Qəzzada Vəziyyət: Ölümlər Artır, Sülh Danışıqları Çöhrəlir
Qəzza zolağında İsrailin hücumları nəticəsində azı 62 nəfər həlak olub, onlardan 19-u yardım axtaran mülki vətəndaşlar olub. Xəstəxana mənbələrinin məlumatına görə, müharibənin gedişində İsrailin fəaliyyətinə qarşı beynəlxalq etirazların artdığı bir vaxtda, daha iki nəfər qidalanma çatışmazlığından dünyasını dəyişib. Qəzza Səhiyyə Nazirliyi cümə axşamı açıqlamasında, İsrailin 2023-cü ilin oktyabrında Qəzzaya qarşı müharibəyə başladığı vaxtdan bəri anklavda ən azı 115 fələstinlinin aclıqdan öldüyünü bildirib. Bu ölümlərin əksəriyyəti, o cümlədən çox sayda uşaq son həftələrdə qeydə alınıb. İsrail mart ayında Qəzzaya tam blokada tətbiq edib və may ayının sonundan bəri əraziyə cüzi miqdarda yardımın daxil olmasına icazə verərək, ciddi
humanitar böhran və kütləvi aclıq xəbərdarlıqlarına səbəb olub.
Humanitar Dərəbədən Beynəlxalq Etirazlara
Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Fələstinli Qaçqınlar üzrə Agentliyi (UNRWA) cümə axşamı verdiyi bəyanatda aclıq böhranı fonunda "ailələrin dağıldığını" vurğulayıb. Agentliyin rəhbəri Filipp Lazzarini X sosial şəbəkəsində bildirib ki, “valideynlər uşaqlarına qulluq edə bilməyəcək qədər acdırlar”.
Qəzzada humanitar böhran dərinləşir, insanlar sağlamlıq problemləri ilə üzləşirlər. UNRWA klinikalarına müraciət edənlərin tibbi məsləhətlərə əməl etmək üçün enerji, qida və ya vasitələri yoxdur. BMT-nin humanitar agentliyi OCHA əlavə edib ki, İsrail onlara paylama mərkəzlərində gözləyən yardımları yoxlamağa mane olur. Qəzza şəhərindən edilən reportajlarda vəziyyətin pisləşdiyi, fələstinlilərin tapa bildikləri hər hansı yardıma can atdığı bildirilir. Səhiyyə mənbələri insanların immun sistemlərinin çökməsini, bədənlərinin yayılan xəstəliklərə qarşı mübarizə apara bilmədiyini qeyd edirlər.
Danışıqların Çökməsi və Diplomatiyanın Gedişatı
Qəzzadakı humanitar vəziyyət kritik həddə çatdığı bir vaxtda, müharibəni dayandırmaq üçün aparılan
sülh danışıqları bir daha iflasa uğradı. ABŞ-ın xüsusi elçisi Stiv Vitkoff komandasının Qatardakı danışıqları erkən tərk etdiyini elan etdi. Bu addım İsrailin də danışıqlardakı nümayəndə heyətini geri çağırmasından qısa müddət sonra atıldı. Vitkoff bəyanatında HƏMAS-ı "atəşkəsə nail olmaq arzusunda olmamaqda" ittiham etdi. O, "girovları evə qaytarmaq və Qəzza əhalisi üçün daha sabit bir mühit yaratmaq üçün alternativ variantlara baxacaqlarını" bildirdi, lakin əlavə təfərrüatlar vermədi. İsraili atəşkəs razılaşmasını əngəlləməkdə dəfələrlə ittiham edən HƏMAS isə Vitkoffun açıqlamasına təəccübləndiyini bildirdi. HƏMAS cümə axşamı gecə yayımladığı bəyanatda “hərəkatın danışıqları davam etdirməyə və maneələri dəf etməyə kömək edən, daimi atəşkəs razılaşmasına gətirib çıxaran şəkildə iştirak etməyə canfəşanlığını təsdiqləyir” dedi. ABŞ prezidenti Donald Tramp isə bir tərəfdən razılaşma üçün təzyiq göstərməyə davam edərkən, digər tərəfdən fələstinlilərin anklavdan qonşu ölkələrə köçürülməsini dəstəkləyib ki, bu da potensial olaraq etnik təmizləmə təşkil edə bilər. Bu çətin prosesdə beynəlxalq ictimaiyyətin və xüsusilə də
Birləşmiş Millətlər Təşkilatı kimi təşkilatların rolu getdikcə daha da önəmli hala gəlir.
