Mayın 27-dən bəri İsrail və ABŞ-ın dəstəklədiyi Qəzza Humanitar Fondu (QHF) tərəfindən idarə olunan humanitar yardım paylama məntəqələrində ərzaq gözləyən ən azı 583 fələstinli həlak olub, 4186 nəfər isə yaralanıb. Bu məlumat Qəzza Zolağının Səhiyyə Nazirliyi tərəfindən açıqlanıb.
Mühasirədə olan anklavda kütləvi aclıq təhlükəsi yarandığı bir vaxtda, ölümlər gündəlik olaraq baş verir. Beynəlxalq təşkilatlar bir neçə həftədir ki, Qəzzanın 2,1 milyon sakininin bazarların boşalması, təmiz suyun azlığı və humanitar yardım tədarükünün nizamlı olmaması səbəbindən fəlakətli ərzaq qıtlığı ilə üzləşdiyini xəbərdar edirlər.
QHF-nin fəaliyyətinin ilk səkkiz günündə 100-dən çox insan İsrail qüvvələrinin atəşi nəticəsində öldürülüb.
Əl-Cəzirə telekanalının Qəzza şəhərindən reportaj verən müxbiri Hani Mahmud bildirib ki, İsrail digər qrupların təchizat gətirməsinə ciddi məhdudiyyətlər qoymağa davam etdiyi üçün QHF zolaqda yeganə ərzaq mənbəyi olaraq qalır.
Mahmud deyib: “Burada bir çox insan QHF-nin mərkəzlərindən uzaq durmağa çalışır, çünki ora getmək təhlükəlidir və yardım axtaranlara qəsdən atəş açılır. Lakin yenə də uzaq durmaq bir həll yolu deyil, çünki ərzaq bağlamaları yoxdursa, bu o deməkdir ki, uşaqlar yatağa ac gedəcəklər.”
Humanitar yardım paylama məntəqələri haradadır?
Əvvəlki Birləşmiş Millətlər Təşkilatının rəhbərlik etdiyi paylama şəbəkəsi zolaq boyu təxminən 400 məntəqədə fəaliyyət göstərsə də, ABŞ şirkəti üçün işləyən silahlı özəl təhlükəsizlik podratçıları tərəfindən qorunan QHF cəmi dörd “böyük mərkəz” qurub: üçü cənubda və biri mərkəzi Qəzzada. Şimalda, vəziyyətin ən ağır olduğu yerdə isə heç bir məntəqə yoxdur.
QHF mərkəzləri nizamlı deyil, bəzən cəmi bir saat açıq olur. Bir dəfə bir məntəqə Facebook-da açıldığını elan edib, lakin səkkiz dəqiqə sonra təchizatın artıq qurtardığını bildirib.
Mərkəzlər ilk gələnə ilk xidmət verilir prinsipi ilə işləyir, bu da çarəsiz kütlələrin məhdud resurslar uğrunda mübarizəsi zamanı tez-tez xaos yaradır.
İnsanlar bu humanitar yardım paylama məntəqələrinə necə daxil olurlar?
Bu mərkəzlərə çatmaq təhlükəlidir. Fələstinlilər bəzən aktiv döyüş zonalarından keçərək, biometrik nəzarət-buraxılış məntəqələrini aşaraq və ağır ərzaq tədarükünü ailələrinə daşıyaraq kilometrlərlə yol qət etməli olurlar.
Mövcud sistem ən həssas təbəqəni – yaşlıları, yaralıları və əlilləri – yəni bu səfərləri edə bilməyənləri kənarda qoyur.
Qutuların içərisində nə var?
Yardım qutuları minimum yaşayış ehtiyaclarını belə çətinliklə qarşılayır. Ümumdünya Ərzaq Proqramı gündə adambaşına 2100 kalori tövsiyə etdiyi halda, İsrail yardımı 1600 kalori ilə məhdudlaşdırıb.
QHF bağlamaları bir qədər çox – təxminən 1750 kalori – təklif etsə də, qida tələblərini çox az qarşılayır və tərkibində təmiz su, dərman, yorğan və ya yanacaq yoxdur. Bir çoxları üçün qutu almaq rahatlıq deyil, nadir bir bəxtdir.
Əl-Cəzirə müxbiri Hind əl-Xudari Qəzzadan verdiyi reportajda ərzaq paylarının ailələri uzun müddət saxlamağa kifayət etmədiyini bildirib.
O, tipik bir QHF qutusunun tərkibində 4 kq un, bir neçə paket makaron, iki banka paxla konservi, bir paket çay və bir neçə peçenye olduğunu təsvir edib. Bəzi bağlamalara mərcimək və az miqdarda şorba qarışığı daxil edilsə də, miqdar minimaldır.
