Zapad-2025: Hindistanın iştirakı və regional gərginlik
Rusiyanın rəhbərlik etdiyi Zapad-2025 hərbi təlimlərində Hindistan qoşunları da iştirak edib. Rusiyanın TASS dövlət agentliyinin çərşənbə axşamı verdiyi məlumata görə, bu iştirak Moskva ilə Nyu-Dehli arasındakı sıx əlaqələri bir daha nümayiş etdirir. Eyni zamanda, ABŞ Prezidenti Donald Trampın tətbiq etdiyi yüksək tariflər səbəbindən Nyu-Dehlinin Birləşmiş Ştatlarla münasibətləri gərginləşib.
Hindistan Müdafiə Nazirliyi bu beşgünlük hərbi təlimlərə 65 nəfərlik silahlı qüvvələr heyəti göndərdiyini təsdiqləyib. Bu, Rusiya və Belarusun işğal ehtimalına qarşı döyüş hazırlığını sınaqdan keçirmək məqsədilə birgə keçirdiyi güc nümayişidir.
Nüvə başlıqlı bombardmançılar və döyüş gəmilərinin də daxil olduğu, 100 min hərbçinin qatıldığı bu manevrlər NATO ölkələri ilə artan gərginlik fonunda baş tutub. Təlimlər, Rusiyaya məxsus dronların ötən həftə Polşada vurulmasından cəmi bir neçə gün sonra keçirilib. Rusiya Prezidenti Vladimir Putin hərbi geyimdə çıxış edərək, “Bu gün biz Zapad-2025 strateji təliminin son hissəsini keçiririk,” deyib. TASS-ın Kremlinə istinadən verdiyi məlumata görə, təlimlərdə yalnız Hindistan deyil, İran, Banqladeş, Burkina-Faso, Konqo Demokratik Respublikası və Malidən də “işçi qruplar və hərbi kontingentlər” iştirak edib.
Kumaon alayının bir batalyonu tərəfindən idarə olunan və Rusiya ilə “əməkdaşlıq və qarşılıqlı etimad ruhunu” gücləndirməyi hədəfləyən Hindistanın bu iştirakı, ABŞ-ın Asiyada Çinə qarşı mühüm bir əks çəki kimi gördüyü əsas müttəfiqini itirə biləcəyi barədə siqnallar fonunda suallar doğurur. Ötən ay Donald Tramp administrasiyasının Hindistan idxalına 50 faiz tarif tətbiq etməsi ilə iki ölkə arasında gərginlik yaranıb. Tramp administrasiyası Nyu-Dehlini Rusiya nefti alışı ilə Moskvanın Ukraynaya ölümcül hücumlarını qızışdırmaqda ittiham edib. Bu ayın əvvəlində, Donald Tramp sosial mediada Hindistan və Rusiyanın “ən dərin, qaranlıq Çinə” itirildiyini qeyd edərək, üç ölkənin Tianjin şəhərində keçirilən Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatı (ŞƏT) sammitində yaxınlaşmasını təsdiqləyib.
ABŞ-Hindistan əlaqələri yoluna qayıdır?
Lakin ötən həftə Prezident Donald Tramp X sosial şəbəkəsində Hindistan və ABŞ-ın iki ölkə arasındakı ticarət maneələrini aradan qaldırmaq üçün danışıqları davam etdirdiyini elan edib. O, daha əvvəl Hindistanı ABŞ mallarına yüksək tariflər tətbiq etməkdə ittiham etmişdi.
Hindistanın Baş Naziri Narendra Modi Donald Trampın X-dəki paylaşımına cavab olaraq bildirib: “Hindistan və ABŞ yaxın dostlar və təbii tərəfdaşlardır.” Modi əlavə edib: “Əminəm ki, ticarət danışıqlarımız Hindistan-ABŞ tərəfdaşlığının sonsuz potensialını açmaq üçün yol açacaq.”
Çərşənbə axşamı Modi Donald Trampa 75 illik yubileyi münasibətilə təbriklərinə görə təşəkkürünü bildirib. “Təşəkkür edirəm, dostum, Prezident Tramp, telefon zənginizə və 75 illik yubileyim münasibətilə isti təbriklərinizə görə. Sizin kimi, mən də Hindistan-ABŞ Hərtərəfli və Qlobal Tərəfdaşlığını yeni zirvələrə qaldırmağa tam hazıram,” deyə o, X-də yazıb.
Bu, Hindistanın Rusiya hərbi təlimlərində ilk dəfə iştirakı deyil. 2021-ci ildə, Rusiyanın Ukraynaya tammiqyaslı işğalından qısa müddət əvvəl, Nyu-Dehli “Terrorla Mübarizə və Konvensional əməliyyatlar”la bağlı fəaliyyətlərə qoşulmaq üçün Volqoqrad vilayətinə müəyyən sayda qoşun göndərdiyini bildirmişdi.
Hindistanın Rusiya ilə əlaqələri keçmiş SSRİ dövrünə gedib çıxır. SSRİ Hindistan iqtisadiyyatına geniş yardım göstərib. Soyuq Müharibə dövründə Hindistan bitərəf qalmağı seçsə də, silahlarının əksəriyyətini Sovet İttifaqından alırdı. Nyu-Dehli hələ də müdafiə avadanlıqlarının əksəriyyətini Moskvadan alır, lakin son iyirmi ildə silah idxalını şaxələndirməyə çalışır.
İran və Rusiyanın güclənən strateji əməkdaşlığı
TASS agentliyinin məlumatına görə, İran da bu ilki Zapad-2025 təlimlərində iştirak edib, baxmayaraq ki, qoşunlarının varlığı rəsmi kanallar tərəfindən təsdiqlənməyib. Tehran Rusiyanın yaxın strateji tərəfdaşı kimi tanınır; Ukrayna müharibəsində istifadə olunan pilotsuz uçuş aparatları və Qərb kəşfiyyat mənbələrinə görə, ballistik raketlərlə təmin edir. Bu il iki ölkə “hərtərəfli strateji tərəfdaşlıq müqaviləsi” imzalayaraq hərbi və digər sahələrdə əlaqələrini dərinləşdiriblər.
İsrailin İrana qarşı bombardmanlara başlamasından sonra Tehran və Moskva Xəzər dənizində birgə hərbi təlimlərə başlayıb. Bu bombardmanlar 12 günlük müharibəyə səbəb olmuşdu. ABŞ da İranın nüvə obyektini bunker partlayıcı bombaları ilə hədəf aldıqdan sonra bu müharibəyə qoşulmuşdu.
Çərşənbə axşamı ABŞ, dəvəti qəbul etdikdən sonra hərbi rəsmilərinin əvvəlki gün hərbi təlimləri müşahidə etdiyini təsdiqləyib. ABŞ-ın kənardan müşahidəsi, Rusiyanı Ukraynadakı müharibəsinə son qoymağa məcbur etməyə çalışdığı, eyni zamanda Belarusla daha sıx əlaqələr qurmağa səy göstərdiyi bir vaxta təsadüf edir.
Oxucu Şərhləri
Şərh Yaz