İnsanlar iki kəskin dövrdə sürətlə qocalır Bəs bu yaşlar hansıdır

Yaşlanma Prosesi: Gözlənilməz Sıçrayışlar

Yaşlanmaq yavaş və tədricən inkişaf edən bir proses kimi görünsə də, aparılan tədqiqatlar bunun hər zaman belə olmadığını göstərir.

Əslində, bir səhər yuxudan oyanıb güzgüyə baxdığınızda, yaşlanmanızın sürətləndiyini hiss etsəniz, bu, təsəvvürünüzün məhsulu olmaya bilər.

2024-cü ildə yaşlanma ilə əlaqəli molekulyar dəyişikliklər üzrə aparılan bir araşdırmaya görə, insanlar orta hesabla 44 və 60 yaşlarında iki kəskin sürətlənmə mərhələsi yaşayırlar.

Stanford Universitetindən genetik Michael Snyder, tədqiqat 2024-cü ilin avqustunda dərc edildiyi zaman bildirib: "Biz sadəcə zamanla tədricən dəyişmirik; həqiqətən dramatik dəyişikliklər mövcuddur." O əlavə edib: "Müəyyən olunub ki, 40-lı yaşların ortaları, eləcə də 60-lı yaşların əvvəlləri kəskin dəyişikliklərin yaşandığı dövrdür. Bu, hansı molekul sinfinə baxmağımızdan asılı olmayaraq doğrudur."

Molekulyar Dəyişikliklərin Tədqiqi və Metodologiyası

Yaşlanma müxtəlif xəstəliklərə tutulma riskinin artması ilə əlaqəli mürəkkəb bir prosesdir.

Snyder və həmkarları, bu xəstəlikləri daha yaxşı azaltmaq və müalicə etmək məqsədilə hansı dəyişikliklərin baş verdiyini və necə inkişaf etdiyini daha dərindən anlamaq üçün onun biologiyasını araşdırıblar.

Onlar, bir neçə il ərzində hər bir neçə aydan bir bioloji nümunələr verən 108 yetkin şəxsdən ibarət bir qrupu izləyiblər.

Tədqiqatçılar, Altsheymer və ürək-damar xəstəlikləri kimi bəzi vəziyyətlərdə riskin zamanla tədricən artmadığını, müəyyən bir yaşdan sonra kəskin şəkildə yüksəldiyini müşahidə ediblər.

Buna görə də, onlar biomarkerləri daha yaxından araşdırmaq və əlaqəli dəyişiklikləri müəyyən etmək istəyiblər.

Tədqiqatçılar, qrupdakı nümunələrdən istifadə edərək müxtəlif növ biomolekulları izləyiblər. Tədqiq edilən molekullar arasında bağırsaq, dəri, burun və ağız bölgələrindən götürülmüş RNT, zülallar, lipidlər və mikrobiom taksonları daxil olmaqla, ümumilikdə 135 239 bioloji xüsusiyyət mövcud idi.

Hər bir iştirakçı 626 gün ərzində orta hesabla 47 nümunə təqdim etmiş, ən uzun müddət iştirak edən şəxs isə 367 nümunə vermişdir. Bu zəngin məlumat bankı, tədqiqatçıların dəyişikliklərdəki nümunələri axtararkən emal etdiyi 246 milyarddan çox məlumat nöqtəsi ilə nəticələnib.

Dəyişikliklərin Əsas Mərhələləri və Təhlillər

Bir sıra əvvəlki tədqiqatlar, siçanlarda və insanlarda yaşlanma ilə əlaqələndirilə bilən qeyri-xətti molekulyar dəyişikliklər aşkar etmişdir.

Meyvə milçəyi, siçan və zebra balığı üzərində aparılan araşdırmalar da bu növlərdə mərhələli inkişaf prosesini göstərir.

Snyder və həmkarları, insan bədənindəki bir çox müxtəlif növ molekulların bolluğunda iki ayrı mərhələdə aydın bir dəyişiklik müşahidə ediblər.

Tədqiq edilən bütün molekulların təxminən 81 faizi bu mərhələlərin birində və ya hər ikisində dəyişiklik göstərib. Dəyişikliklər 40-lı yaşların ortalarında və yenidən 60-lı yaşların əvvəllərində, bir qədər fərqli profillərlə pik həddə çatıb.

40-lı yaşların ortalarındakı pik, lipid, kofein və spirt metabolizmi, ürək-damar xəstəlikləri, eləcə də dəri və əzələ disfunksiyaları ilə əlaqəli molekullarda dəyişiklikləri əks etdirib.

60-lı yaşların əvvəllərindəki pik isə karbohidrat və kofein metabolizmi, ürək-damar xəstəlikləri, dəri və əzələ, immunitet tənzimlənməsi və böyrək funksiyası ilə bağlı olub.

İlk pik, yəni 40-lı yaşların ortaları, qadınların adətən menopauza və ya perimenopauzaya girdiyi dövrdür, lakin tədqiqatçılar bunu əsas amil kimi istisna ediblər: kişilərdə də eyni yaşda əhəmiyyətli molekulyar dəyişikliklər müşahidə olunub.

Stanfordun keçmiş, indi isə Sinqapurdakı Nanyang Texnologiya Universitetinin əməkdaşı metabolomist və ilk müəllif Xiaotao Shen bildirib: "Bu, menopauza və ya perimenopauzanın 40-lı yaşların ortalarındakı qadınlarda müşahidə olunan dəyişikliklərə töhfə verə biləcəyini göstərsə də, həm kişi, həm də qadınlarda bu dəyişikliklərə təsir edən başqa, daha əhəmiyyətli amillər də ola bilər." O əlavə edib: "Bu amillərin müəyyən edilməsi və araşdırılması gələcək tədqiqatlar üçün prioritet olmalıdır."

Tədqiqatçılar qeyd edirlər ki, onların nümunə ölçüsü olduqca kiçikdir və onlar 25-70 yaş arası insanlardan məhdud bioloji nümunələr üzərində test aparıblar.

Gələcək tədqiqatlar, insan bədəninin zamanla necə dəyişdiyini daha yaxşı anlamaq üçün bu fenomeni daha ətraflı şəkildə, daha geniş subyektlər üzərində araşdıra bilər.

Tədqiqat "Nature Aging" jurnalında dərc edilib.

Məqalənin əvvəlki versiyası 2024-cü ilin avqustunda dərc edilmişdir.

24 saat