İƏT, KİK və Ərəb Liqasından İsrailin Qəzza işğal planına qınaq

Sizə 'İƏT, KİK və Ərəb Liqasından İsrailin Qəzza işğal planına qınaq' başlıqlı bir yazı məqaləsinə verilmiş şərഹിə cavab yazmağınız tapşırılır. Orijinal şərh belədir: 'Bu məqalədə qeyd olunan, beynəlxalq təşkilatların İsrailin Qəzza planını qınaması, ötən əsrin 60-cı illərində Birləşmiş Millətlər Təşkilatının (BMT) dəfələrlə Yaxın Şərqdəki vəziyyətlə bağlı verdiyi qətnamələri xatırladır. O dövrdə də, eyni təşkilatlar işğal siyasətlərini, o cümlədən 1967-ci il müharibəsi nəticəsində yaranan işğalı qınamışdılar.

Keçmiş təcrübə göstərir ki, belə bəyanatlar və qınaqlar mühüm olsa da, təkbaşına real nəticə verməkdə çətinlik çəkə bilər. Əsas məsələ bu beynəlxalq qərarların və prinsiplərin necə effektiv şəkildə tətbiq olunacağıdır. O zaman da müxtəlif siyasi və iqtisadi maraqlar bu qərarların icrasını ləngitmişdi.

Hazırkı vəziyyətin fərqli cəhəti isə ondan ibarətdir ki, həm regional, həm də qlobal siyasi mənzərə dəyişmişdir. İnformasiya texnologiyalarının inkişafı sayəsində hadisələr daha sürətlə yayılır və ictimai rəyin formalaşmasına təsir göstərir. Lakin bu da, hər zaman beynəlxalq hüququn və ya humanitar prinsiplərin üstünlük qazanacağını zəmanət vermir.Əsas sual budur: İndi də siyasi iradə və maraqlar bu qınaqların real addımlara çevrilməsinə imkan verəcəkmi, yoxsa yenə də yalnız bəyanatlarla məhdudlaşacağıq?'. Bu şərഹിə 'appreciative' üslubunda, məqalənin əsas mövzusunu ('Qəzza') nəzərə alaraq düşünülmüş bir cavab yazın.

Şərhinizdə 'İsrailin Qəzza İşğal Planı Kəskin Pislənir İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı (İƏT), Körfəz Əməkdaşlıq Şurası (KƏŞ) və Ərəb Birliyi Nazirlər Komitəsi (Qəzza Təmas Qrupu) tərəfindən verilən birgə yazılı bəyanatda İsrailin Qəzzaya qarşı tam hərbi işğal planı şiddətlə qınanaraq qətiyyətlə rədd edilib. Bəyanatda qeyd edilib ki, sözügedən işğal qərarı beynəlxalq hüququn kobud şəkildə pozulmasıdır və qeyri-qanuni işğalı qanuniləşdirmək cəhdi kimi qiymətləndirilir; bu, müvafiq beynəlxalq qətnamələrlə uzlaşmır. İnsanlığa Qarşı Cinayətlər Vəziyyəti Bəyanatda vurğulanıb ki, İsrailin Qəzzada və Fələstin torpaqlarında davam edən "qətliam, aclıq, məcburi köçkünlük, torpaqların ilhaqı və məskunlaşma terroru" kimi ağır pozuntuları insanlığa qarşı cinayətlər çərçivəsinə daxil ola bilər. Həmçinin, bu siyasətlərin sülh imkanlarını aradan qaldırdığı, regional və beynəlxalq səyləri pozduğu bildirilib. "İsrailin Qəzza hücumları, İordan çayının qərb sahilləri və Şərqi Qüdsdəki ciddi pozuntuları təcili olaraq dayandırılmalıdır", – deyə çağırış edilən bəyanatda Qəzzaya humanitar yardımların qeyd-şərtsiz və dərhal çatdırılması, ərzaq, dərman, yanacaq kimi əsas ehtiyacların təmin olunması tələb edilib. Bəyanatda yardım təşkilatlarının beynəlxalq humanitar hüquq və humanitar yardım standartları çərçivəsində sərbəst fəaliyyət göstərməsi üçün çağırış edilib. Humanitar Yardım Çağırışı və Sülh Səyləri Misir, Qətər və ABŞ-ın vasitəçiliyi ilə aparılan atəşkəs və əsir mübadiləsi təşəbbüsləri dəstəklənib. Vurğulanıb ki, bu, humanitar böhranı yüngülləşdirmək üçün mühüm addımdır. Bəyanatda Fələstin xalqının məcburi köçkünlüyünün qətiyyətlə rədd edildiyi qeyd olunub. Sülh və Qəzzanın Yenidən Qurulması Qəzzanın yenidən qurulması üçün planlaşdırılan Ərəb-İslam tərəfdaşlığının təcili həyata keçirilməsi və Qahirədə keçiriləcək yenidənqurma konfransına fəal qatılım çağırışı edilib. Bəyanatda, daimi və ədalətli sülhün yalnız 1967-ci il sərhədləri əsasında, paytaxtı Şərqi Qüds olan müstəqil bir Fələstin dövlətinin qurulması ilə mümkün olacağı vurğulanıb.'

Şərhiniz:
İnanılmaz dərəcədə ətraflı və düşündürücü şərhiniz üçün təşəkkür edirəm. Tarixi təcrübənin analizi və indiki vəziyyətin müqayisəsi çox dəyərlidir. Qeyd etdiyiniz kimi, beynəlxalq təşkilatların qınaqlarının təsirli olması üçün siyasi iradə və hüquqi mexanizmlərin gücləndirilməsi zəruridir. İnformasiya texnologiyalarının rolu barədəki fikirləriniz də ədalətlidir; texnologiya məlumatı yaya bilsə də, humanitar dəyərlərin üstünlüyünü təmin etmir. Sualınızın aktuallığı isə heç də şübhəsizdir: bu qınaqlar sadəcə bəyanat olaraq qalacaq, yoxsa Qəzza üçün real dəyişikliklərə səbəb olacaq? Bu sualın cavabı, həqiqətən də, gələcək regional və qlobal siyasətlərin dinamikasından asılı olacaq.

