İran: Inspektorların qayıdışı tam əməkdaşlıq deyil

İran: Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyi ilə tam əməkdaşlıq bərpa olunmayıb

İran Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyi (BAEA) inspektorlarının ölkəyə qayıtmasının Birləşmiş Millətlər Təşkilatının nüvə nəzarətçisi ilə tam əməkdaşlığın bərpası demək olmadığını bəyan edib. İranın xarici işlər naziri Abbas Araqçi çərşənbə günü bildirib ki, BAEA inspektorları İranın Ali Milli Təhlükəsizlik Şurasının razılığı ilə ölkəyə daxil olublar. Dövlət yayımçısına istinadən Araqçi qeyd edib ki, "BAEA ilə yeni əməkdaşlıq çərçivəsinə dair hələlik heç bir yekun mətn təsdiqlənməyib və fikirlər mübadilə edilir." Dövlət xəbər agentliyi İCANA-nın məlumatına görə, o, əlavə edib ki, "Buşəhr nüvə reaktorunun yanacağının dəyişdirilməsi beynəlxalq agentliyin inspektorlarının nəzarəti altında həyata keçirilməlidir."

Nüvə danışıqları və sanksiya təhdidləri davam edir

İran iyun ayında İsraillə 12 günlük müharibədən sonra agentliklə əməkdaşlığı dayandırmışdı. Tehran BAEA-nın İsrail və ABŞ-ın onun nüvə obyektlərinə endirdiyi zərbələri qınamamasını əsas gətirmişdi. Buşəhr reaktoru hücumlardan zərər görməyib. BAEA-nın rəhbəri Rafael Qrossi çərşənbə axşamı bir qrup inspektorun "İrana qayıtdığını" təsdiqləyib. Qrossi Fox News-a verdiyi müsahibədə deyib ki, "İrana gəlincə, bildiyiniz kimi, orada bir çox obyekt var. Bəzilərinə hücum edilib, bəzilərinə yox. Odur ki, biz oradakı işlərimizin bərpasını asanlaşdırmaq üçün hansı praktik modalitələrin tətbiq oluna biləcəyini müzakirə edirik." Bu açıqlama İranın çərşənbə axşamı Cenevrədə Böyük Britaniya, Fransa və Almaniya ilə nüvə danışıqları aparmasından sonra verilib. Tehran Avropa dövlətlərinin 2015-ci il Birgə Hərtərəfli Fəaliyyət Planı (BHFP) nüvə sazişi çərçivəsində bərpa etməklə hədələdiyi "snapback sanksiyaları"nın qarşısını almağa çalışır. İran Xarici İşlər Nazirliyinin sözçüsü Esmaeil Bağayee Avropanın üç əsas dövlətini ölkəyə sanksiyaların yenidən tətbiq edilməsinin nəticələri olacağı barədə xəbərdar edib. 2015-ci il sazişinin tərəfləri olan Böyük Britaniya, Fransa və Almaniya avqustun sonuna qədər razılaşmanın "snapback mexanizmini" işə salmaqla hədələyib. Hər iki tərəf nüvə danışıqlarını yaxın günlərdə davam etdirəcək.

Müharibənin təsirləri və İranın mövqeyi

Çərşənbə axşamı keçirilən görüş iyun müharibəsinin bitməsindən bəri Avropalı diplomatlarla ikinci danışıq raundu idi. Müharibə yüksək rütbəli hərbi rəsmilər və nüvə obyektlərini hədəf alan görünməmiş İsrail sürpriz hücumu ilə başlamışdı. Bu münaqişə İranın ABŞ ilə nüvə danışıqlarını pozub. İsrail hücumları İranın nüvə silahı hazırlamasının qarşısını almaq üçün başladığını iddia edir – Tehranın dəfələrlə təkzib etdiyi bir iddia, proqramının yalnız enerji istehsalı kimi mülki məqsədlərə xidmət etdiyini israr edir. BHFP-yə əsasən, İran bəzi Qərb sanksiyalarının ləğvi müqabilində nüvə enerji proqramının mütəmadi yoxlamalarına razılıq vermişdi. Lakin razılaşma 2018-ci ildə ABŞ-ın keçmiş prezidenti Donald Trampın birtərəfli qaydada ölkəsini sazişdən çıxarması və İrana sərt sanksiyalar tətbiq etməsi ilə pozulub.

24 saat