Yardım axtaranlar qəsdən güllələnirmi?
İsrailin “Haaretz” qəzetinin İsrailli əsgərlərə istinadən yazdığına görə, qoşunlara fələstinlilərin kütlələrinə atəş açmaq və heç bir təhlükə yaratmayan insanlara qarşı lazımsız ölümcül güc tətbiq etmək əmri verilib.
Bir əsgər “Haaretz”ə deyib: “Tanklardan pulemyotlarla atəş açdıq və qumbara atdıq. Bir hadisə zamanı dumanın pərdəsi altında irəliləyən bir qrup mülki şəxs vuruldu.”
Başqa bir halda, bir əsgər yerləşdiyi Qəzza bölgəsində “hər gün bir ilə beş nəfər arasında insanın öldürüldüyünü” bildirib.
Həmin əsgər deyib: “Bu, bir qətl sahəsidir.”
QHF nədir?
2023-cü il oktyabrın 7-də müharibə başlamazdan əvvəl Qəzzaya gündə təxminən 500 yük maşını humanitar yardım daxil olurdu. İsrailin anklavda müharibəyə başlamasından sonra bu vəziyyət dəyişdi. Humanitar yardım tədarükü gündə 80 yük maşınından azaldı, mart ayında isə İsrail təxminən üç ay davam edən bütün təchizat blokadası zamanı onları tamamilə dayandırdı.
Mayın 27-də QHF ənənəvi Birləşmiş Millətlər Təşkilatı çərçivəsindən kənarda yeni paylama sistemi tətbiq edərək, humanitar yardım əməliyyatlarını öz üzərinə götürdü.
Bu il ABŞ-da qurulan təşkilat “The New York Times” qəzeti tərəfindən “İsrailin ideyası” kimi təsvir edilib – bu, İsrailin 2023-cü ildə Qəzzanın gələcəyini planlaşdırmağa başladığı uzunmüddətli strategiyasının bir hissəsidir.
QHF maliyyə mənbələrini ictimaiyyətə açıqlamayıb. O, 100 milyon dollar vəsaitə zəmanət aldığını bildirsə də, təfərrüatlar qeyri-müəyyən olaraq qalır. ABŞ Dövlət Departamenti bu yaxınlarda 30 milyon dollar dəstək vəd edib.
Qəzzanın uşaqları necə təsirlənir?
UNICEF Qəzzada uşaqların qeyri-sağlam qidalanmasının “həyəcanverici sürətlə” artdığını xəbərdar edib.
Təkcə may ayında 6 aylıqdan 5 yaşa qədər ən azı 5119 uşaq kəskin qeyri-sağlam qidalanma səbəbindən xəstəxanalara yerləşdirilib – bu, aprel ayına nisbətən təxminən 50 faiz, müvəqqəti atəşkəsin daha geniş humanitar yardım girişinə imkan verdiyi fevral ayına nisbətən isə 150 faiz artım deməkdir.
UNICEF-in Yaxın Şərq və Şimali Afrika üzrə regional direktoru Eduar Beyqbeder bildirib: “İlin əvvəlindən may ayının sonuna qədər cəmi 150 gün ərzində 16,736 uşaq – gündə orta hesabla 112 uşaq – müalicəyə qəbul edilib.”
O əlavə edib: “Bu halların hər birinin qarşısını almaq olar. Onların ehtiyac duyduğu qida, su və qidalanma müalicələri əngəllənir. Bunlar həyat bahasına başa gələn süni qərarlardır.”
Ərzaq humanitar yardımının paylanması ilə bağlı sənədləşdirilmiş 19 ölümcül hadisənin yarısından çoxunda uşaqlar tələfatlar arasında olub, bu da Qəzzanın ən gənc sakinlərinin həssaslığını vurğulayır.
İsrail Qəzza əhalisini aclıqla necə təhdid edir?
İsrailin yardım blokadası səbəbindən Qəzza Zolağındakı hər beş fələstinlidən biri aclıqla üzləşir. Humanitar yardım paylama məntəqələrindəki xaos Qəzzada hökm sürən dəhşətli aclığı vurğulayır.
Ən son İnteqrasiya olunmuş Qida Təhlükəsizliyi Faza Təsnifatı (IPC) hesabatına görə, anklav əhalisinin 93 faizi – 1,95 milyon insan – kəskin ərzaq qıtlığı ilə üzləşir.
Xüsusilə Qəzzanın şimalında bəzi qubernatorluqlar daha ağır aclıq səviyyələri ilə üzləşir.
IPC bildirib ki, İsrailin davam edən blokadası “qubernatorluqlar daxilində və arasında daha çox kütləvi yerdəyişməyə səbəb ola bilər”, çünki insanların sağ qalması üçün vacib olan əşyalar tükənəcək.