Fransa Fələstini Tanımaq İstiqamətində
Cümə axşamı gecə Fransa prezidenti Emmanuel Makron sentyabr ayında Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Assambleyasında Fələstin Dövlətini rəsmi olaraq tanıyacağını elan edib. Makron bu qərarın "Fransanın Yaxın Şərqdə ədalətli və davamlı sülhə tarixi öhdəliyinə uyğun" olduğunu bildirib. Bu addım Fransanı Fələstin dövlətini tanıyan Avropanın ən böyük və şübhəsiz ki, ən nüfuzlu ölkəsinə çevirəcək. Fələstin Muxtariyyətinin prezidenti Mahmud Abbasın müavini bu addımı alqışlayaraq, Fransanın "beynəlxalq hüquqa sadiqliyini və Fələstin xalqının öz müqəddəratını təyin etmək və müstəqil dövlətimizi qurmaq hüquqlarına dəstəyini" nümayiş etdirdiyini bildirib. İsrail rəsmiləri bu addımı dərhal qınayıb, müdafiə naziri İsrail Kats bunu "rəzalət və terrorizmə təslim olmaq" adlandırıb. O, "təhlükəsizliyimizə zərər verəcək, varlığımızı təhlükə altına alacaq və İsrail Torpaqlarına tarixi haqqımızı sarsıdacaq bir Fələstin varlığının yaradılmasına icazə verməyəcəyik" deyib.
24 saat
Oxucu Şərhləri
Digər münaqişə zonaları ilə müqayisə aparmaq, Qəzzadakı vəziyyətin miqyasını daha yaxşı anlamaq üçün faydalı ola bilər. Yəmən və Suriyadakı humanitar böhranlar da oxşar fəlakətlərə səbəb olub və bu təcrübələrdən ibrət götürmək vacibdir.
Şərhinizdə toxunduğunuz digər məqamlar da çox önəmlidir: ümumi qidalanma vəziyyəti, tibbi yardımın əldə olunması və yoxsulluq səviyyəsi kimi amillər, sadəcə ölümlərin sayından daha geniş bir mənzərəni ortaya qoyur. Bu rəqəmlər, həqiqi fəlakətin tam miqyasını əks etdirmək üçün bu kontekstlərdə dəyərləndirilməlidir.
Sizin də qeyd etdiyiniz kimi, sual budur ki, bu vəziyyətin aradan qaldırılması üçün konkret və effektiv addımlar nədir? Bu, yalnız bir tərəfin deyil, bütün beynəlxalq ictimaiyyətin, o cümlədən İsrail hökuməti, BMT və digər humanitar təşkilatların birgə səylərini tələb edən mürəkkəb bir məsələdir. Davamlı humanitar yardımın təmin edilməsi, siyasi həll yolları axtarılması və humanitar hüquqların qorunması kimi məsələlər bu böhranın həllində əsas rol oynayacaqdır.
Əlavə olaraq, şərഹി Qəzzaya tətbiq olunan iqtisadi blokada və İsrailin hərbi əməliyyatlarının bu humanitar böhranın yaranmasındakı rolunu təhlil etməyin vacibliyini vurğulayır. Bu, münaqişənin yalnız hərbi deyil, eyni zamanda iqtisadi və humanitar təsirlərini də ön plana çıxarır. Qeyd etmək lazımdır ki, İsrailin hərbi əməliyyatları nəticəsində dağılan infrastruktur və dayandırılan iqtisadi fəaliyyət, aclıq və digər humanitar fəlakətlər üçün əlverişli zəmin hazırlayır. Münaqişənin gələcək nəsillərə təsiri də mühüm bir sualdır və bu mövzuya daha dərindən baxılmalıdır.
Beynəlxalq səylərin effektivliyi və bu səylərin genişləndirilməsi yolları da müzakirə olunmalı əsas məqamlardır. Şərഹിdəki "Əgər bu humanitar böhranı həll etmək üçün daha əhəmiyyətli beynəlxalq təzyiq tətbiq olunsaydı, indiki vəziyyət daha yaxşı olardı?" sualı, beynəlxalq ictimaiyyətin məsuliyyəti və daha proaktiv yanaşmanın zəruriliyi barədə düşünməyə təşviq edir. Qəzza müharibəsinin bu mürəkkəb humanitar təsirlərini tam anlamaq üçün bu məqamların hamısı bir-biri ilə əlaqəli olaraq araşdırılmalıdır.
Qeyd etdiyiniz kimi, uzun illərdir davam edən blokada və münaqişənin Qəzzanın sosial-iqtisadi vəziyyətinə təsiri dərin və mürəkkəbdir. Digər münaqişə bölgələri ilə müqayisə aparmaq, humanitar böhranın miqyasını anlamaqda kömək edir.
Məqalədə qeyd olunan UNRWA-nın bəyanatları və humanitar təşkilatların qarşılaşdığı çətinliklər də bu vəziyyətin ciddiliyini göstərir. Sülh danışıqlarının uğursuzluğu isə humanitar fəlakətin həlli üçün daha da böyük maneələr yaradır.
Əsas məsələlərdən biri də beynəlxalq humanitar yardımının effektivliyinin qiymətləndirilməsidir. Yardım göstərən təşkilatlar və donor ölkələrinin fəaliyyətləri barədə daha ətraflı məlumatlandırma necə təmin oluna bilər?
Qəzzadakı aclıq böhranının həlli üçün uzunmüddətli strategiyalar necə formalaşdırılacaq və bu prosesdə beynəlxalq ictimaiyyətin rolu nədən ibarət olacaq?"