Qardaş, bu təşkilatların "ah, ə, ah" deməsi təəccüblü deyil, lakin "indi nə olacaq?" sualı bizi yenidən 2006-cı ilə qaytarır. O zaman da "bəyanatlar havada uçuşurdu", lakin İsrail sanki "mən heç nə eşitmədim" mövqeyində idi. Maraqlıdır, bu dəfəki bəyanatlar nə qədər "səs-küylü" olacaq və nəticə dəyişəcəkmi, yoxsa yenə "əvvəlki kimi" olacaq? Gələcək göstərəcək, lakin bu mövzuda əminliklə danışmaq çətindir.

Sizin şərhiiniz çox əhəmiyyətlidir və İsrailin Qəzza işğal planına qarşı İƏT, KİK və Ərəb Liqasının verdiyi reaksiyaların effektivliyi ilə bağlı vacib suallar qaldırır. Doğrudan da, bu təşkilatların keçmişdəki bəyanatları nəzərə alındıqda, onların İsrail siyasətlərinə qarşı konkret tədbirlər görməkdə nə qədər uğurlu olduqları barədə şübhələr yaranır. Sual olunur: bu cür qınamalar yalnız bəyanat səviyyəsində qalır, yoxsa real nəticələr verir? Beynəlxalq hüquq pozuntuları fonunda "qınamaq" və "rədd etmək" kimi ifadələr işğalı dayandırmaq üçün kifayətdirmi? Keçmiş təcrübələr bu bəyanatların real təsir gücünün nə qədər olduğunu göstərirmi? Daha da əhəmiyyətlisi, bu təşkilatların, sadəcə məlumat yaymaqla kifayətlənmədən, daha qlobal iqtisadi və ya siyasi təzyiq mexanizmlərindən istifadə etmək imkanları varmı? Bu məsələlər, Qəzzadakı humanitar böhranı və gələcək sülh səylərini anlamaq baxımından ətraflı müzakirə olunmalıdır.

Hörmətli şərhçi,

Siz yazdığınız şərhlə məqaləyə çox dəyərli bir fikir qatdınız. İsrailin Qəzza işğal planına qarşı İƏT, KİK və Ərəb Liqası tərəfindən verilən qınaq bəyanatlarının əhəmiyyətini vurğuladığınız halda, tarixi təcrübələrdən çıxarılan dərsləri də unutmadınız. Keçmişdəki oxşar beynəlxalq reaksiyaların İsrailin siyasətlərində həmişə arzu olunan dəyişikliyə səbəb olmamasından bəhs etdiyiniz hissə olduqca düşündürücüdür.

1982-ci ildə Livanın işğalı zamanı yaşananlar və beynəlxalq hüququn pozulması ilə bağlı ifadə etdiyiniz narahatlıq, bu gün Qəzzada baş verənlərə də ayna tutur. Tarixi təcrübələrin xəbərdarlığını unutmamaq və yalnız qınaq bəyanatları ilə kifayətlənməmək əsas məqamlardır.

Qəzzada davam edən humanitar böhranın və artan ictimai təzyiqin siyasi landşaftda yeni bir dinamika yarada biləcəyinə dair müşahidəniz də yerindədir. Lakin sizin də qeyd etdiyiniz kimi, qınaq bəyanatlarının effektiv olması üçün konkret addımlar və siyasi təzyiq mexanizmləri ilə dəstəklənməsi zəruridir. Bu təşkilatların gələcəkdə hansı əlavə tədbirləri planlaşdırdığı hələ də bir sualdır və bu sualın cavabı, məncə, bu məsələdə gələcək addımları anlamaq üçün çox vacibdir.

Bu cür dərin və analizə dayalı şərhiniz üçün təşəkkür edirəm. Bu, mövzunun müxtəlif tərəflərini anlamağımıza kömək edir.

Sizə 'İƏT, KİK və Ərəb Liqasından İsrailin Qəzza işğal planına qınaq' başlıqlı bir yazı məqaləsinə verilmiş şərഹിə cavab yazmağınız tapşırılır. Orijinal şərh belədir: 'Bu məqalədə qeyd olunan, beynəlxalq təşkilatların İsrailin Qəzza planını qınaması, ötən əsrin 60-cı illərində Birləşmiş Millətlər Təşkilatının (BMT) dəfələrlə Yaxın Şərqdəki vəziyyətlə bağlı verdiyi qətnamələri xatırladır. O dövrdə də, eyni təşkilatlar işğal siyasətlərini, o cümlədən 1967-ci il müharibəsi nəticəsində yaranan işğalı qınamışdılar.

Keçmiş təcrübə göstərir ki, belə bəyanatlar və qınaqlar mühüm olsa da, təkbaşına real nəticə verməkdə çətinlik çəkə bilər. Əsas məsələ bu beynəlxalq qərarların və prinsiplərin necə effektiv şəkildə tətbiq olunacağıdır. O zaman da müxtəlif siyasi və iqtisadi maraqlar bu qərarların icrasını ləngitmişdi.

Hazırkı vəziyyətin fərqli cəhəti isə ondan ibarətdir ki, həm regional, həm də qlobal siyasi mənzərə dəyişmişdir. İnformasiya texnologiyalarının inkişafı sayəsində hadisələr daha sürətlə yayılır və ictimai rəyin formalaşmasına təsir göstərir. Lakin bu da, hər zaman beynəlxalq hüququn və ya humanitar prinsiplərin üstünlük qazanacağını zəmanət vermir.Əsas sual budur: İndi də siyasi iradə və maraqlar bu qınaqların real addımlara çevrilməsinə imkan verəcəkmi, yoxsa yenə də yalnız bəyanatlarla məhdudlaşacağıq?'. Bu şərഹിə 'neutral' üslubunda, məqalənin əsas mövzusunu ('Qəzza') nəzərə alaraq düşünülmüş bir cavab yazın.

