İsrail mediası: Müharibə çağırışları artır, Qəzza əzabları unudulur

Keçən cümə axşamı, İrana qarşı zərbələr əmr etdikdən bir neçə gün sonra, İsrailin Baş naziri Benyamin Netanyahu Beerşebadakı Soroka Xəstəxanasının qarşısında dayanaraq, binanın İranın cavab zərbəsi ilə vurulmasından qəzəbləndiyini bildirmişdi. O, İran hökumətini nəzərdə tutaraq, "Onlar mülki insanları hədəf alırlar, çünki cinayətkar rejimdir. Onlar dünyanın baş terrorçularıdır," demişdi. ABŞ prezidenti Donald Trampın vasitəçiliyi ilə bazar ertəsi atəşkəslə nəticələnən İranla münaqişə zamanı İsrail prezidenti İsaak Hersoq və müxalifət lideri Yair Lapid də daxil olmaqla, digər İsrail liderləri də oxşar ittihamlar irəli sürmüşdülər. Lakin bu liderlər, İsrailin 56,000-dən çox insanın həlak olduğu Qəzzadakı demək olar ki, hər bir xəstəxanaya hücum etdiyini və Zolağın səhiyyə sisteminin tamamilə çökmə həddinə çatdığını etiraf etməmişdilər. Beerşeba xəstəxanasına edilən hücumla bağlı İsrail mediasında gedən xəbərlərin əksəriyyətində bu çatışmazlıq diqqət çəkirdi; İsrailin Qəzzada xəstəxanalara etdiyi hücumlarla paralelliklərdən nadir hallarda bəhs olunurdu. Əksinə, İsrail mediasının çoxu bu hücumları ya əhəmiyyətsizləşdirməyə, ya da HƏMAS komanda mərkəzlərinin xəstəxanaların altında yerləşdiyini iddia edərək haqq qazandırmağa çalışırdı. İsrail bu ittihamlarını heç vaxt sübut edə bilməmişdir.

Əzabın silahlaşdırılması və İsrail mediasının rolu

“Əl-Cəzirə”yə danışan analitiklərin fikrincə, İsraildə elə bir media ekosistemi mövcuddur ki, bir neçə istisna olmaqla, həm liderlərin müharibə çağırışlarını gücləndirir, həm də qurbanlıq iddialarını möhkəmləndirir, bütün bunlar İsrail ictimaiyyətini İsrail qüvvələrinin Qəzza və işğal olunmuş İordan çayının qərb sahilində törətdiyi iztirabları görməkdən qoruyur. Haaretz qəzetinin media müxbiri İdo David Kohen bu ay yazmışdı ki, "İsrailin əsas xəbər orqanlarının müxbirləri və redaktorları, xüsusən də şəxsi söhbətlərdə, işəgötürənlərinin onlara Qəzzadakı humanitar böhranı və əhalinin çəkdiyi əzabları təqdim etməyə icazə vermədiklərini dəfələrlə etiraf ediblər." Jurnalist Orli Noy Qərbi Qüdsdən “Əl-Cəzirə”yə açıqlamasında deyib: "İsrail mediası öz işini maarifləndirmək deyil, müharibə və təcavüzü dəstəkləməyə hazır olan bir ictimaiyyəti formalaşdırmaqda görür. O, özünü bu sahədə xüsusi rola sahib hesab edir." Noy əlavə edib: "İran raketlərinin vurduğu ərazilərə yaxın yaşayan insanlarla müsahibələr görmüşəm. Onlara danışmaq və təsiri izah etmək üçün çox yer verilirdi, lakin müharibəni tənqid etməyə başladıqları anda kobudcasına susdurulurdular." Keçən sentyabrda, üç İsrail vətəndaş cəmiyyəti təşkilatının İsrailin ən çox izlənilən televiziya şəbəkələrindən biri olan Kanal 14-ə qarşı qaldırdığı şikayətdə, aparıcıların müharibə cinayətləri və genosid də daxil olmaqla, insanlığa qarşı cinayətləri təşviq etdiyini iddia edən 265 sitat göstərilmişdi. Onların arasında Qəzza ilə bağlı "bu, tam məhvetmə olmalıdır" və "günahsızlar yoxdur" kimi ifadələr var idi. Bir neçə ay əvvəl, aprel ayında, kanal yenidən İsrail mediası daxilində tənqid edilmişdi, bu dəfə "məhv etdiyimiz terrorçular" adlı canlı sayğac səbəbilə, media monitorinq jurnalı "7th Eye" qeyd etdiyi kimi, öldürülən mülki şəxslər ilə döyüşçülər arasında fərq qoyulmurdu. Analitiklər və müşahidəçilər, İsrail mediasının və siyasətçilərinin yəhudi xalqının keçmişdə çəkdiyi əzabların dəhşətini silahlaşdıraraq onu qurbanlıq rəvayətinə necə çevirdiklərini təsvir etmişdilər ki, bu da şərait imkan verdiyi hər hansı bir geosiyasi rəqibə, o cümlədən İrana qarşı yönəldilə bilər. Hebrew dilində yayımlanan Local Call veb-saytının redaktoru Noy deyib: "Bu, yeni deyil. İsrail mediası hər müharibəyə haqq qazandırmaq, insanlara bu müharibənin onların varlığı üçün vacib olduğunu söyləmək işi ilə məşğuldur. Bu, bir ekosistemdir. Hakimiyyət nə olursa olsun, tamamilə haqlıdır. Şübhəyə yer yoxdur, daxildən tənqidə yer yoxdur. Bunu görmək üçün kənardan baxmaq lazımdır."