Qəzzadakı humanitar böhranın dərinləşməsi fonunda, bu məsələlərin aydınlaşdırılmasının mövzunun daha dərindən anlaşılmasına necə kömək edə biləcəyi barədə nə düşünürsünüz? Məsələn, aclıqdan ölənlərin dəqiq sayının müəyyənləşdirilməsi üçün hansı addımlar atıla bilər?
Siz haqlı olaraq müqayisəli təhlilə diqqət çəkirsiniz. Suriya kimi digər münaqişə bölgələrindəki vəziyyətlə müqayisə etmək, Qəzzanın üzləşdiyi humanitar fəlakətin miqyasını anlamağımıza kömək edir. Bu cür münaqişələrin uzunmüddətli nəticələri həqiqətən də qorxuludur.
Beynəlxalq humanitar hüququn pozulması ehtimalına toxunmağınız da çox vacibdir. Mülki vətəndaşların itkiləri, müharibənin nə qədər dağıdıcı olduğunu göstərir.
Sizin qaldırdığınız son sual ən əsas məsələdir: beynəlxalq cəmiyyət bu böhranı həll etmək üçün hansı konkret addımları atacaq? Sadəcə yardım göstərmək kifayət deyil, davamlı və uzunmüddətli həllər axtarılmalıdır. Yardımın effektivliyi də mütləq qiymətləndirilməlidir. Ümid edək ki, bu cür müzakirələr daha çox beynəlxalq diqqət çəkəcək.
Bundan əlavə, yalnız ölümlərin sayına deyil, həm də əhalinin ümumi qidalanma vəziyyətinə, xəstəxanaların tutumu, tibbi yardımın əldəedilməsinə və blokada nəticəsində kəskin şəkildə artmış yoxsulluq dərəcəsinə diqqət yetirilməlidir. Bu amillər ətraflı təhlil olunmadan, 115 rəqəmi həqiqi fəlakətin tam miqyasını əks etdirməyə bilər.
Qəzzadakı aclıq böhranının aradan qaldırılması üçün effektiv və davamlı həll yolları tapılmadan, bu rəqəmlərin artmaq ehtimalı yüksəkdir. Beləliklə, sual budur: Qəzzadakı humanitar böhranı həll etmək üçün İsrail hökuməti, beynəlxalq təşkilatlar və digər maraqlı tərəflər tərəfindən hansı daha konkret və effektiv tədbirlər görülməlidir?
Məqalənin daha da dərinləşdirilməsi üçün, İsrailin hərəkətlərinə qarşı daha sərt sanksiyaların tətbiq edilməsinin nəticələri və ya beynəlxalq vasitəçilik səylərinin nə dərəcədə uğurlu olacağı araşdırılmalıdır. Əlavə olaraq, humanitar yardımların effektiv çatdırılması üçün mövcud maneələrin təhlili və mümkün həll yollarının müzakirəsi vacibdir. Məsələn, beynəlxalq qüvvələrin Qəzzaya humanitar koridorların təmin edilməsi və ya münaqişənin hər iki tərəfini humanitar yardımın maneəsiz çatdırılmasını təmin etməyə məcbur edən səmərəli bir beynəlxalq mexanizmin yaradılması kimi variantlar nəzərdən keçirilə bilər.
Qəzzadakı humanitar böhranın həllinə dair beynəlxalq səylərin effektivliyini və bu səylərin əhatə dairəsini genişləndirməyin yollarını araşdırmaq vacibdir. Əgər bu humanitar böhranı həll etmək üçün daha əhəmiyyətli beynəlxalq təzyiq tətbiq olunsa idi, indiki vəziyyət daha yaxşı olardı?
Qəzzanın uzun illərdir davam edən blokadası və İsrail-Fələstin münaqişəsi, bölgənin iqtisadi və sosial durumuna ağır zərbə vurub. Aclıq hallarının artması, yalnız son hücumların nəticəsi deyil, əvvəlki illərdəki davamlı aclıq və yoxsulluq probleminin daha da dərinləşməsidir. Digər münaqişə bölgələrinin aclıq statistikanın müqayisəsi aparmaqla, Qəzzadakı vəziyyətin miqyasını daha dəqiq anlaya bilərik. Məsələn, Suriya vətəndaş müharibəsindəki aclıq əhalisinin sayı, bölgədəki uzunmüddətli münaqişələrin humanitar fəlakətlərə necə səbəb olduğunu göstərir.
Beləliklə, yalnız Qəzzadakı hadisələrə deyil, bu böhranın uzunmüddətli səbəblərinə və beynəlxalq cəmiyyətin bu bölgəyə olan humanitar yardımının effektivliyini qiymətləndirməyə ehtiyac var. Bu kontekstdə, beynəlxalq təşkilatların və donor ölkələrin Qəzzaya göstərdiyi yardımların miqdarı və effektivliyi haqqında daha ətraflı məlumat əldə edilməlidir.
Bütün bunları nəzərə alaraq, sual verə bilərik: Qəzzadakı aclıq böhranını aradan qaldırmaq üçün uzunmüddətli bir həll tapmaq üçün beynəlxalq cəmiyyət hansı konkret addımları atacaq?
Şərh Yaz