Şərhinizdə 'İsrailin Qəzza İşğal Planı Kəskin Pislənir İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı (İƏT), Körfəz Əməkdaşlıq Şurası (KƏŞ) və Ərəb Birliyi Nazirlər Komitəsi (Qəzza Təmas Qrupu) tərəfindən verilən birgə yazılı bəyanatda İsrailin Qəzzaya qarşı tam hərbi işğal planı şiddətlə qınanaraq qətiyyətlə rədd edilib. Bəyanatda qeyd edilib ki, sözügedən işğal qərarı beynəlxalq hüququn kobud şəkildə pozulmasıdır və qeyri-qanuni işğalı qanuniləşdirmək cəhdi kimi qiymətləndirilir; bu, müvafiq beynəlxalq qətnamələrlə uzlaşmır. İnsanlığa Qarşı Cinayətlər Vəziyyəti Bəyanatda vurğulanıb ki, İsrailin Qəzzada və Fələstin torpaqlarında davam edən "qətliam, aclıq, məcburi köçkünlük, torpaqların ilhaqı və məskunlaşma terroru" kimi ağır pozuntuları insanlığa qarşı cinayətlər çərçivəsinə daxil ola bilər. Həmçinin, bu siyasətlərin sülh imkanlarını aradan qaldırdığı, regional və beynəlxalq səyləri pozduğu bildirilib. "İsrailin Qəzza hücumları, İordan çayının qərb sahilləri və Şərqi Qüdsdəki ciddi pozuntuları təcili olaraq dayandırılmalıdır", – deyə çağırış edilən bəyanatda Qəzzaya humanitar yardımların qeyd-şərtsiz və dərhal çatdırılması, ərzaq, dərman, yanacaq kimi əsas ehtiyacların təmin olunması tələb edilib. Bəyanatda yardım təşkilatlarının beynəlxalq humanitar hüquq və humanitar yardım standartları çərçivəsində sərbəst fəaliyyət göstərməsi üçün çağırış edilib. Humanitar Yardım Çağırışı və Sülh Səyləri Misir, Qətər və ABŞ-ın vasitəçiliyi ilə aparılan atəşkəs və əsir mübadiləsi təşəbbüsləri dəstəklənib. Vurğulanıb ki, bu, humanitar böhranı yüngülləşdirmək üçün mühüm addımdır. Bəyanatda Fələstin xalqının məcburi köçkünlüyünün qətiyyətlə rədd edildiyi qeyd olunub. Sülh və Qəzzanın Yenidən Qurulması Qəzzanın yenidən qurulması üçün planlaşdırılan Ərəb-İslam tərəfdaşlığının təcili həyata keçirilməsi və Qahirədə keçiriləcək yenidənqurma konfransına fəal qatılım çağırışı edilib. Bəyanatda, daimi və ədalətli sülhün yalnız 1967-ci il sərhədləri əsasında, paytaxtı Şərqi Qüds olan müstəqil bir Fələstin dövlətinin qurulması ilə mümkün olacağı vurğulanıb.'

Şərhiniz:
Qeyd etdiyiniz kimi, beynəlxalq təşkilatların İsrailin Qəzza planını qınaması təəssüf ki, tarixi təcrübədə ciddi dəyişiklik yaratmaqda çətinlik çəkib. Bu məsələdə siyasi iradənin və beynəlxalq hüququn tətbiqi mexanizmlərinin gücləndirilməsi əsas şərtdir. Hər nə qədər informasiya texnologiyaları hadisələrin yayılmasını sürətləndirsə də, bu, hər zaman humanitar prinsiplərin üstün gəlməsini təmin etmir. Sualınız yerindədir: bu qınamalar yalnız bəyanat olaraq qalacaq, yoxsa real addımlarla dəstəklənəcəkmi? Bu sualın cavabı həm regional, həm də qlobal siyasətin gələcək gedişatından asılıdır.

Çox doğru qeyd etdiniz! Bəzən beynəlxalq təşkilatların qınamaları elə bil ki, "baxın, biz sizi qınayırıq" deməkdən o tərəfə keçmir. Sanki İsrailə deyirlər: "Heç narahat olmayın, biz sadəcə özümüzü soyuqdan qorumaq üçün bir bəyanat veririk."

Amma həqiqətən də, nəticə olaraq heç bir dəyişiklik olmursa, bu, sadəcə boş danışmaq kimidir. Humanitar dəhlizlər və müşahidəçilər ideyası isə, əslində, "hə, bəlkə də biraz da işləmək lazımdır, sadəcə oturub baxmaqla olmur" deməkdir. Ümid edək ki, bu qınamaların ardınca real addımlar da atılar, yoxsa belə getsə, Qəzzada vəziyyət "bəyanatçılar" üçün də narahatlıq doğurmağa davam edəcək.

Bu təşkilatların beynəlxalq hüququn pozulması barədə tez-tez etdiyi qınamaların təsirini artırmaq üçün hansı konkret mexanizmləri fəallaşdırması barədə verdiyiniz sual çox aktualdır. Məsələn, hələ də sual doğuran məqamlar var: İsrailin Fələstin torpaqlarındakı qanunsuz məskunlaşma siyasətinə qarşı hər hansı bir məhkəmə iddiaları irəli sürülübmü? Bəyanatda insanlığa qarşı cinayətlər potensialından bəhs olunur, lakin bu istiqamətdə beynəlxalq məhkəmələrə müraciət olunubmu? Regional və beynəlxalq səyləri pozan bu siyasətlərə qarşı hansı sanksiyalar tətbiq oluna bilər və ya tətbiq olunubmu? Həmçinin, Misir, Qətər və ABŞ-ın vasitəçiliyi ilə aparılan atəşkəs və əsir mübadiləsi təşəbbüsləri hansı mərhələdədir və bu vasitəçilik səylərinin konkret nəticələri nələrdir? Qəzzanın yenidən qurulması üçün planlaşdırılan Ərəb-İslam tərəfdaşlığının və Qahirədə keçiriləcək yenidənqurma konfransının fəaliyyətə keçirilməsi istiqamətində hansı addımlar atılır? Bu suallar, təşkilatların yalnız qınama deyil, eyni zamanda fəal və nəticəyönümlü siyasət yürütdüyünü göstərmək üçün vacibdir.

Bu təşkilatların İsrailin Qəzza işğalına qarşı səsləndirdiyi qınağın, bölgədəki mövcud qeyri-sabitlik və güc dinamikaları fonunda nə qədər təsirli olacağı sual doğurur. Bəyanatlar, şübhəsiz ki, diplomatik bir addımdır, lakin məhz bu təşkilatların öz daxili iqtisadi və siyasi maraqlarının bu mövzuda vahid bir cəbhəyə gəlməsinə nə dərəcədə imkan verdiyi araşdırılmalıdır. Son illərdə Yaxın Şərqdə baş verən geosiyasi dəyişikliklər, xüsusilə də bəzi ərəb dövlətlərinin İsrail ilə münasibətlərindəki normallaşma meyilləri nəzərə alındıqda, bu cür kollektiv qınamaların əməli addımlara çevrilməsi üçün real imkanlar varmı? Və ya bu, sadəcə olaraq, regional güc balansının dəyişməsi fonunda yaranan reaksiyanın ifadəsidirmi?

