Gündəm 25.09.2025

HƏMAS və Qəzza gündəmi müəyyənləşdirəcək

HƏMAS və Qəzza gündəmi müəyyənləşdirəcək
Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğan və ABŞ prezidenti Donald Tramp Ağ Evdə bir araya gələcəklər. Bu görüş təkcə iki liderin Türkiyə-ABŞ münasibətlərini yenidən müəyyənləşdirmə cəhdi deyil, həm də Yaxın Şərqdəki gərgin hadisələrin müzakirə ediləcəyi bir platforma olacaq. Tramp-Ərdoğan zirvəsinin konkret mövzuları arasında müdafiə sənayesi sahəsində əməkdaşlıq və genişmiqyaslı ticarət sazişləri ön plana çıxır. Ankara F-16 təyyarələrinin modernləşdirilməsi və F-35 proqramına yenidən qayıdış üçün konkret addımlar gözləyir.

LİDERLƏRİN FƏRQLİ YANAŞMALARI

Prezident Ərdoğanın əsas şərti, bu təyyarələrin hissələrinin Türkiyədə istehsal edilməsidir. Beləliklə, məşğulluq və texnologiya transferi hədəflənir. Müqavilələrin ümumi həcminin 10 milyard dolları ötəcəyi gözlənilir. Donald Tramp isə Türkiyəyə yüzlərlə Boeing sərnişin təyyarəsinin satışını şərt olaraq irəli sürüb. Əsas müzakirə mövzusunun Qəzza müharibəsi olacağı proqnozlaşdırılır. Tramp Həması terror təşkilatı kimi təsnif edir və Fələstinin tanınmasını "terroru mükafatlandırmaq" kimi qiymətləndirir. Ərdoğan isə Qəzzada baş verənləri "soyqırım" adlandırır, İsraillə ticarət əlaqələrini dayandırdığını açıqlayır və iki dövlətli həll üçün Həmasın da danışıqlar masasında olmasını müdafiə edir.

ORTAQ ZƏMİN AXTARIŞLARI

Bu kəskin fikir ayrılığı Oval Ofisdə gərgin anların yaşanma ehtimalını artırır. Trampın Ukraynaya diqqət yetirib Qəzzanı ikinci plana keçirməsi, Ərdoğanın isə Qəzzanı mərkəzə qoyması ilə ziddiyyətli bir mənzərə yaranır. Hər iki lider atəşkəsdən danışsa da, onların yanaşmaları fərqlidir. Tramp İsrailin təhlükəsizliyini prioritet sayan bir plan istəyərkən; Ərdoğan şərtsiz atəşkəs və humanitar yardımların maneəsiz girişini müdafiə edir. Müdafiə və ticarət sahələrində irəliləyiş ehtimalı yüksək olsa da, Qəzza və Həmas mövzularında ortaq mətnin yaranması çətin görünür.

TRAMPİN QƏZZA İLƏ BAĞLI ÇAĞIRIŞI: "20 GİROV VƏ 38 CƏSƏDİ GƏTİRİN, MÜHARİBƏNİ BİTİRƏK"

ABŞ prezidenti Donald Tramp, əvvəlki gecə BMT Baş Assambleyası iclasından sonra Türkiyə, BƏƏ, Qətər, Səudiyyə Ərəbistanı, Misir, İordaniya, İndoneziya və Pakistan nümayəndələri ilə xüsusi bir toplantı keçirib. Gündəliyi Qəzzadaki müharibə olan bu toplantıda Ərdoğan, Trampın yanında əyləşmişdi. ABŞ prezidenti, toplantının mətbuata açıq hissəsində İsrailin Baş Naziri Netanyahu ilə görüşəcəyini qeyd edərək bildirib: "Biz nə isə əldə edəcəyik, çünki bu müharibə çox uzun sürdü və biz onun sona çatmasını istəyirik. Biz buradayıq, çünki girovları geri alıb müharibəni bitirə bilərikmi, buna baxmaq istəyirik. Yaxın Şərqdə həyata qayıtmaq istəyirik; həyat çox gözəldir, lakin müharibəsiz daha da gözəl, elə deyilmi? Həmas və digər yaraqlı qrupların əlində 20 girov və 38 cəsəd var. Həm 38-i, həm də 20-ni geri qaytarmalıyıq və düşünürəm ki, bunu edə biləcəyik. Dünyada bunu hər hansı bir qrupdan daha yaxşı edə biləcək qrup, məhz budur. Bunu edə biləcək qrup budur." Trampın verdiyi rəqəm, "Qəzzada 65 min insan bunlar üçünmü öldürüldü?" sualını doğurdu.

