Siyasət 01.07.2025

İran XİN: ABŞ ilə danışıqlar tez başlamaz, amma diplomatiya qapıları açıq qalır

İran XİN: ABŞ ilə danışıqlar tez başlamaz, amma diplomatiya qapıları açıq qalır
ABŞ prezidenti Donald Tramp bu yaxınlarda İranla diplomatik danışıqların bu həftə yenidən başlaya biləcəyini bildirsə də, Ağ Ev rəsmi danışıqların planlaşdırılmadığını qeyd edib. ABŞ-ın İranın bəzi nüvə obyektlərinə endirdiyi hava zərbələrindən və bir neçə gün sonra Donald Trampın «12 günlük müharibə» adlandırdığı İran-İsrail müharibəsinə son qoyan atəşkəsdən sonra, İranın xarici işlər naziri diplomatik prosesin tezliklə bərpa olunacağına o qədər də əmin görünməyib. İran xarici işlər naziri Abbas Əraqçı tərcüməçi vasitəsilə CBS News-a bildirib ki, danışıqların bu qədər tez bərpa olunacağını düşünmür. O, bombalanmalardan sonra İran daxilində Amerika mediasına verdiyi ilk müsahibədə deyib ki, yenidən danışıqlara başlamaq üçün əvvəlcə Amerikanın danışıqlar zamanı onlara hərbi hücum etməyəcəyinə əmin olmaq lazımdır. Əraqçı əlavə edib ki, bütün bu mülahizələrlə hələ də daha çox vaxta ehtiyac var. Bununla belə, o, «Diplomatiya qapılarının heç vaxt tamamilə bağlanmayacağını» vurğulayıb.

Nüvə Obyektlərinə Zərbələr və İranın Mövqeyi

ABŞ prezidenti Donald Tramp iyunun 21-də Amerika zərbələrindən sonra televiziya ilə etdiyi çıxışda İranın Fordo, İsfahan və Natanz nüvə proqramına aid zənginləşdirmə obyektlərinin «tamamilə və bütövlüklə məhv edildiyini» bildirib. Baş Qərargah Rəisləri Komitəsinin sədri general Den Keyn isə mətbuat konfransında deyib ki, ilkin döyüş ziyanı qiymətləndirmələri hər üç obyektin son dərəcə ağır ziyan və dağıntıya məruz qaldığını göstərir. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının nüvə nəzarəti agentliyinin (IAEA) rəhbəri Rafael Mariano Qrossi CBS News-a açıqlamasında ABŞ zərbələrinin «ciddi ziyan vurduğunu, lakin tam dağıntıya səbəb olmadığını» deyib. Qrossi qeyd edib ki, İran bir neçə ay ərzində yenidən uran zənginləşdirməyə başlaya bilər. Əraqçı bildirib ki, «bombalamalarla zənginləşdirmə texnologiyasını və elmini məhv etmək mümkün deyil». O əlavə edib ki, əgər onların bu nüvə proqramı sahəsində iradələri varsa, zərərləri tez bir zamanda bərpa edib itirilmiş vaxtı kompensasiya edə biləcəklər. İranın uran zənginləşdirməyə davam etmək niyyətində olub-olmadığı soruşulduqda, Əraqçı ölkəsinin «sülhməramlı nüvə proqramının milli qürur və şərəf məsələsinə çevrildiyini» deyib. O vurğulayıb ki, «biz həm də 12 günlük məcburi müharibədən keçmişik, buna görə də insanlar zənginləşdirmədən asanlıqla geri çəkilməyəcəklər».

Müharibə Sonrası Bəyanatlar və Gələcək Görüşlər

İran və İsrail arasında 12 gün davam edən raket atışmalarından sonra, İranın Ali Rəhbəri Ayətullah Əli Xameneyi sosial media üzərindən «yanıltıcı sionist rejim üzərindəki qələbə münasibətilə təbriklərini» çatdıraraq qələbə elan edib. O, bu İran-İsrail müharibəsində İsrail hökumətinin «İslam Respublikasının zərbələri altında faktiki olaraq məhv edildiyini və əzildiyini» iddia edib. ABŞ prezidenti Donald Tramp isə sosial mediada Xameneyinin bəyanatını yalan adlandırıb, İranın «məhv edildiyini» bildirib və həm ABŞ, həm də İsrail ordularının ali rəhbəri qətlə yetirməsinin qarşısını aldığını iddia edib. ABŞ prezidenti Donald Tramp və İsrailin Baş naziri Benyamin Netanyahu növbəti bazar ertəsi Ağ Evdə görüşməyə hazırlaşır. ABŞ prezidenti Tramp, İranın uran zənginləşdirməni müəyyən səviyyədən yuxarı bərpa edəcəyi təqdirdə İrana yenidən zərbələr endirməyi əmr edə biləcəyini də bildirib. Əraqçı belə bir hərəkətin qanuniliyini şübhə altına alıb və İranın daha çox hücuma hazır olduğunu deyib. O, «Biz bu 12 günlük məcburi İran-İsrail müharibəsi zamanı özümüzü müdafiə etmək qabiliyyətinə malik olduğumuzu göstərdik və sübut etdik, hər hansı bir təcavüz bizə qarşı başlasa, bunu etməyə davam edəcəyik» deyə vurğulayıb.