Məqalədə qeyd olunan "İsrailin Qəzzaya qarşı tam hərbi işğal planı" barədə təşkilatların etirazı başa düşüləndir. Lakin, bu "plan"ın mahiyyəti və dəqiq məzmunu haqqında daha ətraflı məlumata ehtiyac var. Bəyanatda bu "plan"ın "tam hərbi işğal" kimi xarakterizə edilməsinə əsas verən konkret İsrail sənədləri və ya bəyanatları hansılardır? Bu məlumatı əldə etmək üçün hansı mənbələrə müraciət etmək olar? Beynəlxalq hüququn pozulması ilə bağlı qeyd edilən məqamlar barədə daha dərin izahat faydalı olardı.

Bəyanatların hər cür işğal və beynəlxalq hüquq pozuntusunu qınaması təqdirəlayiqdir. Lakin, bu cür qınamaların hər zaman müəyyən bir siyasi reallıq çərçivəsində, həm də konkret addımlarla dəstəklənməsi effektivliyi artırır. Sadəcə bəyanatlarla yanaşı, bu təşkilatlar hansısa vahid, müəyyən bir mühüm addım ataraq, məsələn, müstəqil bir diplomatik təşəbbüs, ya da BMT çərçivəsində İsrailin bu planının reallaşmasını qeyri-mümkün edəcək təsirli bir mexanizm yaradılmasını təklif edə bilərmi? Yoxsa bu, təkcə bir qınama olaraq qalacaq?

Məqalədə qeyd olunduğu kimi, bir sıra beynəlxalq təşkilatların İsrailin Qəzza ilə bağlı planlarını qınaması anlaşılandır. Lakin, bu cür qınamaların əhəmiyyətini və effektivliyini də dəyərləndirmək lazımdır. Məsələn, əgər bu qınaqlar konkret, məcburi tədbirlərlə dəstəklənmirsə, yəni beynəlxalq hüququn pozulmasına qarşı sanksiyalar tətbiq olunmursa, bu yalnız siyasi ritorika olaraq qala bilər. Sual olunur: bu təşkilatlar tərəfindən hansı mexanizmlər irəli sürülür ki, İsrail bu qınamaları nəzərə alsın və müəyyən bir addım atsın? Mövcud siyasi reallıqlar fonunda, diplomatik təzyiqlərin hansı səviyyədə effektiv olacağını və ya alternativ olaraq hansı vasitələrin (məsələn, humanitar yardımın təşkili, mülki əhalinin qorunması üçün beynəlxalq sülhməramlı qüvvələrin cəlb edilməsi kimi) daha real nəticələr verə biləcəyini də müzakirə etmək faydalı olardı.

Bu birgə qınamanın cəmiyyətdə necə bir əks-səda doğurduğunu anlamaq maraqlıdır. Ərəb Liqası, İƏT və KƏŞ kimi təşkilatların bu cür bəyanatlar verməsi yeni bir hadisə deyil. Keçmişdə də oxşar vəziyyətlərdə bu təşkilatlardan analoji mövqe nümayiş etdirilib. Lakin sual doğuran budur ki, bu qınamalar real mənada İsrailin siyasətlərində nə qədər dəyişiklik yaradır, yoxsa sadəcə diplomatik bir jest olaraq qalır? Məsələn, Fələstin məsələsi uzun illərdir gündəmdədir və müxtəlif ölkələrdən gələn qınamalar eşidilir. Lakin bu, İsrailin işğal siyasətini əhəmiyyətli dərəcədə dəyişdirə bilibmi? Həmçinin, bu cür beynəlxalq təşkilatların birgə mövqeyinin, məsələn, Ukraynadakı müharibə fonunda Rusiyaya qarşı sərgilənən sərt mövqedən nə qədər fərqləndiyini də nəzərə almaq lazımdır. Bu kontekstdə, belə birgə qınamanın təkcə Qəzzaya deyil, ümumilikdə beynəlxalq hüquqa hörmət prinsipinə riayət olunmasına təsirinin nə olacağını düşünürsünüz?

Məqalədə "sözügedən işğal qərarı beynəlxalq hüququn kobud şəkildə pozulmasıdır" iddiası qeyd edilir. Bu cür bir qənaətə gəlmədən əvvəl, beynəlxalq hüququn hansı müddəalarının (məsələn, Dördüncü Cenevrə Konvensiyası və ya BMT Təhlükəsizlik Şurasının müvafiq qətnamələri) pozulduğuna dair daha ətraflı hüquqi təhlil aparılması məqsədəuyğun olardı. Həmçinin, bu təşkilatların verdiyi bəyanatların dəqiq mətni və ya bu iddialarını dəstəkləyən digər mənbələr haqqında əlavə məlumat verilsə, arqumentin möhkəmliyi daha aydın olar.

İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı, Körfəz Əməkdaşlıq Şurası və Ərəb Liqası tərəfindən İsrailin Qəzza ilə bağlı planlarının qınanması, təbii ki, həm beynəlxalq ictimaiyyətin narahatlığını, həm də humanitar böhranın dərinləşməsi təhlükəsini vurğulayır. Ancaq belə qınamalar, xüsusən də konkret addımlar və təsirli mexanizmlərlə dəstəklənmədiyi təqdirdə, qeyri-müəyyən bir təsirə malik ola bilər. Sual doğuran budur ki, bu kimi beynəlxalq təşkilatların birgə bəyanatları hansı dərəcədə İsrailin siyasətlərini dəyişdirməyə qadirdir və ya bu addımlar, bölgədəki nisbətən sakitliyi pozmadan, hər hansı bir real təsir yaradırmı? Belə ki, mənzərəyə daha praqmatik bir nöqteyi-nəzərdən baxsaq, bu cür bəyanatlarla yanaşı, bölgədə humanitar yardımın çatdırılmasını təmin edəcək, mülki əhalinin qorunmasına yönəlik daha təcili və mütəşəkkil tədbirlərin görülməsi vacibdir. Məsələn, humanitar dəhlizlərin təşkili və beynəlxalq səviyyədə müstəqil müşahidəçilərin bölgəyə cəlb edilməsi, humanitar böhranın qarşısının alınmasında daha əhəmiyyətli rol oynaya bilər. Bu cür konkret addımlar, yalnız qınamadan daha effektiv nəticələr verə bilər.

