Epilepsiya: Bu ştatlarda niyə ən çoxdur Alimlər səbəbini açıqlayır

Adətən epilepsiyanı konkret coğrafi regionlarla əlaqələndirməsək də, yeni araşdırmalar bu yanaşmanın səhv olduğunu, ən azı ABŞ üçün fərqli bir mənzərənin olduğunu göstərir.

Yeni araşdırmalara görə, ABŞ-ın müəyyən bölgələrində epilepsiya halları digərlərinə nisbətən xeyli yüksəkdir. Tədqiqatçılar 65 yaşdan yuxarı amerikalıların Medicare məlumatlarını araşdırıblar. Məlum olub ki, yaşlı insanlar ABŞ-ın cənub-şərqində yaşadıqları halda yeni epilepsiya diaqnozu alma ehtimalları daha yüksəkdir. Tədqiqatçılar bu nəticələrin bölgədə isti hava və ya daha böyük səhiyyə fərqləri kimi nevroloji vəziyyətə kömək edən unikal risk faktorlarının ola biləcəyini düşünürlər.

"Yerli səviyyədə dəyişdirilə bilən sosial və ətraf mühit şərtləri yaşlı insanlarda epilepsiyanın yayılmasına töhfə verə bilər və hədəflənmiş profilaktika səylərinə rəhbərlik edə bilər", — müəlliflər bu ay JAMA Neurology jurnalında dərc olunan məqalələrində yazıblar.

Epilepsiya Kəməri: ABŞ-ın Gizli Coğrafiyası

Epilepsiya, beyində qeyri-adi elektrik fəaliyyəti dalğaları ilə xarakterizə olunan və təkrarlanan qıcolmalara səbəb olan bir pozğunluqdur. Epilepsiyanın bir çox fərqli səbəbi və forması var, lakin müəyyən insan qruplarının, o cümlədən yaşlıların onu inkişaf etdirmə ehtimalının daha yüksək olduğu məlumdur.

Əvvəlki araşdırmalar diaqnoz qoyulan epilepsiyanın dünya və ABŞ-ın müxtəlif bölgələri arasında fərqlənə biləcəyini göstərsə də, yeni tədqiqatın arxasında duran elm adamları öz işlərinin yaşlı amerikalılara epilepsiyanın nə qədər tez-tez təsir etdiyini milli səviyyədə ilk dəfə xəritələşdirdiyini bildirirlər.

Tədqiqatçılar Texasdakı Houston Methodist Tədqiqat İnstitutundan və Ohayodakı Case Western Reserve Universitetindəndir. Onlar 2016-cı ildən 2019-cu ilə qədər olan Medicare iddiaları məlumatlarını təhlil edərək, 2019-cu ildə yeni diaqnoz qoyulmuş epilepsiya hallarına diqqət yetiriblər. Həmin il ümumilikdə 20.000-ə yaxın hal diaqnoz edilib. Epilepsiyanın yayılma dərəcəsi ABŞ-ın bölgələri arasında əhəmiyyətli dərəcədə dəyişib.

Ən yüksək göstəricilər Luiziana, Missisipi və Texas kimi cənub-şərq ştatlarında aşkar edilib. Tədqiqatçılar həmçinin bu "epilepsiya kəməri" boyunca olan ştatlarda epilepsiya ilə əlaqəli görünən müxtəlif amilləri müəyyən ediblər. Məsələn, Luiziana, Alabama və Corciyada kifayət qədər yuxu almayanların sayı daha yüksək olub; cənub ştatlarında il ərzində həddindən artıq isti günlərin (istilik indeksi 35°C-dən yuxarı) sayı daha çox olub; Texas və Florida kimi ştatlarda isə sığortasızların nisbəti yüksək olub (sığortası olmayan gənclərin həkimə müraciət etmə ehtimalı azdır, bu da vaxtında diaqnozun qoyulmasını gecikdirə bilər).

Bu amillərdən bəziləri (məsələn, pis yuxu) epilepsiya riskini açıq şəkildə artırdığı düşünülsə də, digərləri potensial səbəb kimi daha az diqqət çəkib.

Case Western Reserve Universitetinin Tibb Fakültəsinin Əhali və Kəmiyyət Səhiyyə Elmləri Departamentinin professoru, tədqiqatçı Siran Korukian bir açıqlamasında bildirib: "Bu, ABŞ boyunca yaşlı insanlarda həddindən artıq istilik və yeni yaranan epilepsiya arasında bu qədər güclü bir əlaqəni sənədləşdirən ilk araşdırmadır. Bu, xüsusilə əhalinin qocalmasını nəzərə alaraq, iqlim dəyişikliyinin fövqəladə hallara hazırlıqda əhəmiyyətini vurğulayır."

Qeyd edək ki, ABŞ-ın bu bölgəsi həm də insult hallarının yüksək olması ilə tanınır və bu da tədqiqatçıların onu "insult kəməri" adlandırmasına səbəb olub. İnsult epilepsiyanın digər əsas risk faktoru olduğundan, bu da yeni halların yaranmasında rol oynaya bilər.

Təkmilləşdirilmə Sahələri

Təxminən 3 milyon amerikalı yetkinin epilepsiya ilə yaşadığı təxmin edilir. Vəziyyət əksər hallarda hazırda müalicə olunmasa da, dərmanlar, cərrahiyyə və potensial tətikləyicilərin idarə edilməsi ilə effektiv şəkildə müalicə edilə bilər.

Tədqiqatçılar ümid edirlər ki, onların tapıntıları ölkənin insanların riskinin ən yüksək olduğu bölgələrində müxtəlif ictimai sağlamlıq müdaxilələri vasitəsilə epilepsiyanın qarşısının alınması və yüngülləşdirilməsi səylərini yaxşılaşdırmağa kömək edəcək.

Onlar yazıblar: "Bunlara yuxu sağlamlığının yaxşılaşdırılması, istiliyə dözümlülüyün artırılması və nəqliyyat və sığorta ilə bağlı tibbi xidmətə maneələrin azaldılması daxil ola bilər."

24 saat