Dünya 06.07.2025

İlk Avropalıların Dəri Sirri: Heyrətamiz Genetik Araşdırma

İlk Avropalıların Dəri Sirri: Heyrətamiz Genetik Araşdırma
Günümüzdə Avropa deyiləndə ağıla ilk gələn fiziki xüsusiyyətlər açıq dəri, sarı saç və mavi gözlər ola bilər. Lakin bu xüsusiyyətlər əslində kifayət qədər yenidir. İtaliyadakı Ferrara Universitetindən genetik Silvia Qirottonun rəhbərliyi ilə aparılan bir araşdırma, açıq piqmentli xüsusiyyətlərin Avropa qitəsində yayılmasının cəmi 3 min il əvvələ təsadüf etdiyini göstərir.

Genetik Kodlar Nə Deyir?

Alimlər Avropa və Asiyadan əldə edilmiş 348 qədim DNT nümunəsini analiz ediblər. Bu nümunələr arasında, təxminən 45 min il əvvələ aid Ust-İşim fərdi ilə İsveçdə tapılan 9 min illik SF12 fərdi kimi mühüm nümunələr yer alıb. Əldə edilən nəticələrə əsasən, təxminən 14 min il əvvələ qədər açıq dəri, saç və göz rənglərini təyin edən genlər olduqca nadir idi. Üstəlik, 5 min il əvvəl belə, qitə daxilində tünd dəri və saç üstünlük təşkil edirdi. Araşdırmada yer alan məlumatlara görə, erkən avropalıların yüzdə 63-ü tünd dərili idi. Açıq dərili insanlar isə cəmi yüzdə 8 nisbətində idi.

Daha Az Günəş, Daha Açıq Dəri

Bəs, bu dəyişikliyin səbəbi nə ola bilər? Tədqiqatçılar hesab edirlər ki, açıq dəri, günəş işığı az olan bölgələrdə orqanizmin daha çox D vitamini istehsal etməsinə kömək edir və bu da sümük, diş və əzələ sağlamlığı üçün üstünlük təşkil edir. Buna qarşı olaraq, mavi və ya yaşıl göz kimi açıq göz rənglərinin təkamül baxımından bir üstünlükdən daha çox, genetik kodlar daxilində təsadüf və ya estetik seçimlərə əsaslanan cinsi seçmə nəticəsində inkişaf etmiş ola biləcəyi irəli sürülür.

5300 il əvvələ aid buzlar altındakı Ötzi mumyası da açıq piqmentasiyanın çox gec dövrdə yayıldığını dəstəkləyir.

Avropanın Genetik Xəritəsi Necə Dəyişdi?

İlk müasir insanlar təxminən 50-60 min il əvvəl Afrikadan Avropaya köç etdikləri zaman, genetik olaraq öz sələflərinə olduqca bənzəyirdilər, yəni tünd piqmentli idilər. Lakin zaman keçdikcə, xüsusilə Şimali Avropada, açıq piqmentasiya artım göstərdi. Məsələn, İsveç kimi ölkələrdə bu gün əhalinin böyük hissəsi açıq dərili və sarısaçlıdır. Bununla yanaşı, Avropanın böyük hissəsində qəhvəyi saç hələ də ən yayğın xüsusiyyətdir. Sarısaçlılıq bütün dünya əhalisinin yalnız yüzdə 2-də təbii şəkildə müşahidə olunur. Araşdırmanın rəhbəri Qirotto, piqmentasiya dəyişikliyinin köç, iqlim və təbii seçmə ilə formalaşdığını, lakin hələ də bütün təfərrüatlarının tam aydınlaşmadığını qeyd edir. Yəni açıq dəri və saçın təkamül prosesində niyə bu qədər üstünlük təşkil etdiyi hələ də mübahisəli olaraq qalır.

24 saat