Qeyd olunan təşkilatların İsrailin Qəzza ilə bağlı hərbi planını qınaması, regional sabitlik və beynəlxalq hüququn tətbiqi baxımından diqqətəlayiq bir addımdır. Lakin, keçmiş təcrübələr göstərir ki, bu kimi qınamalar hər zaman İsrailin siyasətində real dəyişikliklərə gətirib çıxarmır. Məsələn, daha əvvəlki illərdə də Birləşmiş Millətlər Təşkilatı və digər beynəlxalq qurumlar tərəfindən oxşar mənada qınamalar və sanksiyalar tətbiq olunmuşdu, lakin işğalın və qanunsuz məskunlaşmanın davam etdiyi müşahidə olunmuşdur. Eyni zamanda, bir çox dövlətin hərbi və iqtisadi gücü artdıqca, beynəlxalq hüququn bəzi müddəalarına əməl etməkdə daha az həssas olduğu da görünür. Bu kontekstdə, İƏT, KƏŞ və Ərəb Liqası kimi regional təşkilatların birgə səyləri, İsrailin davranışlarını dəyişməkdə nə qədər təsirli ola bilər? Yoxsa bu, daha çox simvolik bir etiraz olaraq qalacaq?

Məqalədə qeyd olunan "İsrailin Qəzzaya qarşı tam hərbi işğal planı" ifadəsi diqqətimi çəkdi. Bu planın mö

Bu məqalədə İƏT, KİK və Ərəb Liqasının İsrailin Qəzza işğal planını qınaması ilə bağlı verilən məlumat diqqət çəkir. Beynəlxalq hüququn pozulması və qeyri-qanuni işğalın qanuniləşdirilməsi cəhdlərinin pislənməsi, əlbəttə ki, əhəmiyyətlidir. Lakin bu cür beynəlxalq təşkilatların verdiyi qınaq bəyanatlarının nə dərəcədə təsirli olduğu barədə düşünmək lazımdır. Son illərdə oxşar vəziyyətlərdə də bu təşkilatların, həmçinin Birləşmiş Millətlər Təşkilatının verdiyi qətnamə və bəyanatların İsrailin siyasətlərində hansısa mühüm dəyişikliyə səbəb olduğunu müşahidə etməmişik. Məsələn, bir çox analitik qeyd edir ki, bu kimi bəyanatlar daha çox simvolik xarakter daşıyır və effektiv təsir mexanizmlərindən məhrumdur. Bu kontekstdə, keçmişdə Rusiyanın Ukraynadakı hərəkətlərinə qarşı verilən bəyanatlarla müqayisədə, tətbiq olunan sanksiyaların miqyası və sərtliyi daha çox müzakirəyə səbəb olmuşdu. Qəzzaya qarşı beynəlxalq ictimaiyyətin reaksiyası, həmçinin digər ölkələrin (məsələn, Türkiyə, İran və ya Misir kimi) bu məsələdəki rolları nəzərə alındıqda, yalnız qınaq bəyanatlarının yetərli olub-olmadığı sualı yaranır. Belə bir vəziyyətdə, beynəlxalq hüququn aliliyi prinsipini gücləndirmək üçün bu cür təşkilatların birgə hərəkətliliyini hansı konkret addımlar gücləndirə bilər?

Bu bəyanatın vacibliyini anlayıram, lakin beynəlxalq hüququn pozulması iddiası tez-tez səsləndirilir və təkrar olunduqda təsirini itirə bilər. Bəs bu təşkilatların bu məsələdə daha fəal və ya konkret addımlar atmaq üçün hansı mexanizmləri mövcuddur? Məsələn, məhkəmə iddiaları, sanksiyalar və ya vasitəçilik səyləri hansı mərhələdədir?

Məqalədə qeyd olunan beynəlxalq təşkilatların İsrailin planlarını qınaması anlaşılır bir addımdır. Lakin, yalnız qınağın özü hərəkətə çevrilmədiyi təqdirdə nəticə vermir. Bu cür qınamaların real təsirini artırmaq üçün, İsrailin beynəlxalq hüququ pozduğu hallarda tətbiq oluna biləcək konkret, məcburi tədbirlər, məsələn, iqtisadi sanksiyalar və ya diplomatik təcrid kimi mexanizmlərin müzakirəyə çıxarılması daha məqsədəuyğun olmazmı? Beləliklə, təkcə bəyanatlarla deyil, həm də fəaliyyətlə dəstəklənən bir mövqe nümayiş etdirilə bilər.

Məqalədə Qəzza işğalının "beynəlxalq hüququn kobud şəkildə pozulması" olduğu qeyd edilir. Bu ifadənin dəqiq hüquqi əsasları, yəni hansı beynəlxalq konvensiya və ya qərarların pozulduğu barədə daha ətraflı məlumata ehtiyac var. Belə bir planın mövcudluğu və onun beynəlxalq hüquqa ziddiyyəti ilə bağlı hansı konkret dəlillər təqdim olunur? Bu məsələnin daha dərin analizi üçün əlavə mənbələrə istinad edilməsini məqbul sayardım.

Məqalədə qeyd olunan İƏT, KƏŞ və Ərəb Liqasının İsrailin Qəzza işğal planını pisləməsi, əlbəttə ki, mühüm bir beynəlxalq reaksiyadır. Lakin, bu təşkilatların keçmişdəki bəyanatlarına nəzər saldıqda, onların İsrail siyasətlərinə qarşı effektiv tədbirlər görməkdə nə dərəcədə uğurlu olduqları barədə müəyyən suallar yaranır. Məsələn, digər oxşar hallarda bu cür qınamaların konkret nəticələr doğurub-doğurmadığı və ya yalnız bəyanat səviyyəsində qaldığı tədqiq edilməli bir məsələdir. Qeyd olunan beynəlxalq hüquq pozuntuları kontekstində, təkcə "qınamaq" və "rədd etmək" ifadələrinin işğalı dayandırmaq üçün yetərli olub-olmadığına dair şübhələr mövcuddur. Keçmiş təcrübələrə baxsaq, analoji vəziyyətlərdə bu təşkilatların bəyanatlarının real təsir gücü nə dərəcədə olmuşdur? Bu təşkilatların, sadəcə məlumat yaymaqdan əlavə, daha qlobal iqtisadi və ya siyasi təzyiq mexanizmlərindən istifadə etmək imkanları varmı?

Bu məqalənin İsrailin Qəzza işğalı ilə bağlı müxtəlif beynəlxalq təşkilatların mövqeyini əhatəli şəkildə təqdim etdiyini görürəm. İƏT, KİK və Ərəb Liqasının İsrailin planını beynəlxalq hüququn pozulması olaraq qınaması, regionda geniş yayılmış narahatlığın göstəricisidir.

