İranın Nüvə Razılaşmasına Sadiqliyi
İran xarici işlər naziri Abbas Araqçı Tehranın Nüvə Silahlarının Yayılmaması Müqaviləsinə (NPT) sadiq qaldığını bəyan edib. O, İsrail və ABŞ-ın ölkəsinin nüvə və digər obyektlərinə qarşı həyata keçirdiyi genişmiqyaslı hücumlar fonunda İranın nüvə proqramı ilə bağlı razılaşmadan çıxacağı ilə bağlı yayılan fərziyyələri qətiyyətlə rədd edib.
Cümə axşamı günü Araqçı, parlamentdə Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyi (BAEA) ilə əməkdaşlığı dayandırmaq barədə qanun qəbul edilməsinə baxmayaraq, Tehranın BAEA ilə təhlükəsizlik sazişinə əməl edəcəyini bildirib.
Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyi və NPT-yə qoşulmuş ölkələr arasında bağlanmış təhlükəsizlik sazişləri BMT agentliyinə ölkələrin nüvə proqramlarının dinc məqsədlər üçün qalmasını təmin etməyə imkan verir.
Araqçı öz sosial media səhifəsində yazıb: “İran NPT-yə və onun təhlükəsizlik sazişinə sadiq qalır”. O əlavə edib ki, “İsrail və ABŞ-ın nüvə obyektlərimizə qarşı qanunsuz hücumları nəticəsində yaranan yeni Məclis (parlament) qanunvericiliyinə uyğun olaraq, BAEA ilə əməkdaşlığımız aşkar təhlükəsizlik səbəblərindən İranın Ali Milli Təhlükəsizlik Şurası vasitəsilə həyata keçiriləcək”.
Bu əməkdaşlığın necə davam edəcəyi, həmçinin BAEA müfəttişlərinin İranın nüvə proqramı ilə bağlı obyektlərə nə vaxt və necə giriş əldə edəcəyi hələ dəqiq deyil.
Araqçının bu şərhləri Almaniya Xarici İşlər Nazirliyinin BAEA-ya qarşı İran qanunvericiliyini "dağıdıcı mesaj" adlandıran bəyanatına cavab olaraq səsləndirilib.
Almaniya və İsrailə Tənqidlər
İran xarici işlər naziri Almaniyanın – İsrailin ən sadiq müttəfiqlərindən birinin ötən ay İrana qarşı hücumları dəstəkləməsini sərt tənqid edib.
İsrailin birbaşa təxribat olmadan başladığı hücumların qızğın vaxtında, kansler Fridrix Mers Almaniya və Qərbin bu müharibədən faydalandığını irəli sürmüşdü.
O, "Bu, İsrailin hamımız üçün gördüyü çirkli işdir", – deyə qeyd etmişdi. Bu sözlər İsrail rəsmilərinin tərifinə səbəb olsa da, digər dairələrdə qəzəblə qarşılanmışdı.
Cümə axşamı günü Araqçı "Almaniyanın İsrailin İrana, o cümlədən mühafizə olunan nüvə obyektlərinə qarşı qanunsuz hücumunu 'Qərbin adından görülən çirkli iş' kimi açıq dəstəkləməsini" qətiyyətlə pisləyib.
O, həmçinin Berlinin İrandan sıfır zənginləşdirmə tələb etməklə Tehranla 2015-ci il çoxtərəfli nüvə sazişi çərçivəsində öhdəliklərindən imtina etməkdə ittiham edib. Bu tələb İranın nüvə proqramının inkişafına qarşı yönəlmiş addımdır.
ABŞ prezidenti Donald Trampın 2018-ci ildə ilk səlahiyyət müddətində ləğv etdiyi bu pakt, İranın nüvə proqramı çərçivəsində uranı aşağı səviyyədə zənginləşdirməsinə icazə verir.
Araqçı X platformasında yayımladığı postda bildirib: "İranlılar Almaniyanın Qəzzada soyqırıma nasist tipli dəstəyindən və Səddamın İrana qarşı müharibəsini kimyəvi silahlar üçün materiallar təmin etməklə dəstəkləməsindən onsuz da narazı idilər".
"Almaniyanın İranın bombalanmasına açıq dəstəyi Almaniya rejiminin iranlılara qarşı bədxahlıqdan başqa bir şey bəsləmədiyi fikrini tamamilə məhv edib".
Keçmiş Qərbi Almaniya şirkətləri uzun müddətdir ki, 1980-ci illərdə iki ölkə arasında müharibə zamanı İran qüvvələrinə qarşı istifadə etdiyi kimyəvi silahları inkişaf etdirməkdə İraqın mərhum lideri Səddam Hüseynə kömək etməkdə ittiham olunur. İran Almaniyadan İraqın kimyəvi silah proqramı ilə bağlı əlaqələrini araşdırmağı tələb etsə də, Berlin bu proqramda hər hansı bir rolunu ictimaiyyət qarşısında qəbul etməyib.
Müharibənin Nəticələri və Nüvə Proqramına Təsirləri
Almaniya və digər Avropa ölkələri İsrailin ötən ay İrana qarşı 12 günlük müharibəsini dəstəkləyib. Bu müharibədə yüzlərlə İran vətəndaşı, o cümlədən nüvə alimləri və onların ailə üzvləri, eləcə də yüksək rütbəli hərbi məmurlar həlak olub.
ABŞ ötən ay İsrail kampaniyasına qoşularaq, İranın üç nüvə obyektini bombalayıb. İran isə ABŞ hücumuna cavab olaraq Qətərdə ABŞ əsgərlərinin yerləşdiyi hava bazasına raket zərbəsi endirib. Saatlar sonra atəşkəs əldə edilib.
İranlı rəsmilər Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyini (BAEA) təkcə İsrail və ABŞ hücumlarını pisləmədiyi üçün deyil, həm də İsrailin hücumundan bir gün əvvəl, iyunun 12-də Tehranı nüvə öhdəliklərinə əməl etməməkdə ittiham edən qətnamə qəbul etdiyi üçün sərt tənqid ediblər.
Beynəlxalq hüquq nüvə obyektlərinə xüsusi mühafizə təqdim edir, çünki hücumlar radioaktiv materialın sızmasına səbəb olarsa, yüksək ekoloji fəlakət riski yaranır.
ABŞ və İsrailin zərbələrindən sonra İranın nüvə proqramının vəziyyəti qeyri-müəyyən olaraq qalır.
Çərşənbə günü Pentaqon ABŞ-ın bombalama əməliyyatının İranın nüvə proqramını bir-iki il geri atdığını bildirib.
Lakin BAEA-nın rəhbəri Rafael Qrossi bu yaxınlarda İranın "bir neçə ay ərzində" uran zənginləşdirməyə yenidən başlaya biləcəyini bildirib. Bu, İranın nüvə proqramının tez bir zamanda bərpası deməkdir. Zənginləşdirmə, nüvə yanacağı istehsal etmək üçün radioaktiv uran atomlarının saflığını artırma prosesidir.
İran dəfələrlə nüvə silahı əldə etmək niyyətini təkzib etsə də, İsrailin onlarla atom bombası ilə elan edilməmiş nüvə arsenalına malik olduğuna inanılır.