İnflyasiya: İqtisadi virus

Mərkəzi Bank Sədri Karahan: "Düzgün Strategiya Tətbiq Edirik"

Türkiyə Mərkəzi Bankının (TCMB) sədri Dr. Fatih Karahan dünən axşam bankın internet saytında yayımlanan canlı yayımda inflyasiya və faizlərlə bağlı qiymətləndirmələr aparıb. Karahan noyabr ayı üçün qiymət artımının oktyabrda olduğu kimi gözləntilərdən aşağı olacağını bildirib. O, həmçinin inflyasiyanı bir virusa bənzədərək, "Bədəndə uzun müddət qaldıqda ondan qurtulmaq çətinləşir" deyib. "Düzgün resept tətbiq edirik. Son hədəfə çatacağımıza şübhəmiz yoxdur" sözlərini söyləyən Karahan, "Reseptin təsir müddəti hər orqanizmdə fərqli ola bilər" vurğusunu edib. O, Türkiyənin 2000-ci illərin əvvəlindəki deinflyasiya dövrünə nəzər salaraq qeyd edib ki, o zaman daha sürətli nəticələr əldə edilib, lakin o dövrlə indiki konjonktura çox fərqlidir. Buna görə də müddət baxımından fərqlilik olması normaldır.

İstehlak Qiymətləri və Ev Təsərrüfatları

Karahanın qiymətləndirmələrində diqqət çəkən digər məqamlar bunlardır: Noyabr ayına dair ilkin məlumatlarımız deinflyasiya prosesinin sağlam şəkildə davam etdiyini göstərir. Noyabrda daha yaxşı bir qiymət artımı göstəricisinin gələcəyini düşünürük. Deinflyasiya prosesi baxımından, uzun müddətdir davamlılıq nümayiş etdirən kirayə qiymətlərindəki artım aylıq əsasda yüzdə 4-ün üzərində müşahidə olunurdu, son məlumatlarda isə bu rəqəm yüzdə 3.5 civarındadır. Gələcək dövrdə ümumi bahalaşmadakı enişin bir hissəsi kirayə qiymətlərindəki azalmadan qaynaqlanacaq. Xidmət sektorunda da qiymət artımı geriləyib. Buradakı irəliləyişin davam etməsi deinflyasiya üçün əhəmiyyətlidir. Hiss edilən bahalaşma ilə ölçülən qiymət artımı eyni şeyi ifadə etmir. İstehlak Qiymətləri İndeksi (İQİ) ölkə üzrə orta istehlak səbətindəki qiymət artımını əks etdirir. Bu səbətdə qidanın çəkisi yüzdə 25-dir. Əmtəə və xidmətlər yüzdə 30 paya sahibdir. Bu səbəbdən ölçülən bahalaşma hər bir ev təsərrüfatının qiymət artımını tam olaraq əhatə etmir. Əgər sizin qida ağırlıqlı xərcləriniz varsa, daha yüksək bir qiymət artımına məruz qala bilərsiniz. Hazırda qiymət artımının yüzdə 32.9 olması hər bir məhsulun qiymətinin yüzdə 32.9 artması demək deyil. Ümumi bahalaşma azaldıqca, hiss edilən bahalaşma da aşağı düşəcək.

Deinflyasiya

Kredit Faizləri Niyə Yüksəkdir?

"Siyasət faizləri düşərsə, bazar faizləri də düşər" fikri hər zaman doğru deyil. Uzunmüddətli kreditlərdə qiymət, gözlənilən bahalaşmaya görə müəyyən edilir. Çünki banklar pullarını real olaraq qorumaq istəyirlər. Gözləntilər pisləşərsə, bank gəlirləri arta bilər. Siyasət faizləri düşərkən bazar faizlərinin artdığı bir dövr yaşadıq. Bu müddətdə qiymət artımı gözləntiləri pisləşmişdi. Qiymət artımının yüksək olacağı gözləntisi həqiqətən də yüksək inflyasiyaya səbəb ola bilər. Üç sektorun gözləntilərini izləyirik: ev təsərrüfatları, real sektor və bazar. Ən yaxşı proqnoz göstəriciləri bazar iştirakçılarına məxsusdur.

Faiz

İnflyasiya

İxracatçılara Cavab və Pul Siyasəti

Bank gəlirlərində endirim dövrü başlayıbsa, bir illik kredit faizləri bir qədər qabaqcadan azalır və bu azalma tempi yavaşlayır. Əmanət faizləri isə siyasət faizlərindən birbaşa təsirlənir. Lakin Türkiyə Lirəsinin bankçılıqdakı payını artırmaq üçün banklara TL əmanətlərini artırmaq istiqamətində hədəflər qoyulub. Son bir-iki ayda banklar bu hədəflərə çatmaqda çətinlik çəkirlər. Nəticədə, əmanət gəlirlərini siyasət faizlərinin nəzərdə tutduğundan daha yüksək səviyyəyə qaldıra bilirlər ki, buna cavab olaraq kredit xərcləri də arta bilər. Karahan həmçinin, ixracatçıların "məzənnənin hazırkı səviyyəsi səbəbindən rəqabət qabiliyyətlərini itirdikləri" ilə bağlı bəyanatlarına belə cavab verib: "İxracat performansında əsas müəyyənedici amil məzənnə deyil, xarici tələbatdır. Dünyadakı qoruyucu tədbirlər səbəbindən qarşıdakı dövr ixracatçılar üçün asan olmayacaq. Məzənnədən çox, bu amillər vacibdir".

24 saat