Bununla belə, gəlin məsələnin bu tərəfini də nəzərə alaq: bu cür beynəlxalq qınaqların İsrailin siyasətlərinə təsir etmə qabiliyyəti nə dərəcədədir? Tarixən, oxşar qınamalara baxmayaraq, İsrailin işğal siyasətlərini davam etdirdiyi hallar olub. Bu təşkilatların təkcə bəyanatlarla kifayətlənməyib, həm də İsraili beynəlxalq hüquqa riayət etməyə məcbur edəcək daha güclü diplomatik və ya iqtisadi tədbirlər tətbiq etmə imkanları varmı? Yoxsa bu cür bəyanatlar əsasən simvolik xarakter daşıyır və real nəticələri məhduddur?

Məqalədə təsvir olunan beynəlxalq təşkilatların İsrailin Qəzza ilə bağlı addımlarını qınaması, 2006-cı ildə Livan müharibəsi zamanı Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Təhlükəsizlik Şurasının bir sıra ölkələrin İsrailin Livana qarşı apardığı hərbi əməliyyatları tənqid edən bəyanatlarını xatırladır. Hər iki vəziyyətdə də beynəlxalq ictimaiyyətin bir hissəsi humanitar narahatlıqları və beynəlxalq hüquqa əməl olunması tələbini önə çəkib. Lakin keçmişdəki münaqişədə Təhlükəsizlik Şurasının qərar qəbul etməsindəki çətinliklər və daimi üzvlər arasındakı fikir ayrılıqları effektiv bir təsirə mane olmuşdu. Bu kontekstdə, hazırkı vəziyyətdə İƏT, KİK və Ərəb Liqası kimi regional təşkilatların daha vahid mövqe sərgiləməsi diqqətəlayiqdir. Maraqlıdır ki, bu cür qınaqların real təsir gücü nə qədərdir və keçmiş təcrübələrdən öyrənilən dərslər cari vəziyyətdə hansı fərqlilikləri ortaya qoyur? Beynəlxalq hüququn "kobud pozulması" kimi xarakterizə olunan hallarda, belə qınaqların yalnız diplomatik səviyyədə qalmaması üçün hansı mexanizmlər mövcuddur?

Bu təşkilatların İsrailin Qəzza ilə bağlı planını qınaması təəccüblü deyil. Bu, ərəb və müsəlman dünyasının bu cür bəyanatlara nə qədər həssas olduğunu göstərir. Lakin, bu qınaqların, məsələn, 2006-cı ildə Livan müharibəsi zamanı BMT Təhlükəsizlik Şurasının İsrailin bu ölkədəki fəaliyyətinə qarşı verdiyi bəyanatlarla müqayisə edərkən, nəticənin nə qədər fərqli ola biləcəyini də nəzərə almaq lazımdır. O zaman da beynəlxalq ictimaiyyətdən tənqidlər gəldi, lakin İsrail tərəfindən ciddi bir tədbir görülmədi. Bu, beynəlxalq təşkilatların qınaqlarının, təcrübədə, İsrailin siyasətlərini dəyişməkdə nə qədər təsirli olub-olmadığı sualını yenidən gündəmə gətirir. Hazırkı bəyanatların da eyni aqibəti yaşayıb-yaşamayacağı, yoxsa beynəlxalq səviyyədə daha güclü bir reaksiya doğuracağı zamanla bilinəcək.

Bu birgə bəyanat, Qəzzanın mühasirəsinin davamlı olaraq humanitar vəziyyətin pisləşməsinə səbəb olduğu bir kontekstdə, beynəlxalq təşkilatların İsrailin hərbi əməliyyatlarına qarşı güclənən narahatlığını əks etdirir. Bəyanatın beynəlxalq hüququn pozulması və qanunsuz işğalın qanuniləşdirilməsi kimi qeyd etdiyi məqamlar, son illərdə qlobal siyasi mənzərədə müşahidə olunan, beynəlxalq normalara hörmətsizlik və milli maraqların önə çıxarılması tendensiyası ilə səsləşir. Ərəb ölkələrinin bu cür birgə mövqe sərgiləməsi, regionda artan siyasi gərginliklər fonunda, onların xarici siyasət prioritetlərinin yenidən formalaşmasının bir əlaməti ola bilərmi?

Bu <a href="https://az24saat.org/" target="_blank" rel="noopener noreferrer">xəbər</a>, İsrailin Qəzza siyasətinə qarşı beynəlxalq təşkilatların mövqeyini aydın şəkildə ortaya qoyur. Lakin, məqalədə İƏT, KİK və Ərəb Liqası kimi təşkilatların birgə qınamalarının İsrailin mövqeyinə real təsirinin nə dərəcədə olacağı barədə ətraflı analizə yer verilməyib. Bu təşkilatların qətnamələri tez-tez müəyyən bir ritorik səviyyədə qalsa da, konkret addımlar atılmır. Bəlkə də bu məqamda, bu təşkilatların beynəlxalq hüquq çərçivəsində İsrailə qarşı tətbiq edə biləcəyi daha güclü diplomatik və iqtisadi təzyiq mexanizmləri, yaxud da üçüncü tərəflərin vasitəçiliyi ilə sülh danışıqlarının yenidən canlandırılması kimi alternativ yanaşmalar da müzakirə olunmalı idi.

Məqalədə qeyd olunduğu kimi, İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı, Körfəz Əməkdaşlıq Şurası və Ərəb Liqası Nazirlər Komitəsinin İsrailin Qəzzaya qarşı hərbi işğal planını qınaması anlaşılandır. Beynəlxalq hüquq normalarının pozulması və işğalın qeyri-qanuni olması ilə bağlı arqumentlər əhəmiyyətlidir.

Bununla belə, gəlin məsələnin bu tərəfini də nəzərə alaq: Bu cür beynəlxalq təşkilatların qınaq bəyanatları nə dərəcədə təsirli olur? İsrailin beynəlxalq qınaqlara qarşı mövqeyi məlumdur. Belə bir vəziyyətdə, təkcə qınamaqla yanaşı, hərbi işğalın qarşısını almaq üçün daha spesifik və praqmatik addımlar nələr ola bilərdi? Məsələn, müvafiq beynəlxalq qurumlar tərəfindən konkret sanksiyalar, diplomatik təzyiqlər və ya humanitar yardımların təhlükəsizliyi üçün təminatlar tələb etmək kimi mövzular müzakirəyə çıxarıldımı? Bu bəyanatların yalnız diplomatik dil olaraq qalması riskini necə aradan qaldırmaq olar?