24 saat

Oxucu Şərhləri

Ramin Kazımov
30.07.2025 15:07
Tamamilə razıyam. İran XİN bəyanatlarının təhlili zamanı ehtiyatlı yanaşma zərurəti həqiqətən vacibdir. Siz düzgün olaraq, yalnız ehtimallar əsasında qəti nəticələr çıxarmağın risklərindən bəhs edirsiniz. Bu risk daha da artır, çünki İranın uzun illərdir beynəlxalq münasibətlərdə ikili oyun siyasəti yürütmə tarixçəsi var. Məsələn, 2015-ci il nüvə sazişinin imzalanması ətrafındakı danışıqlar zamanı İranın öz nüvə proqramı ilə bağlı açıqlamalarının, sonrakı hadisələrdən göründüyü kimi, həqiqətə uyğun olmadığı sübut olunmuşdur. Beləliklə, bəyanatların əsl məzmununu anlamaq üçün, onları yalnız öz-özlüyündə deyil, İranın keçmiş hərəkətləri və regiondakı geosiyasi kontekst nəzərə alınmaqla təhlil etmək daha vacibdir. Yalnız bu halda, obyektiv və əsaslandırılmış nəticələr əldə etmək mümkündür.
Babək Şirinov
26.07.2025 07:41
Şərhdə İran XİN bəyanatlarının təhlili zamanı ehtiyatlı olmağın və alternativ açıqlamaları nəzərə almanın vacibliyi vurğulanır. Bəyanatların ikili məna daşıya biləcəyi iddiası qəbul edilə bilsə də, bu iddianı dəstəkləyən əlavə sübutların olmaması onu əsaslandırılmamış edir. Yəni, yalnız ehtimallar əsasında qəti nəticələr çıxarmaqdan çəkinmək lazımdır. Hərtərəfli təhlil vacib olsa da, bu təhlil faktlara və əlavə dəlillərə əsaslanmalıdır.
Əziz Nuriyev
21.07.2025 03:03
Şərhinizdə İran XİN bəyanatlarının ikili məqsəd daşıya biləcəyi fikri maraqlıdır. Daxili siyasi kontekst əlbəttə ki, xarici siyasətə təsir edir və bəyanatların bu cür təhlili vacibdir. Lakin, bu təhlili tətbiq edərkən ehtiyatlı olmaq lazımdır. İran XİN-in bəyanatlarında "diplomatiya qapıları açıqdır" kimi ifadələr mütləq ikili məna daşımadığı kimi, həm də həqiqətən mövcud olan bir diplomatik boşluğu əks etdirə bilər. Yəni, bəyanatın zahiri mənası ilə arxasında gizli siyasi hesablamaların olması arasında sərt bir əlaqə qurmaqdan əvvəl, alternativ açıqlamaların da nəzərə alınması vacibdir. Beləliklə, məsələyə hərtərəfli yanaşmaq vacibdir, lakin təkcə ehtimallar üzərində qurulmuş təhlillərdən çəkinmək lazımdır. Əlavə sübutlar olmadan, bəyanatların "gizli siyasi hesablamalar" ehtiva etməsi əsaslandırılmamış bir iddia kimi qala bilər.
Tofiq Əzimov
20.07.2025 23:26
Şərhdə İran XİN-in bəyanatlarının təkcə beynəlxalq münasibətləri deyil, həm də ölkə daxili siyasi dinamikaları əks etdirə biləcəyi vurğulanır. "Diplomatiya qapıları açıqdır" kimi ifadələrin həm xarici, həm də daxili auditoriyalara yönəlmiş ikili məqsədi ola biləcəyi irəli sürülür. Beləliklə, bəyanatların zahiri mənasının arxasında gizli siyasi hesablamalar ola biləcəyi ehtimalı diqqətə çatdırılır. Bu, məsələyə daha hərtərəfli yanaşma zərurətini göstərir.
Aqil Əzimov
20.07.2025 05:28
Məqalədəki İran XİN-in bəyanatının təhlili maraqlıdır və ABŞ-İran münasibətlərindəki gərginliyin dəqiq təsvirini verir. Ancaq, gəlin məsələnin digər tərəfini də nəzərə alaq: İran hökumətinin bəyanatlarının daxili siyasi məqsədləri də ola bilər. Belə ki, "diplomatiya qapıları açıq qalır" ifadəsi həm xarici auditoriyaya sülhə meyillilik mesajı göndərir, həm də daxili siyasi rəqiblərə qarşı möhkəm mövqe nümayiş etdirməyə xidmət edə bilər. Yəni, açıq diplomatiya danışıqlarına başlamaq niyyətini ifadə etməkdən daha çox, daxili siyasi manevrlərin bir hissəsi ola bilər. Bu məqamın da nəzərə alınması, məsələyə daha çox hərtərəfli yanaşma imkanı verər.

Şərh Yaz