Hər 10 Əfqan ailəsindən 9-u yeməksiz qalır, borca batır – BMTİP

Əfqanıstanda Geri Dönənlər və Dərinləşən Böhran

Birləşmiş Millətlər Təşkilatının məlumatına görə, Əfqanıstanda hər on ailədən doqquzu ya aclıqla mübarizə aparır, ya da borca girir. Milyonlarla yeni geri dönənlərin ölkəyə axını şərq və şimalın onsuz da kasıb bölgələrində resursları tükəndirir. Talibanın nəzarətində olan Əfqanıstan, yardım kəsintiləri, sanksiyalar və 2025-ci ilin avqust ayında baş verən ölümcül zəlzələ də daxil olmaqla, təkrarlanan təbii fəlakətlərin birgə təsiri ilə mübarizə aparır. Ölkə 2023-cü ildən bəri qayıdan 4.5 milyon insanın, xüsusilə də bu il Pakistan və İran tərəfindən məcburi şəkildə geri qaytarılan 1.5 milyona yaxın əhalinin inteqrasiyasında ciddi çətinliklərlə üzləşir.

Ciddi İqtisadi Çətinliklər və Borc Yükü

BMT-nin İnkişaf Proqramının (BMTİP) çərşənbə günü yayımladığı hesabatda geri dönənlərin üzləşdiyi kəskin iqtisadi təminatsızlıq vurğulanır. Hesabata görə, qayıdan ev təsərrüfatlarının yarıdan çoxu qida almaq üçün tibbi xidmətlərdən imtina edir, 90 faizindən çoxu isə borc içində yaşayır. 48 mindən çox ev təsərrüfatı arasında aparılan sorğunun nəticələri göstərir ki, orta aylıq gəlir 100 dollar olduğu halda, borcların həcmi 373 dollardan 900 dollara qədər dəyişir. Geri dönənlər həmçinin mənzil problemi ilə də üzləşir, çünki kirayə qiymətləri üç dəfə artıb. Yarısından çoxu kifayət qədər yaşayış sahəsinin və ya yataq dəstinin olmadığını bildirir, 18 faizi isə son bir ildə ikinci dəfə evlərindən didərgin düşdüyünü qeyd edir. Qərbi Əfqanıstanın İncil və Guzara rayonlarında “əksər geri dönənlər çadırlarda və ya bərbad vəziyyətdə olan tikililərdə yaşayır” deyə hesabatda bildirilir.

Yardım Çağırışları və Çatışmazlıqlar

BMTİP, Əfqanıstanda iqtisadi çətinliklərlə mübarizə aparan əhalinin dolanışıqlarını və yüksək geri dönüş bölgələrindəki xidmətləri gücləndirmək üçün təcili dəstək çağırışları edib. BMTİP-nin Əfqanıstandakı daimi nümayəndəsi Stiven Rodriques qeyd edib ki, “Ərazi əsaslı bərpa işləri effektivdir. Gəlir imkanlarını, əsas xidmətləri, mənzilləri və sosial birliyi əlaqələndirməklə, yüksək geri dönüş bölgələrinə təzyiqi azaltmaq və ikinci yerdəyişmə riskini minimuma endirmək mümkündür.” ABŞ-ın 2021-ci ildə ölkədən çəkilməsindən sonra on illik müharibənin təsirlərindən hələ də ayılmayan Əfqanıstan üçün humanitar yardım kəskin şəkildə azalıb. Donor ölkələr BMT-nin bu il Əfqanıstan üçün istədiyi 3.1 milyard dolları təmin edə bilməyiblər. Taliban hökuməti bu ilki zəlzələdən sonra beynəlxalq humanitar yardım üçün müraciət edib və Pakistanın Əfqan vətəndaşlarını kütləvi şəkildə ölkədən çıxarılmasına qarşı rəsmi etirazını bildirərək, onların rəftarı ilə bağlı “dərin narahatlıq” ifadə edib.

Qadınların Rolu və Əlavə Çətinliklər

BMTİP həmçinin xəbərdarlıq edib ki, Əfqanıstanda qadınlar üçün məhdud iqtisadi imkanlar, qadın əsaslı ev təsərrüfatlarının üzləşdiyi iqtisadi çətinlikləri daha da ağırlaşdırır. Əfqanıstanın əmək qüvvəsində qadınların iştirakı 6 faizə düşərək, dünya üzrə ən aşağı göstəricilərdən biridir. Agentlik bildirir ki, onların hərəkətliliyinə qoyulan məhdudiyyətlər, ev təsərrüfatlarına başçılıq edən qadınların işə, təhsilə və səhiyyə xidmətlərinə çıxışını demək olar ki, qeyri-mümkün edib. BMT-nin baş katibinin köməkçisi və BMTİP-nin Asiya və Sakit Okean üzrə regional direktoru Kanni Viqnaraca qeyd edib: “Əfqanıstanın geri dönənləri və ev sahibi icmaları böyük təzyiq altındadır. Bəzi vilayətlərdə hər dörd ev təsərrüfatından biri qadınlardan əsas gəlir mənbəyi kimi asılıdır, ona görə də qadınların işləməsinə mane olunduqda, ailələr, icmalar, ölkə itirir.” O əlavə edib: “Qadınları ön cəbhə komandalarından kənarlaşdırmaq, geri dönənlər və təbii fəlakət qurbanları daxil olmaqla, ən çox ehtiyacı olanlar üçün həyati əhəmiyyətli xidmətlərin kəsilməsi deməkdir.”

24 saat