner. Tədqiqatçılar həmçinin mikroyuxu zamanı göz bəbəklərinin daraldığını və beyindəki neyronların dəyişdiyini də aşkar ediblər. Tədqiqatçılar, mikroyuxu zamanı beyin-bədən dəyişikliklərinin "sıx şəkildə koordinasiyalı" olduğunu və bu hissi yaratdığını qeyd edirlər. Bu, əslində, bədəninizin özünü "yenidən yükləmək" üçün yuxuya verməyə çalışması kimidir ki, siz günə davam edə biləsiniz. Bəs bədənimiz bunu niyə edir və tez-tez diqqətsizlik yaşamaq nə deməkdir? Nevroloqlar izah edir.

Beynimiz niyə bəzən diqqətsiz olur?

Bu, hələ də araşdırılan bir məsələdir. Nevroloq və yuxu təbabəti həkimi, "Sleep Unplugged" podkastının aparıcısı Dr. V. Kristofer Vinter deyir: "'Diqqətsizlik' qısa şüur azalmaları və fərqinə varılmayacaq qədər qısa yuxu dövrlərini əhatə edən 'mikroyuxu' üçün başqa bir termin ola bilər." Lakin məsələlər bundan sonra bir qədər daha da mürəkkəbləşir. Kaliforniyanın Santa Monika şəhərindəki Providence Saint John's Sağlamlıq Mərkəzinin nevroloqu Dr. Klifford Seqil bildirir: "Biz hələ də niyə yatdığımızı bilmirik və iki fərqli nevroloqa sual versəniz, tez-tez iki fərqli cavab alacaqsınız." Bu tapıntılara əsasən, Dr. Seqil deyir ki, diqqətsizlik beyinin sağlam olması üçün tələb oluna bilər. Bu, həmçinin beyindəki neyronların dincəlməsinə və hətta beyinin mürəkkəb dövrələrində iştirak edən neyrotransmitterlərin sizi oyaq, diqqətli və aktiv saxlamasına kömək edə bilər. Psixiatr və yuxu təbabəti həkimi, Menlo Park Psixiatriya və Yuxu Təbabəti Mərkəzinin qurucusu Dr. Aleks Dimitriu deyir ki, bu, həmçinin beyininizin pis yuxudan sonra "geri qalmış" prosesləri tamamlamağa çalışması ola bilər. O izah edir ki, gecə dərin yuxuda olarkən, beyinin qlimfatik sistemi gün ərzində yaranan qalıq məhsulları "yuyub təmizləyir". "Gecə kifayət qədər yuxu almayan insanlarda gün ərzindəki diqqətsizlik halları beyinin gecə tamamlanmayan prosesləri başa çatdırmağa çalışması ola bilər" deyə o bildirir.

Çox diqqətsiz olmaq nə deməkdir?

Yenə də alimlər heç nəyi tam dəqiqliklə bilmirlər, lakin bir neçə nəzəriyyə var. Dr. Vinter deyir ki, bunlardan biri yəqin ki, daha çox yuxuya ehtiyacınız olmasıdır. Lakin bu, yeganə səbəb deyil. Dr. Seqil deyir ki, mikroyuxu "daha çox qida və ya qidalanmaya ehtiyacınızı göstərə bilər". O əlavə edir: "Yaxşı diqqəti qorumaq üçün yuxu və qidalanma eyni dərəcədə vacibdir." Dr. Seqil deyir ki, bu, həmçinin yaddaşları möhkəmləndirmək, yorğun olmaq və ya ətrafınızdakı şeylərdən boğulmaq kimi də başa düşülə bilər. Daha ciddi bir qeyd olaraq, Dr. Vinter deyir ki, diqqətsizlik qısa tutmaların və mürəkkəb miqrenlərin də əlaməti ola bilər. Dr. Dimitriu isə diqqətsizliyin ADHD (Diqqət Defisiti Hiperaktivlik Pozğunluğu) əlaməti ola biləcəyini qeyd edir.

Diqqətsizlik zərərlidirmi?

Mürəkkəb bir iş problemi həll etməyə çalışarkən davamlı mikroyuxu və diqqətsizlik vəziyyətində qalmaq ideal deyil. Dr. Vinter qeyd edir ki, avtomobil sürmək və ya digər potensial təhlükəli fəaliyyətlərlə məşğul olarkən diqqətsizlik narahatlıq doğurur. Lakin Dr. Seqil deyir ki, bu kiçik diqqət pozulmaları ümumiyyətlə zərərli deyil. O bildirir: "Təklikdə baş verən diqqətsizlik sağlam ola bilər və təklikdə hər hansı yeni tibbi diaqnozu xəbər verməsi ehtimalı azdır." Lakin diqqətsizlik əsasında yatan bir sağlamlıq vəziyyətinin əlaməti ola bilər. Dr. Seqil deyir ki, yaşlı insanlarda demensiyanın əlaməti ola bilər və çəki artımı və ya itkisi ilə birlikdə tiroid xəstəliyini göstərə bilər. O əlavə edir: "Birdən susuzluq və sidiyə getmə tezliyinin artması ilə baş verən diqqətsizlik diabet kimi yeni bir metabolik pozğunluq üçün narahatlıq yaradır." Lakin Dr. Seqil deyir ki, əgər arada bir diqqətiniz yayınırsa, narahat olmağa ehtiyac yoxdur. Əslində, bunu düşündüyünüzdən daha tez-tez edə bilərsiniz. Dr. Vinter bildirir: "Mənim təcrübəmə görə, bu, sizin xəbərdar olduğunuzdan qat-qat daha tez-tez baş verir."

24 saat