İqlim böhranı: Pakistan daşqınları və bulud partlamaları xəritə və peyk görüntülərində

Şimali Pakistan ərazisində güclü sellər cümə günündən bəri ölkə və Pakistanın nəzarətindəki Kəşmir ərazisində ən azı 360 nəfərin həyatına son qoyduqdan sonra, 100-dən çox insan itkin düşmüş hesab olunur.

Qurbanların əksəriyyəti ölkənin şimal-qərbindəki dağlıq Xayber Paxtunxva əyalətində qeydə alınıb. Burada şişmiş çaylar, palçıq axınları və uçan evlər nəticəsində bütöv kəndlər dağılmış, ailələr dağıntılar altında qalmışdır. Səlahiyyətlilər daha çox daşqın və torpaq sürüşməsi təhlükəsi barədə xəbərdarlıq edərək, yerli idarəetmə orqanlarını ayıq olmağa çağırıb.

Buner rayonunda 200-dən çox insan daşqınlar qurbanı oldu

Xayber Paxtunxva əyalətinin paytaxt İslamabaddan təxminən 100 km (62 mil) şimal-qərbdə yerləşən Buner rayonunda iki gün ərzində ən azı 207 nəfər həlak olub. Şiddətli sellər və torpaq sürüşmələri kəndləri xarabalığa çevirib, evləri dağıdıb.

Buner əsasən dik yamacları dar vadilərə açılan dağlıq ərazidir. Rayonun boş, eroziyaya meylli torpağı və meşələrin qırılması onu torpaq sürüşmələri və sellər qarşısında daha həssas edir.

Bunerin peyk görüntüləri göstərir ki, Piri Baba qəsəbəsi də daxil olmaqla, dağlar və ətraf kəndlər daşqınlardan sonra palçıq və dağıntılarla örtülüb.

Bulud partlaması nədir?

Rəsmilər bildirib ki, Bunerdə nadir təbiət hadisəsi olan bulud partlaması baş verib. Bu hadisədə bir saat ərzində kiçik bir əraziyə 100 mm-dən (4 düym) çox yağış düşür. Cümə səhəri Bunerə bir saat ərzində 150 mm-dən (6 düym) çox yağış yağıb.

Bulud partlamaları adətən musson mövsümündə, dağlıq bölgələrdə hava şəraiti qəfil, lokal güclü yağışlara səbəb olduqda baş verir və bu da torpaq sürüşmələrinə yol açır.

Bulud partlamaları 20-30 kvadrat kilometr (7.7-11.6 kvadrat mil) kiçik bir ərazidə baş verir və tez-tez şimşək, ildırım və bəzən dolu ilə müşayiət olunur.

Bunerli müəllim Əziz Əhməd deyib ki, son şiddətli yağışları müşayiət edən şimşək o qədər güclü olub ki, o, "dünyanın sonu gəldiyini" düşünüb.

Axtarış işləri dağlardan axan su axınları tərəfindən evlərin yerlə bir edildiyi ərazilərə yönəldilib. Bu axınlar evlərə partlayış kimi dəyən nəhəng qayaları da özü ilə sürüyüb gətirmişdi.

Əhməd, sadəcə bir ailə üzvünün sağ qaldığı bir evi göstərərək deyib: "Deyə bilərsiniz ki, sağ qalanlar ağlını itirib."

Pakistanın dağıdıcı musson mövsümü

Pakistanda musson mövsümü adətən iyuldan sentyabr ayına qədər davam edir və ən çox yağış avqustda müşahidə olunur.

İyunun sonlarından bəri şiddətli musson yağışları Pakistana zərər vuraraq torpaq sürüşmələri və sellərə səbəb olub. Rəsmilərin məlumatına görə, bu hadisələr nəticəsində 650-dən çox insan həlak olub, minə yaxın insan isə yaralanıb.

Milli Fəlakətlərin İdarə Olunması Təşkilatının sədri, general-leytenant İnam Hayder Malik İslamabadda keçirdiyi mətbuat konfransında bildirib ki, Pakistan iqlim dəyişikliyi səbəbindən dəyişən hava modelləri ilə üzləşir.

Hayder deyib: "Bu ilki mussonun intensivliyi keçən ilə nisbətən təxminən 50-60 faiz daha yüksəkdir."

Ən çox zərər görən əyalət Xayber Paxtunxvadır, burada 425 ölüm qeydə alınıb, ardınca Pəncab əyalətində 164 ölüm olub.

Ölümlərin yarıdan çoxu sellərdən, təxminən üçdə biri isə evlərin dağılmasından qaynaqlanıb.

Evlərə dəymiş zərər də çox böyükdür: Xayber Paxtunxvada 941, Azad Cammu və Kəşmirdə isə 719 evin tamamilə dağıldığı və ya zərər gördüyü bildirilir. Ümumilikdə, 2,707 ev ziyan görüb.

Erkən xəbərdarlıq sistemi

Buner sakinlərinin qəzəbinə səbəb olan səlahiyyətlilər, onları təxliyə etmək üçün xəbərdarlıq vermədikləri üçün ittiham olunublar. Uzaq ərazilərdə ənənəvi üsul olan məscid səsgücləndiricilərindən heç bir xəbərdarlıq yayımlanmayıb.

Hökumət bildirib ki, erkən xəbərdarlıq sistemi mövcud olsa da, Bunerdə qəfil yağan yağış o qədər şiddətli olub ki, dəhşətli daşqınlar sakinlərə xəbərdarlıq edilmədən başlayıb.

Pakistan təbii fəlakətlərə meylli ölkədir

Pakistan dünyanın iqlimə qarşı ən həssas ölkələri arasında yer alır və tez-tez baş verən, getdikcə daha intensivləşən ekstremal hava şəraiti ilə mübarizə aparır.

Qlobal istixana qazı tullantılarının 1 faizindən azını istehsal etməsinə baxmayaraq, ölkə təkrarlanan istilər, güclü yağışlar, buzlaq göl daşqınları və saatlar ərzində icmaları dağıda bilən qəfil bulud partlamaları ilə üzləşir.

Sellər və torpaq sürüşmələri musson mövsümünün, xüsusilə də kəndlərin dik yamaclarda və çay kənarlarında yerləşdiyi sərt şimal-qərb bölgəsinin daimi xüsusiyyətidir.

2022-ci ildə Pakistan tarixin ən pis musson mövsümünü yaşadı, bu da 1700-dən çox insanın ölümünə və təxminən 40 milyard dollar ziyan vurulmasına səbəb oldu. On iki il əvvəl, bənzər daşqınlar 1700-dən çox insanın ölümünə və rəsmi məlumatlara görə ən azı 20 milyon insanın təsirlənməsinə səbəb olmuşdu.

24 saat