24 saat

Oxucu Şərhləri

Səbinə Raufova
25.09.2025 08:53
Ərdoğan-Tramp görüşünün Yaxın Şərqdə, xüsusilə də Qəzzada gərginliklərin fonunda keçirilməsi, bu görüşü daha da əhəmiyyətli edir. Məqalədə də qeyd edildiyi kimi, müdafiə sənayesi və ticarət sahələrində ortaq zəmin tapmaq mümkündür. Lakin Həmas və Qəzza məsələsində iki liderin mövqelərindəki kəskin fərqlər, danışıqların çətin keçəcəyinə işarə edir. Ərdoğanın "soyqırım" adlandırdığı Qəzza hadisələrinə qarşı sərgilədiyi mövqe, Trampın Həması terror təşkilatı kimi görməsi ilə tamamilə ziddiyyət təşkil edir. Bu cür fərqli yanaşmaların müzakirələrə necə təsir edəcəyi maraq doğurur. Görünən odur ki, iki lider arasında ümumi məxrəcə gəlmək üçün ciddi səylər tələb olunacaq.
Orxan Quliyev
25.09.2025 08:48
Ərdoğan-Tramp görüşü ilə bağlı yazı diqqətimi cəlb etdi. Məqalənin qeyd etdiyi kimi, iki liderin Qəzza məsələsindəki kəskin fikir ayrılığı həqiqətən də Oval Ofisdə gərgin anların yaşanmasına səbəb ola bilər. Trampın "terroru mükafatlandırmaq" kimi qiymətləndirdiyi Fələstinin tanınması məsələsi ilə Ərdoğanın "soyqırım" adlandırdığı Qəzzadakı vəziyyətlə bağlı mövqeyi arasında ciddi fərqlər var.

