İraq seçkiləri: Ümidsizlik kölgəsində

Baş nazir Mohammed Şiya əl-Sudani ABŞ və İranla münasibətləri tarazlaşdırmağa çalışsa da, ikinci müddətə vəzifədə qalmaq istəyir. Bu mühüm dönəmdə İraq parlament seçkiləri üçün səsvermə məntəqələri açılıb. Seçkilər geosiyasi diqqətə baxmayaraq, əhalinin laqeydliyi və şübhəçiliyi ilə müşayiət olunur. Ölkə boyunca səsvermə çərşənbə axşamı yerli vaxtla səhər saat 7-də (QMT ilə 04:00) başlayıb və İran ilə Birləşmiş Ştatlar tərəfindən yaxından izlənilir. ABŞ-ın rəhbərlik etdiyi qüvvələrin 2003-cü ildə uzunmüddətli hökmdar Səddam Hüseyni devirməsindən bəri keçirilən altıncı İraq parlament seçkiləri nisbətən sabit bir ölkədə baş verir. Lakin bir çox iraqlı seçkilərin gündəlik həyatlarına əhəmiyyətli dəyişikliklər gətirə biləcəyinə ümidlərini itiriblər. Onlar bu səsvermənin yalnız siyasi elitalara və regional güclərə fayda gətirdiyini düşünürlər. İraq Xəbər Agentliyinin (INA) məlumatına görə, ölkə üzrə 4,501 səsvermə məntəqəsində təxminən 21 milyon İraq vətəndaşı səs vermək hüququna malikdir. Ümumilikdə, parlamentdəki 329 yer uğrunda 7,750-dən çox namizəd mübarizə aparır ki, onların da təxminən üçdə biri qadınlardır. Qanuna əsasən, yerlərin 25 faizi qadınlar, doqquzu isə dini azlıqlar üçün nəzərdə tutulub. Bir çoxlarının daha böyük partiyaları dəstəklədiyini düşündüyü seçki qanununa görə, cəmi 75 müstəqil namizəd iştirak edir. Müşahidəçilər, 2021-ci ildəki rekord aşağı 41 faizlik seçici fəallığının bu dəfəki İraq parlament seçkilərində daha da azalacağından ehtiyat edirlər. Bu vəziyyət, təbii ki, ölkədə kök salmış liderlik, idarəçilikdəki nöqsanlar və endemik korrupsiya ilə bağlı seçicilərin laqeydliyini və şübhəçiliyini əks etdirir. Səsvermə məntəqələri yerli vaxtla axşam saat 6-da (QMT ilə 15:00) bağlanacaq, ilkin nəticələr isə 24 saat ərzində gözlənilir.

Tanış Simalar Siyasi Arenada

İraqda ABŞ işğalından sonrakı ənənəyə görə, baş nazir postunu bir şiə müsəlman, parlament spikeri vəzifəsini bir sünni, əsasən mərasim xarakterli prezident postunu isə bir kürd tutur. Lakin son vaxtlar yeni potensial namizədlər ortaya çıxmayıb, eyni təcrübəli siyasətçilər ön plandadır. Mohammed Şiya əl-Sudani də bu simaların başında gəlir. Bu hal cari İraq parlament seçkiləri üçün xarakterikdir. 2022-ci ildə İranpərəst partiyaların dəstəyi ilə seçilmiş hazırkı Baş nazir Mohammed Şiya əl-Sudani ikinci müddətə vəzifədə qalmaq üçün parlamentdə böyük bir blok təmin etməyi hədəfləyir. Onun yenidən baş nazir seçilməsi bu İraq parlament seçkilərinin əsas mövzularındandır. Digər aparıcı fiqurlar arasında keçmiş baş nazir Nuri əl-Maliki və müsəlman alim Ammar əl-Həkim kimi nüfuzlu şiə şəxsiyyətləri yer alır. Sünni partiyaları ayrı-ayrılıqda yarışır və keçmiş parlament spikeri Mohammed əl-Həlbusinin yaxşı nəticələr göstərəcəyi gözlənilir. Bu parlament seçkiləri nüfuzlu şiə lideri Müqtəda əl-Sədrin yoxluğu ilə fərqlənir. O, öz tərəfdarlarını "qüsurlu seçki"ni boykot etməyə çağırıb. 2021-ci ildə əl-Sədr ən böyük bloku təmin etmişdi, lakin hökumət qurmaq təklifini dəstəkləməkdən imtina edən şiə partiyaları ilə mübahisədən sonra parlamentdən çəkilmiş və onlar daha böyük bir ittifaq yaratmışdılar.

Bağdadın Tarazlıq Siyasəti və Xarici Təsirlər

Vəzifədə olduğu müddətdə Mohammed Şiya əl-Sudani Tehran və Vaşinqtonla İraqın münasibətlərini tarazlaşdırmağa çalışıb. Mohammed Şiya əl-Sudaninin bu xarici siyasət kursu onun ikinci müddətə seçilməsi halında da davam edəcək əsas prioritetlərdəndir. Təsiri zəifləsə də, İran Fələstindəki müharibə zamanı İsrailin hədəfindən kənarda qalan yeganə yaxın müttəfiqi olan İraqda öz gücünü qorumağa ümid edir. Bunun əksinə olaraq, Livan və Yəmən ev sahibliyi etdikləri silahlı qruplara İsrailin zərbələri nəticəsində ciddi itkilər verib. ABŞ da ölkə boyunca yerləşdirilmiş qüvvələri ilə İraqda əhəmiyyətli nüfuza malikdir. Keçən ilin əvvəllərində Vaşinqton tərəfindən terror qrupları kimi siyahıya alınmış İraqdakı İranpərəst fraksiyalar, daxili və ABŞ-ın təzyiqlərinə boyun əyərək bu qüvvələri hədəfə almağı dayandırdılar. Bağdad ABŞ-ın qrupları tərksilah etmək təzyiqi altında qalmaqdadır. ABŞ-ın xüsusi nümayəndəsi Mark Savaya bu yaxınlarda Mohammed Şiya əl-Sudani hökuməti tərəfindən idarə olunan İraqın İrandan və onun "bədniyyətli" təsirlərindən azad edilməsinə çağırıb.

24 saat