Qəzza Atəşkəsi Üçün Ümidlər Yüksəlir: Müsbət Cavab
Fələstin qrupu Həmas, ABŞ-ın vasitəçiliyi ilə irəli sürülən Qəzza atəşkəsi təklifinə "müsbət" cavab verdiyini açıqlayıb. Bu addım İsrailin dağıdıcı hücumlarının dayandırılması istiqamətində dönüş nöqtəsi ola biləcəyi ümidlərini artırıb.
ABŞ prezidenti Donald Tramp daha əvvəl 21 aya yaxın davam edən müharibədə 60 günlük barışıq üçün "yekun təklif" elan etmiş və tərəflərdən cavab gözlədiyini bildirmişdi.
Həmas cümə günü gecə saatlarında cavabını danışıqlarda vasitəçilik edən Qətər və Misirə təqdim etdiyini açıqlayıb. Qrupun yaydığı bəyanatda deyilir: "Hərəkat müsbət ruhda hazırlanan cavabını qardaş vasitəçilərə çatdırıb. Həmas bu çərçivənin həyata keçirilməsi mexanizmi ilə bağlı yeni danışıqlar raunduna dərhal və bütün ciddiliyi ilə başlamağa tam hazırdır."
Prezident Tramp bu həftənin əvvəlində İsrailin 60 günlük atəşkəs təklifinin əsas şərtlərini qəbul etdiyini demişdi. Lakin İsrailin Baş naziri Benyamin Netanyahu hələ ki, planı açıq şəkildə dəstəkləməyib. Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsi tərəfindən Qəzzada iddia edilən hərbi cinayətlərə görə axtarışda olan Netanyahu bazar ertəsi Vaşinqtonda Trampla görüşəcək.
Şənbə günü İsrail mediasının hökumət rəsmilərinə istinadən verdiyi məlumata görə, İsrail sonuncu Qəzza atəşkəsi təklifinə rəsmi cavabını alıb və hazırda onun məzmununu nəzərdən keçirir.
Müqavilənin Əsas Şərtləri və Təfərrüatları
Əl-Cəzirəyə təqdim edilən çərçivə sənədinin tərcümə olunmuş surətinə əsasən, razılaşma Trampın zəmanəti ilə 60 günlük barışıq, İsrail əsirlərinin mərhələli şəkildə azad edilməsi və humanitar yardımın artırılmasını nəzərdə tutur.
Təklif olunan mübadilə "58 nəfərlik siyahı"dan 10 canlı və 18 dünyasını dəyişmiş İsrail əsirinin azad edilməsini ehtiva edir. Azad edilmələr birinci, yeddinci, otuzuncu, əllinci və altmışıncı günlərdə baş verəcək, ilk gündə səkkiz canlı əsirin buraxılması ilə başlayacaq.
Plan çərçivəsində, Həmas-ın razılığı ilə humanitar yardım Qəzzaya dərhal, 2025-ci ilin yanvar ayındakı razılaşma ilə müqayisə edilə bilən həcmdə çatdırılacaq. Yardımın paylanması Birləşmiş Millətlər Təşkilatı və Fələstin Qırmızı Aypara Cəmiyyəti kimi agentliklər tərəfindən həyata keçiriləcək.
Təklif olunan Qəzza atəşkəsi çərçivəsinə görə, razılaşma qüvvəyə mindikdən sonra bütün İsrail hərbi əməliyyatları dayanacaq. Müqavilə həmçinin Qəzza üzərində hərbi və müşahidə uçuşlarına hər gün 10 saat, əsirlərin mübadilə edildiyi günlərdə isə 12 saatlıq fasiləni ehtiva edir.
Daimi atəşkəs üçün danışıqlar birinci gündən vasitəçilərin nəzarəti altında başlayacaq. Danışıqlar əsirlərin fələstinli məhbuslarla tam mübadiləsi, İsrail qoşunlarının geri çəkilməsi, gələcək təhlükəsizlik tədbirləri və Qəzza üçün "müharibədən sonrakı" planları əhatə edəcək.
Gözlənilən Addım və Çətinliklər
Əl-Cəzirənin Qəzza şəhərindən reportaj verən müxbiri Hani Mahmud, Həmas-ın cavabının "çox gözlənilən, çox intizarla gözlənilən" olduğunu bildirib. Onun sözlərinə görə, mühasirədə olan fələstinlilər cavabın nə zaman gələcəyini səbirsizliklə gözləyirdilər.
Mahmud əlavə edib: "Bu cavabın davam edən qətllərə və ya İsrail dronlarının varlığına son qoyub-qoymayacağını bilmirik." Qida paylama məntəqələri yaxınlığında ağır atəş və silah səsləri davam edir. Ciddi danışıqların rahatlığa gətirib çıxaracağı barədə qeyri-müəyyənlik hələ də qalır.
"Hazırda heç bir şey aydın deyil," deyə Mahmud əlavə edib, "amma ən azından bu, ilk addımdır."
Prezident Tramp cümə günü erkən saatlarda çıxışında Həmas-dan "növbəti 24 saat ərzində" aydınlıq gözlədiyini bildirmişdi. O, əlavə edib: "Ümid edirik ki, bu baş verəcək. Gələn həftənin əvvəlində baş verəcəyini gözləyirik. Girovları azad etmək istəyirik."
İsrail Trampla Yan Anlaşma Tələb Edir
Təsdiqə baxmayaraq, qrup təklif olunan barışığın İsrailin müharibəsini daimi şəkildə sona çatdıracağına və Tel-Əvivin istədiyi vaxt hücumları bərpa etməsinə mane olacağına dair təminatlar tələb edib.
Reuters agentliyinin istinad etdiyi iki İsrail rəsmisinin sözlərinə görə, təklifin detalları hələ də müzakirə olunur. Eyni zamanda, İsrailin Trampdan Həmas-ın silahsızlandırılması və liderliyinin sürgün edilməsi kimi əsas tələbləri yerinə yetirilməzsə, əməliyyatlarını bərpa edə biləcəyinə dair yazılı təminatlar almağa çalışdığı bildirilir.
İsrailin Kanal 14 telekanalı bu həftənin əvvəlində yüksək səviyyəli siyasi mənbəyə istinadən bildirmişdi ki, razılaşma Tramp tərəfindən İsrailə şərtlərə əməl olunmadığı təqdirdə "atəşi yeniləmək" səlahiyyəti verən bir əlavə məktubu ehtiva edir. Bu sənəd İsrailə şərtlərin yerinə yetirilib-yetirilmədiyini müəyyən etməyə imkan verəcək.
Netanyahu sülhün əvvəl şərti olaraq Qəzzadakı bütün Fələstin müqavimət qruplarının ləğv edilməsi üzərində dəfələrlə israr edib – bu məsələ əsas mübahisə nöqtəsi olaraq qalır.
Əvvəlki iki aylıq barışıq 18 martda İsrailin 400-dən çox fələstinlini öldürməsi ilə sona çatmış və BMT-nin Baş katibi Antonio Quterreşin "qəddar müharibənin ən qəddar mərhələsi" adlandırdığı vəziyyətə gətirib çıxarmışdı. Atəşkəs pozulandan bəri İsrail tərəfindən 6000-dən çox fələstinli öldürülüb.
Ümumilikdə, 7 oktyabr 2023-cü ildən bəri İsrail qüvvələri ən az 57,268 fələstinlini öldürüb və 130,000-dən çox insanı yaralayıb.