Haridvarda İzdiham: Dini Ziyarət Yolu Ölümə Aparıb
Hindistanın şimalındakı Uttarakhand ştatında yerləşən populyar Hindu məbədində toplanan böyük kütlə arasında basabas yaranıb. Hadisə nəticəsində azı altı nəfər həlak olub, onlarla insan isə yaralanıb. Haridvar şəhərindəki Mansa Devi Məbədində, iyulun 27-də, bazar günü yüksək gərginlikli elektrik naqilinin məbəd yoluna düşməsi nəticəsində dindarlar arasında böyük çaxnaşma yaranıb.
Hadisənin Təfərrüatları və Xilasetmə Əməliyyatı
Yerli polis rəsmisi Riteş Saha bildirib ki, naqilin düşməsi anında yaranan təşviş kütlənin qaçışmasına və nəticədə ölümcül basabasın yaranmasına səbəb olub. Uttarakhand ştatının yüksək rütbəli hökumət rəsmisi Vinay Şankar Pandey ölümləri təsdiqləyib. Xəstəxana rəsmilərinin sözlərinə görə, bir nəfər elektrik cərəyanı vurması nəticəsində, digərləri isə sonrakı basabasda həyatını itirib. Hadisədən dərhal sonra polis və təcili yardım xidmətləri əraziyə cəlb olunub, xilasetmə əməliyyatına başlanılıb. Təxminən 35 yaralı yaxınlıqdakı xəstəxanalara çatdırılıb. Pandey bildirib ki, vəziyyət hazırda nəzarət altındadır, lakin yaranan panika faciəvi nəticələrə səbəb olub.
Hindistanda Dini Yığıncaqlarda Basabas Riski
Səlahiyyətlilər başüstü naqilin niyə qırıldığını və kütlənin idarə edilməsi protokollarının tətbiq olunub-olunmadığını araşdırır. Hər il milyonlarla ziyarətçi cəlb edən bu məbəd şəhərciyi üçün bu cür hadisələr ciddi narahatlıq doğurur. Uttarakhand ştatının Baş naziri Puşkar Sinqh Dhami X sosial media platformasında Mansa Devi Məbədi yolunda baş verən izdiham xəbərini kədərlə qarşıladığını bildirib. Hindistanda dini yığıncaqlarda kütləvi basabaslar nadir hal deyil. Çünki böyük insan qrupları tez-tez məbədlərə və ya ziyarətgahlara toplaşır, bəzən yerli infrastrukturu və təhlükəsizlik tədbirlərini aşır. Ötən ilin iyununda Odisha ştatında Hindu festivalında qəfil basabas zamanı üç nəfər ölmüş, bir neçə nəfər isə yaralanmışdı. Ondan əvvəlki ay isə Qoa ştatında populyar od üzərində gəzmə ayini üçün toplaşan minlərlə insanın basabasında altı nəfər həlak olmuşdu. Yanvar ayında isə Uttar Pradeş ştatının Prayaqrac rayonunda Hindu mega-festivalı olan Kumbh Melada səhər tezdən baş verən basabas nəticəsində azı 30 nəfər ölmüşdü.
Oxucu Şərhləri
Haridvarda elektrik naqilinin yıxılması, faciəni daha da dərinləşdirsə də, əsas problem kütlənin idarəolunmazlığı olaraq qalır. Bu hadisələrdən əldə edilə biləcək əsas dərs, dini mərasimlərin təşkilində insanların axınına nəzarət sistemlərinin təkmilləşdirilməsinin və təhlükəsizlik tədbirlərinin daha ciddi şəkildə həyata keçirilməsinin vacibliyidir. Maraqlıdır ki, 2011-ci ildən sonra bu tipli hadisələrin qarşısını almaq üçün hansı konkret tədbirlər görülüb və bu tədbirlərin effektivliyi hansı səviyyədədir? Məqalə bu suala aydınlıq gətirmir.
Maraqlı məqam budur ki, hər iki hadisə də izdihamın idarə olunması və təhlükəsizlik tədbirlərinin əhəmiyyətini vurğulayır. Kumbh Mela faciəsindən sonra bəzi təhlükəsizlik tədbirləri gücləndirilmiş olsa da, Haridvardakı hadisə göstərir ki, bu tədbirlər hələ də qeyri-kafi ola bilər və istənilən miqyasda dini bayramlar zamanı qəfil hadisələrə hazır olmaq üçün daha effektiv planlaşdırmaya ehtiyac var.
Beləliklə, konstruktiv bir həll yolu olaraq, məbəd ərazisinə girişin daha effektiv idarə olunması üçün müasir texnologiyalardan istifadə edilə bilər. Məsələn, bilet sisteminin tətbiqi, ziyarətçilərin sayının məhdudlaşdırılması, real vaxtda izdihamı izləyən sensorlar və kameralardan istifadə edilərək izdihamın idarə olunması, həmçinin təcili çıxış yollarının sayının artırılması və daha aydın işarələnməsi kimi tədbirlər bu tip faciələrin qarşısını ala bilər. Həmçinin, məbəd ətrafında infrastrukturun təkmilləşdirilməsi və təhlükəsizlik qaydalarına ciddi riayət olunması vacibdir. Yalnız texniki problemlərə deyil, həm də insan faktoruna diqqət yetirilməlidir.
Lakin, məsələnin yalnız elektrik naqilinin düşməsi ilə izah edilməsi qənaətbəxş deyil. Məbədə gələn zəvvarların sayının, infrastrukturun bu qədər insan axınına hazır olub-olmaması və təhlükəsizlik tədbirlərinin kafi səviyyədə olub-olmaması da araşdırılmalıdır. Yəni, hadisənin səbəbi yalnız texniki bir nasazlıqla deyil, həm də planlaşdırma, infrastruktur və təhlükəsizlik çatışmazlıqları ilə əlaqəli ola bilər. Belə bir hadisənin qarşısını almaq üçün məbəd idarəsinin və yerli hakimiyyətin rolunu araşdırmaq vacibdir. Bu faciənin təkrarlanmasının qarşısını almaq üçün gələcək tədbirlərin planlaşdırılmasında bu cür çoxcəhətli araşdırma nəticələri mühüm rol oynaya bilər.
Bu hadisənin əvvəlki illərlə müqayisəsi və digər ölkələrdəki oxşar hadisələrin təhlili bu tip faciələrin qarşısını almaq üçün hansı tədbirlərin görülməli olduğunu müəyyən etməyə kömək edər. Məsələn, digər ölkələrin dini ziyarətgahları necə idarə olunur və kütlənin axını necə tənzimlənir? Bu, mövcud təhlükəsizlik protokollarının effektivliyini qiymətləndirmək üçün əsas ola bilər. Həmçinin, iqtisadi amillərin bu tip hadisələrdə rolu nə qədərdir? Məsələn, infrastrukturun qeyri-kafi olması, həddindən artıq izdihamın əsas səbəblərindən biridir. Bu problemi həll etmək üçün hansı iqtisadi strategiya tətbiq oluna bilər?
Bütün bunları nəzərə alaraq, oxuculara belə bir sual verirəm: Bu cür faciələrin qarşısını almaq üçün, sadəcə reaktiv tədbirlərdən kənara çıxıb, proaktiv və daha əsaslı həllər tapmaq üçün hansı yeni strategiya və siyasətləri həyata keçirməliyik?
Şərh Yaz