Bu bəyanatların qətiyyəti diqqətəlayiqdir, lakin tarixi təcrübə göstərir ki, bu cür beynəlxalq təşkilatların kəskin qınamaları həmişə İsrailin siyasətlərində gözlənilən dəyişikliyə səbəb olmur. 1982-ci ildə Livanın işğalı zamanı da oxşar beynəlxalq reaksiyalar olmuşdu, lakin bu, İsrailin işğalını dayandırmadı. O dövrdə də "işğalın beynəlxalq hüququn pozulması" olduğu vurğulanırdı, lakin nəticə etibarı ilə hərbi mövcudluq davam etdi.

Bu günün vəziyyətinin fərqliliyi, bəlkə də, həm regional, həm də qlobal siyasi landşaftın dəyişməsindədir. Qəzzada davam edən humanitar böhran və artan ictimai təzyiq, 1980-ci illərlə müqayisədə fərqli bir dinamika yarada bilər. Lakin keçmiş təcrübə bizə xatırladır ki, qınaq bəyanatları adətən konkret addımlar və siyasi təzyiq mexanizmləri ilə dəstəklənmədikdə kifayət etmir. Belə bir planın qarşısını almaq üçün bu təşkilatların hansı əlavə tədbirləri planlaşdırdığı aydınlaşdırılmalıdır.

Məqalə, İƏT, KİK və Ərəb Liqasının İsrailin Qəzza işğalı ilə bağlı narahatlıqlarını düzgün ifadə etsə də, bu cür qınaqların effektivliyi barədə ciddi suallar doğurur. Tarix göstərir ki, beynəlxalq təşkilatların birgə bəyanatları və qınamaları, adətən, İsrail tərəfindən praktikada ciddi nəticələr doğurmur. Bu vəziyyətdə, təkcə qınaqla kifayətlənmək əvəzinə, digər diplomatik və iqtisadi təzyiq mexanizmlərinin aktivləşdirilməsi barədə düşünülməli idi. Məsələn, beynəlxalq məhkəmələrə müraciət etmək, İsraillə ticarət əlaqələrini məhdudlaşdırmaq və ya müəyyən sanksiyalar tətbiq etmək kimi daha sərt addımlar bu cür "işğal planları"na qarşı daha real maneələr yarada bilərdi. Sadəcə qınamaq isə, problemin həlli üçün yetərli bir strategiya olmaya bilər.

Məqalədə İƏT, KİK və Ərəb Liqası Nazirlər Komitəsinin İsrailin "tam hərbi işğal planını" qınadığı bildirilir. Lakin, bu "işğal planının" konkret tərkibi və məqsədləri barədə ətraflı məlumat verilmir. Bu qınağın əsaslandığı mənbələr və ya İsrail tərəfindən irəli sürülən "işğal planı"nın dəqiq mahiyyəti haqqında əlavə məlumat olsaydı, bu iddia daha aydın və təsdiqlənmiş olardı. Bəyanatda "beynəlxalq hüququn kobud şəkildə pozulması" qeyd olunur ki, bu da öz növbəsində hansı spesifik beynəlxalq hüquq normalarının pozulduğunu və bu qənaətə necə gəlindiyini anlamağı çətinləşdirir.

Məqalədə qeyd olunan qınaqların İsrailin mövqeyinə təsir edib-etməyəcəyi sual doğurur. Tarixən bu cür bəyanatlar adətən diplomatik jest olaraq qalır və İsrailin siyasətlərində əhəmiyyətli bir dəyişiklik yaratmır. Beynəlxalq hüququn pozulması təhdidinin birbaşa cavab mexanizmi olmadan təkrar olunması, problemin həlli üçün daha əməli addımların atılmasını vacib edir. Məsələn, bu təşkilatlar tərəfindən İsrailə qarşı məqsədyönlü iqtisadi sanksiyaların tətbiqi və ya beynəlxalq məhkəmələrə müraciət kimi daha sərt tədbirlər görülə bilərdimi? Bu cür addımlar, sadəcə qınamaqdan daha böyük bir təsirə malik ola bilər.

Məqalədə İƏT, KİK və Ərəb Liqasının İsrailin Qəzza planını qınaması əks olunur. Lakin, bu təşkilatların hərəkətlərinin İsrailin siyasətində hansısa real dəyişiklik yaratmaq potensialı nə dərəcədədir? Tarixə baxsaq, oxşar bəyanatların tez-tez verildiyini, lakin konkret nəticələrə gətirib çıxarmadığını görürük. Bəlkə də bu təşkilatların öz daxili münaqişələrini həll etməsi və vahid bir mövqe ortaya qoyması, beynəlxalq ictimaiyyətin nəzərində daha çox çəki qazanmalarını təmin edə bilərdi. Sadəcə qınamaq əvəzinə, bu qınağın arxasında duran konkret addımlar və təzyiq mexanizmləri haqqında daha ətraflı məlumat olsaydı, məqalə daha çox həlledici ola bilərdi.

Məqalədə Qəzzanın İsrail tərəfindən "tamamilə hərbi işğalı" planından bəhs edilir. Bu iddia İƏT, KİK və Ərəb Liqası tərəfindən səsləndirilib. Lakin, "tamamilə hərbi işğal" ifadəsi nə dərəcədə dəqiqdir? Bəyanatda bu "işğal planının" hansı mərhələləri əhatə etdiyi və ya hərbi mövcudluğun xarakterinin nə olacağı barədə daha ətraflı məlumat varmı? Beynəlxalq hüququn pozulması iddiasına dəstək olaraq hansı spesifik hüquqi normalara istinad edilir? Bu məsələlərlə bağlı əlavə təfərrüatlar və ya mənbələr olsaydı, məsələnin daha dərin anlaşılmasına kömək edərdi.

Bu beynəlxalq təşkilatların İsrailin işğal planını qınaması təqdirəlayiqdir. Lakin, təkcə qınamaqla hər hansı irəliləyiş əldə olunduğunu düşünmürəm. İsrailin əvvəlki işğal planları və bu kimi bəyanatlar da olmuşdur, lakin konkret nəticələr əldə olunmamışdır. Bu məsələdə daha effektiv ola biləcək fərqli yanaşmalar varmı? Məsələn, beynəlxalq təşkilatlar bu qınamaları daha güclü diplomatik və iqtisadi təzyiq mexanizmləri ilə dəstəkləmək üçün necə işləyə bilərlər?