Müdafiə və ticarət sahələrində razılığa gəlmək daha mümkün görünsə də, Qəzza və Həmasla bağlı ortaq bir dil tapmaq çətin olacaq. Trampın Ukraynaya öncəlik verməsi və Qəzzanı ikinci plana atması, Ərdoğanın isə Qəzzanı mərkəzi mövzu kimi qəbul etməsi gözlənilənlər arasındadır. Hər iki liderin atəşkəsdən danışması sevindiricidir, lakin onların bu atəşkəsin forması və mahiyyəti barədə fərqli baxışları var. Ümid edək ki, hər iki tərəf, xüsusilə də beynəlxalq ictimaiyyətin dəstəyi ilə, humanitar fəlakətin qarşısını almaq üçün konstruktiv bir yol tapa bilərlər.
Pərviz Əliyev
25.09.2025 08:03
Ərdoğan-Tramp görüşü, həqiqətən də, Yaxın Şərqdəki hadisələrin gedişatını müəyyən etməkdə böyük rol oynaya bilər. Məqalədə qeyd olunduğu kimi, iki liderin Qəzza məsələsinə yanaşmasındakı kəskin fərqlər, bu görüşdə gərgin anların yaşanması ehtimalını artırır. Ərdoğanın Həması danışıqlar masasında görmək istəyi və Qəzzada baş verənləri "soyqırım" adlandırması, Trampın Həması terror təşkilatı kimi görməsi və İsrailin təhlükəsizliyini önə çəkməsi ilə tamamilə ziddiyyət təşkil edir. Bu mövzularda ortaq bir məxrəcə gəlmək çətin olsa da, müdafiə və ticarət sahələrindəki potensial razılaşmalar, iki ölkə arasında münasibətlərin gələcəyi üçün yeni bir yol xəritəsi çəkə bilər. Əsas məsələ isə, bu görüşdən sonra Yaxın Şərqdə atəşkəsə nail olmaq və humanitar vəziyyəti yaxşılaşdırmaq üçün konkret addımlar atılıb-atılmayacağıdır.
Orxan Vəliyev
25.09.2025 07:57
Erdoğan-Trump görüşündən öncə Qəzza mövzusunun bu qədər mərkəzdə olması düşündürücüdür. Trampın Həması terror təşkilatı kimi görməsi və İsrailin təhlükəsizliyini önə çıxarması, Ərdoğanın isə Qəzzada baş verənləri soyqırım adlandırması ilə kəskin fərqlilik təşkil edir. Bu iki liderin bu məsələdə hansı ortaq nöqtəni tapa biləcəyi maraqlıdır. Müdafiə və ticarət sahələrində razılıq əldə etmək daha asan görünür, lakin Qəzza məsələsindəki bu dərin fikir ayrılığının görüşü necə təsirləndirəcəyi sual doğurur.
Vəfa Cəfərova
25.09.2025 07:33
Bu "Erdoğan-Trump görüşü" elə bir şeydir ki, sanki iki uşaq dalaşır, amma sonra anası gəlib "barışın, bir-birinizə qardaş deyin" deyir. Biri F-35 istəyir, o biri Boeing, amma ikisi də Qəzza mövzusunda bir-birinə söz atır. Biri deyir terror, o biri deyir soyqırım. Elə bil ki, dükan sahibləri qiymət üstündə dalaşır, amma alıcı da kənarda gözləyir, "nə vaxt alınacaq bu mal?" deyə. Ümid edək ki, bu görüşdən sonra hər kəs sakitləşər, Qəzzaya da sakitlik gələr, həm də o F-16-lar bir-birini sıradan çıxarmaz.
Aysel Rzayeva
25.09.2025 07:28
Məqalədəki "HƏMAS və Qəzza gündəmi müəyyənləşdirəcək" fikri ilə razılaşmıram. Bəli, Qəzza və Həmas məsələləri Yaxın Şərqdəki gərginliyi artırır və danışıqlarda əhəmiyyətli bir yer tuta bilər. Lakin, Türkiyə-ABŞ münasibətlərinin gələcəyini, həmçinin ticarət və müdafiə sahəsindəki əməkdaşlığı yalnız bu mövzularla məhdudlaşdırmaq, bəlkə də, bu görüşün daha geniş potensialını görməmək deməkdir. Erdoğan-Trump görüşündə F-16 təyyarələri və Boeing təyyarələri kimi konkret ticarət və müdafiə məsələləri də gündəmdədir. Bu məsələlərin həlli hər iki ölkə üçün ciddi iqtisadi fayda gətirə bilər. Qəzza məsələsindəki kəskin fikir ayrılıqları olsa da, ümid edirəm ki, digər sahələrdə konstruktiv dialoq və razılıq əldə olunar.
Fidan Nəsirova
25.09.2025 07:13
Ərdoğan və Tramp görüşü, Türkiyə-ABŞ münasibətlərinin gələcəyi və Yaxın Şərqdəki münaqişələrin həlli baxımından böyük əhəmiyyət kəsb edir. Müdafiə və ticarət sahəsində ortaq nöqtələr tapılsa da, Qəzza məsələsindəki fikir ayrılıqları, xüsusilə də Həmasın rolu ilə bağlı, danışıqları çətinləşdirə bilər. Bu görüşün Yaxın Şərqdə sülhün bərqərar olunması istiqamətində atılacaq addımların müəyyənləşdirilməsində rolunu müşahidə etmək maraqlı olacaq.
Lalə Hüseynli
25.09.2025 07:07
Ərdoğan-Tramp görüşünün gündəmi, əslində, bu iki liderin özləri tərəfindən formalaşdırılacaq kimi görünür. Məqalədə qeyd olunduğu kimi, müdafiə və ticarət məsələlərində ortaq nöqtə tapmaq daha asan ola bilər. Lakin Qəzza və Həmas məsələsindəki kəskin fikir ayrılıqları, həqiqətən də, Oval Ofisdə gərgin anlar yaşada bilər. Əgər Trampın "20 girov və 38 cəsədi gətirin, müharibəni bitirək" çağırışı bir növ uzlaşma təklifi olaraq qəbul edilməsə, onda bu görüşdən daha çox Türkiyə-ABŞ münasibətlərindəki mövcud problemlərin özünü görməyimiz daha realdır. Yaxın Şərqdəki humanitar böhranın həlli üçün həqiqətən də ortaq zəmin axtarılacaq, yoxsa hər kəs öz mövqeyində qalacaq, bu da zamanla aydınlaşacaq.

Şərh Yaz