İsrailin toxunulmazlığı və beynəlxalq reaksiya

"Dünya İsrailə hər zaman, istədiyi zaman istədiyini edən bir növ dəli təcavüzkar kimi davranmağa icazə verib," Noy əlavə edib. "Onlar öz qoşunlarını Suriya və Livana, Qəzzanı deməyə dəyməz, cəzasız şəkildə göndərə bilərlər. İsrail yaxşıdır. İsrail gülləkeçirməzdir. Və niyə belə düşünməsinlər ki? Dünya buna icazə verir, sonra İran cavab zərbəsi endirəndə insanlar şoka düşürlər." İsrail mediası əsasən İsrailin fələstinlilərə və qonşu ölkələrə qarşı hərəkətləri üçün razılıq yaratmaqda, eyni zamanda İsrail ictimaiyyətini qurbanların çəkdiyi əzablardan qorumaqda bir vasitə rolunu oynayır. İstisnalar mövcuddur. Noyun Local Call və +972 Magazine kimi İsrail nəşrləri tez-tez İsrailin Qəzzaya qarşı müharibəsini kəskin şəkildə tənqid edən xəbərlər dərc edir və İsrailin hərəkətlərinə dair dərin araşdırmalar apararaq, beynəlxalq medianın yalnız aylar sonra xəbər verdiyi qalmaqalları üzə çıxarıblar. Local Call və +972 Magazine-in birgə reportajı İsrail ordusunun proqnozlaşdırılan mülki itkilərə əsaslanan bombalama hədəf siyahıları yaratmaq üçün süni intellekt sistemindən istifadə etdiyini ortaya qoymuşdu. Başqa bir hesabat isə İsrail ordusunun bütün Qəzza məhəllələrini yalan yolla evakuasiya edilmiş elan etdiyini, bu da hələ də yaşayış olan ərazilərdə mülki evlərin bombalanmasına səbəb olduğunu aşkar etmişdi. Daha məşhur bir nümunə liberal gündəlik Haaretz qəzetidir ki, bu da İsrailin Qəzzadakı hərəkətlərini müntəzəm olaraq tənqid edir. Haaretz müharibəyə dair xəbərlərinə görə hökumət boykotu ilə üzləşmişdi.

Qurbanlıq ritorikası və media fərqləri

London Universitetinin SOAS məktəbində siyasi kommunikasiya və Ərəb mediası professoru Dina Matar bildirib: "Bu, yeni deyil. İsrail mediası uzun müddətdir ki, özlərinin [İsrailin] qurban olması ideyasını irəli sürür, eyni zamanda daha böyük qurbanlıq [İrana hücum kimi] təqdim etmələrini təmin edəcək hərəkətlərə çağırır. Onlar tez-tez İsrail xəstəxanasına edilən hücumu təsvir etmək üçün emosional dil istifadə edirlər ki, bu dili İsrailin Qəzzadakı xəstəxanaya hücumunu təsvir edərkən heç vaxt istifadə etməzlər." Şimali Qəzzada yeganə fəaliyyət göstərən səhiyyə müəssisəsi olan Kamal Advan Xəstəxanasının dekabr ayında mühasirəyə alınması ilə bağlı İsrail mediasının xəbərlərini götürək. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının xüsusi məruzəçiləri xəstəxanaya edilən hücumları təsvir edərkən "dəhşət"lərini ifadə etsələr də, İsrail mətbuatında, Ynet və ya The Times of Israel kimi nəşrlərdə, demək olar ki, yalnız İsrail ordusunun "terroristlər"in ələ keçirilməsi iddialarına diqqət yetirilmişdi. Xəstəxanadan ələ keçirilənlər arasında tibb işçiləri, o cümlədən Kamal Advanın direktoru Dr. Hüsam Əbu Safia da var idi ki, onun vəkili "Əl-Cəzirə"yə verdiyi məlumata görə, o, İsrail hərbi həbsxanasında işgəncələrə məruz qalıb. Bunun əksinə olaraq, Beerşebadakı Soroka Xəstəxanasına edilən hücumla bağlı İsrail xəbərləri demək olar ki, universal şəkildə bunu "birbaşa zərbə" kimi qələmə vermiş və təxliyə edilmiş xəstələr ilə səhiyyə işçilərinin təcrübəsini ön plana çəkmişdi.

Bu mühitdə Matar bildirib ki, Netanyahunun İsraili "tabe edilmiş xalq"ın evi kimi təqdim etməsi, İsraillilərin on illərlə davam edən Fələstin torpaqlarının işğalına baxmayaraq, özləri haqqında uzun müddətdir bəsləməyə təşviq edildiyi baxışı gücləndirir. "Heç kim Netanyahunun dediklərini şübhə altına almır, çünki onun nitqinin nəticələri bu daha böyük tarixi rəvayətin bir hissəsi kimi məna kəsb edir; elə bir rəvayət ki, nə Nakbanı, nə də Qəzzadakı əzabları nəzərə almır," akademik söyləyib.

24 saat