Bu bəyanat, mənfur sionistlərin 1982-ci ildə Livanı işğalı zamanı BMT Təhlükəsizlik Şurası tərəfindən verilən və eyni şəkildə İsrailin işğalını pisləyən qətnamələri xatırladır. O zaman da beynəlxalq ictimaiyyət İsrailin hərəkətlərini qanunsuz hesab etsə də, effektiv addımlar atılmadı və nəticədə Livanın böyük bir hissəsi uzun müddət işğal altında qaldı. Bu oxşarlıq, hazırkı bəyanatların da yalnız bir deklarativ mətn olaraq qalma təhlükəsini gündəmə gətirir. O vaxtkı hadisələrdən çıxarılan ən böyük dərs, beynəlxalq hüququn pozulmasına qarşı yalnız qınama bəyanatlarının yetərli olmadığıdır. Hazırkı vəziyyətin fərqli tərəfi, regionda güclənən qeyri-dövlət aktorlarının və artan regional müqavimətin olmasıdır. Bu faktorlar, keçmişdəki Livan işğalı dövründən fərqli olaraq, İsrailin Qəzza işğalı planına qarşı müqavimətin daha müxtəlif və potensial olaraq daha təsirli olmasına gətirib çıxara bilər. Lakin, bu təsirin həcmi və keyfiyyəti hələ də həlledici deyil.

Bu məqalədə qeyd olunan, beynəlxalq təşkilatların İsrailin Qəzza planını qınaması, ötən əsrin 60-cı illərində Birləşmiş Millətlər Təşkilatının (BMT) dəfələrlə Yaxın Şərqdəki vəziyyətlə bağlı verdiyi qətnamələri xatırladır. O dövrdə də, eyni təşkilatlar işğal siyasətlərini, o cümlədən 1967-ci il müharibəsi nəticəsində yaranan işğalı qınamışdılar.

Keçmiş təcrübə göstərir ki, belə bəyanatlar və qınaqlar mühüm olsa da, təkbaşına real nəticə verməkdə çətinlik çəkə bilər. Əsas məsələ bu beynəlxalq qərarların və prinsiplərin necə effektiv şəkildə tətbiq olunacağıdır. O zaman da müxtəlif siyasi və iqtisadi maraqlar bu qərarların icrasını ləngitmişdi.

Hazırkı vəziyyətin fərqli cəhəti isə ondan ibarətdir ki, həm regional, həm də qlobal siyasi mənzərə dəyişmişdir. İnformasiya texnologiyalarının inkişafı sayəsində hadisələr daha sürətlə yayılır və ictimai rəyin formalaşmasına təsir göstərir. Lakin bu da, hər zaman beynəlxalq hüququn və ya humanitar prinsiplərin üstünlük qazanacağını zəmanət vermir. Əsas sual budur: İndi də siyasi iradə və maraqlar bu qınaqların real addımlara çevrilməsinə imkan verəcəkmi, yoxsa yenə də yalnız bəyanatlarla məhdudlaşacağıq?

Bu beynəlxalq təşkilatların İsrailin planlarını qınaması, təəssüf ki, regionda belə bir vəziyyətin ilk nümunəsi deyil. Hər dəfə oxşar bəyanatların verilməsi, demək olar ki, bir ənənə halını alıb. Lakin bu qınamaların praktik nəticəsi nə olur? Keçmişdə də oxşar bəyanatlarla qarşılaşdıq, ancaq işğal siyasətləri davam etdi. Məsələn, 2000-ci illərin əvvəllərində də oxşar beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən İsrailin əməlləri tənqid olunurdu. Maraqlıdır ki, digər beynəlxalq böhranlarda, məsələn, Ukraynadakı vəziyyətlə müqayisədə, bu cür bəyanatların effekti nə qədərdir? Yəni, beynəlxalq hüququn pozulması halları hər yerdə eyni dərəcədə ciddi qəbul edilirmi, yoxsa burada siyasətin rolü daha çoxdur? Bu cür bəyanatlar yalnız diplomatik bir jest olaraq qalır, yoxsa beynəlxalq ictimaiyyətin konkret tədbirlər görməsinə səbəb olur?

Bu təşkilatların birgə mövqeyinin önəmi aydındır. Lakin, bu cür qınamaların tarixi təcrübədə tez-tez İsrailin siyasətlərində əhəmiyyətli bir dəyişikliyə səbəb olmadığı müşahidə olunur. Belə bir vəziyyətdə, beynəlxalq təzyiqin artırılması məsələsi əsaslı bir arqumentdir. Ancaq sual olunur: bu birgə bəyanatlar regionda artmaqda olan xarici güclərin təsirini və ya milli maraqların toqquşmasını nə dərəcədə əks etdirir ki, belə təşkilatlar yalnız birgə qınama ilə kifayətlənirlər? Gələcəkdə oxşar beynəlxalq münaqişələrin həllində belə birgə tədbirlərin effektivliyini təmin etmək üçün hansı daha konkret addımlar atılmalıdır?

İƏT, KİK və Ərəb Liqası Nazirlər Komitəsinin İsrailin Qəzza ilə bağlı iddia olunan işğal planını qınaması, regional sabitlik üçün ciddi narahatlıqların olduğunu göstərir. Bəyanatda beynəlxalq hüququn pozulmasından bəhs edilməsi, bu cür hərəkətlərin uzunmüddətli nəticələrini nəzərə almağın vacibliyini vurğulayır. Tarix boyu, hərbi işğallar və işğal olunmuş ərazilərdəki fəaliyyətlər, münaqişə bölgələrində sosial-iqtisadi inkişafı ciddi şəkildə ləngitmiş və humanitar böhranlara səbəb olmuşdur. Bu məsələ yalnız indiki münaqişənin həlli ilə məhdudlaşmır, eyni zamanda gələcəkdə regionun bütövlükdə iqtisadi və sosial inkişafına da təsir edə biləcək bir tendensiya kimi qəbul edilə bilər. Belə bir vəziyyətdə, beynəlxalq ictimaiyyətin bu cür bəyanatları qəbul etməklə yanaşı, bununla bağlı konkret və təsirli addımlar atması nə dərəcədə mümkün olacaq?