Elm dünyasını heyrətləndirən kəşf Limonabənzər planetdə 1 il 7 saatdır

Elm dünyasını heyrətləndirən kəşf Limonabənzər - Elm adamları, ekzoplanet yaranmasına dair bilinen bütün izahları alt-üst edən qeyri-adi bir səmavi cisimlə üz-üzədirlər.

AÇIQLANMASI ÇƏTİN OLAN SIRLI CİSİM

NASA-nın Ceyms Uebb Kosmik Teleskopu (JWST), PSR J2322–2650b adlandırılan və cazibə qüvvəsinin təsiri ilə “limon” formasına sıxılmış bir qaz nəhəngi aşkar edib. Tədqiqatçılar, bu quruluşu “izahı çətin olan anomaliya” kimi xarakterizə ediblər.

LİMONA BƏNZƏYƏN QAZ NƏHƏNGİ

Sözügedən planet Yer kürəsindən 750 işıq ili uzaqlığında yerləşir və Günəşə bənzər bir ulduz əvəzinə, bir neytron ulduzu (pulsar) ətrafında dövr edir. Pulsar ölmüş bir ulduzun Günəş kütləsini şəhər ölçüsünə sıxan həddindən artıq sıx nüvəsi kimi tanınır.

Pulsar

Bu ulduz planeti həm qamma şüaları ilə bombalayır, həm də cazibə qüvvəsi ilə formasını dəyişməyə məcbur edərək limonabənzər bir quruluş meydana gətirir.

BİR İLİ YALNIZ 7 SAAT SÜRÜR

Planet ulduzdan cəmi 1.6 milyon kilometr məsafədədir. Müqayisə üçün qeyd edək ki, Yer–Günəş məsafəsi təxminən 160 milyon kilometr təşkil edir. Bu yaxınlıq PSR J2322–2650b-nin bir ili yalnız 7 saata tamamlamasına səbəb olur.

Yaxın orbit eyni zamanda həddindən artıq temperatur fərqləri yaradır: Gecə temperaturu təxminən 650°C, gündüz temperaturu isə 2.030°C-yə çatır. Bu dəyərlər, indiyədək qeydə alınan ən ekstremal temperatur rejimlərindən biri hesab olunur.

ƏVVƏLLƏR GÖRÜLMƏMİŞ ATMOSFER

Planetin atmosferi elmi baxımdan ən qeyri-adi xüsusiyyətdir. JWST məlumatlarına görə PSR J2322–2650b karbon və heliumdan ibarət ekzotik bir atmosferə malikdir. Üst qatlarda hisəbənzər buludlar yer alarkən, dərin bölgələrdə yüksək təzyiq səbəbindən karbonun almasa çevrildiyi ehtimal edilir.

Çikaqo Universitetindən tədqiqatçı Dr. Maykl Zanq atmosferi bu sözlərlə təsvir etdi: “Bu, heç kimin əvvəllər görmədiyi növ bir ekzoplanet atmosferidir. Normalda su, metan və ya karbon qazı gözləyərik; bunun əvəzinə molekulyar karbon görürük.”

Molekulyar karbonun (C2 və C3) aşkarlanması, indiyədək ətraflı şəkildə araşdırılmış təxminən 150 ekzoplanet arasında ilk dəfə qeydə alınıb.

ELM İCMASI TƏƏCCÜB İÇİNDƏ

Tədqiqatın həmmüəllifi, Karnegi Yer və Planetlər Laboratoriyasından Dr. Piter Qao, ilkin reaksiyanı belə yekunlaşdırdı: “Məlumatlar endiriləndə kollektiv reaksiyamız ‘Bu nədir?’ oldu. Gözlədiyimiz heç nəyə bənzəmir.”

Ümumilikdə 6.000-dən çox ekzoplanetin kəşf edildiyi nəzərə alınsa, PSR J2322–2650b pulsar ətrafında dövr edən yeganə qaz nəhəngidir.

BİLİNƏN PLANET YARANMA SENARİLARINA UYĞUN DEYİL

Elm adamları ekzoplanetin necə yarandığı sualına açıq cavab verə bilmirlər. Dr. Zanq mövcud fərziyyələrin heç birinin uyğun gəlmədiyini bildirdi: “Normal planet kimi yaranması qeyri-mümkündür; tərkibi tamamilə fərqlidir. Bir ulduzun xarici qatlarının soyulması ilə də yarana bilməz. Bu qədər karbon necə meydana gəlir? Bilinən bütün mexanizmləri istisna edir.”

Tədqiqat qrupunun mövcud nəzəriyyəsi, planetin soyuma prosesində karbon və oksigenin kristallaşması, ardınca təmiz karbon kristallarının yuxarı qalxaraq helium ilə qarışması üzərində qurulub. Lakin bu model də bütün məlumatları izah etmir.

BİLİNMƏYƏNİN CAZİBƏSİ

Stenford Universitetindən professor Rocer Romani qeyri-müəyyənliyi belə təsvir etdi: “Bir şey oksigen və azotu atmosferə daxil olmaqdan çəkindirmiş olmalıdır. Sirr məhz burada başlayır. Hər şeyi bilməmək yaxşıdır. Bu atmosferin qəribəliyini anlamağa davam edəcəyik.”

TƏDQİQAT YAXINDA DƏRC OLUNACAQ

Kəşf, The Astrophysical Journal Letters tərəfindən nəşrə qəbul edilib. Elm dünyası, PSR J2322–2650b-nin kainatdakı ekzoplanet yaranma proseslərinə dair fundamental fərziyyələri çətinləşdirdiyi fikrində yekdillik nümayiş etdirir. Ekspertlərə görə bu cisim, “normların fövqündə bir planet” kimi təsvir edilir və həll edilməli yeni bir elmi fayl açır.

Əlavə olaraq, bu xəbər önəmli bir mövzudur. Bizi izləməyə davam edin.Fikirlərinizi bölüşün!

24 saat