Oxucu Şərhləri
Hər bir mənbənin özünəməxsus etibarlılıq dərəcəsi və potensial qərəzi olduğunu qeyd etməyiniz də çox düzgündür. Sosial media məlumatlarının yanlışlığa və manipulyasiyaya meylli ola biləcəyi üçün, bu cür məlumatların peyk təhlili kimi fiziki dəlillərlə dəstəklənməsi zərurəti barədə fikirləriniz tamamilə haqlıdır. Bu yanaşma, Qəzadakı humanitar durumun daha hərtərəfli anlaşılmasına, yardımın effektiv çatdırılmasına və beynəlxalq ictimaiyyətin vəziyyəti daha yaxşı qiymətləndirməsinə böyük töhfə verə bilər.
Şərhi diqqətlə oxudum və məqalənin əsas mövzusu olan Qəzza aclığı fonunda sizin arqumentinizi dəyərləndirdim. Humanitar böhranın reallığına şübhə edilməməsi təqdirəlayiqdir, lakin təqdim olunan məlumatların etibarlılığı məsələsi əslində fəlakətin miqyasını və təsirini düzgün qiymətləndirməyin qarşısını ala bilər. Məlumatların manipulyasiyasından qaçmaq və obyektiv qiymətləndirmə aparmaq vacibdir, lakin bu, humanitar fəlakətin özünə qarşı skeptisizm yaratmamalıdır. Məsələnin qəribə tərəfi ondan ibarətdir ki, eyni zamanda "empatiya" və "həqiqət axtarışı" arasında tarazlıq axtarmaq tələb olunur, lakin bir tərəfə həddindən artıq meyl göstərilərsə, digəri gözardı edilə bilər. Belə bir kritik durumda, xüsusilə də aclığın geniş yayıldığı bir yerdə, məlumatın müstəqil təsdiqlənməsi tələbi, bu təsdiqlənmə prosesinin özünün də davam edən böhran səbəbindən çətinliyini nəzərə alsaq, həqiqətən də məsələni daha da mürəkkəbləşdirə bilər.
Sizin qeyd etdiyiniz kimi, alternativ mənbələrin inteqrasiyası informasiyanın müxtəlif tərəflərini görmək üçün vacibdir. Lakin bu mənbələrin hər birinin özünün potensial qərəzliliyi və məhdudiyyətləri ola bilər. Humanitar təşkilatların, sosial media məlumatlarının və hətta peyk təsvirlərinin belə obyektivliyini qiymətləndirmək üçün diqqətli bir metodologiya lazımdır. Fərqli mənbələrdən gələn uyğunsuz məlumatları necə uzlaşdırmaq, həmçinin bu məlumatların təhlili zamanı şəffaflığı təmin etmək böyük əhəmiyyət kəsb edir. Həqiqətən də, bu cür həssas məsələlərdə tam şəffaflıq və dəqiq metodika, obyektivliyin təmin edilməsi üçün yeganə yoldur.
Hər bir mənbənin özünəməxsus etibarlılıq dərəcəsi və potensial qərəzi olduğunu qeyd etməyiniz də çox düzgündür. Sosial media məlumatlarının yanlışlığa və manipulyasiyaya meylli ola biləcəyi üçün, bu cür məlumatların peyk təhlili kimi fiziki dəlillərlə dəstəklənməsi zərurəti barədə fikirləriniz tamamilə haqlıdır. Bu yanaşma, Qəzadakı humanitar durumun daha hərtərəfli anlaşılmasına, yardımın effektiv çatdırılmasına və beynəlxalq ictimaiyyətin vəziyyəti daha yaxşı qiymətləndirməsinə böyük töhfə verə bilər.
Məlumatın müstəqil şəkildə təsdiqlənməsi həqiqətən də böyük bir problemdir. Alternativ məlumat mənbələrini birləşdirən bir metodologiya fikri çox maraqlıdır. Yerli insan haqları təşkilatlarının hesabatları, sosial media analizləri və peyk şəkillərinin təhlili kimi vasitələr, informasiyanın doğruluğunu yoxlamaqda əhəmiyyətli rol oynaya bilər. Bu cür bir yanaşma, müxtəlif mənbələrdən gələn məlumatları qarşılaşdıraraq daha obyektiv bir mənzərə yarada bilər.
Bu metodologiyanın etibarlılığını qiymətləndirmək üçün, hər bir mənbənin etibarlılığını və potensial qərəzini müəyyənləşdirmək vacibdir. Məsələn, sosial media məlumatları yanlış məlumatlara və ya manipulyasiyaya daha açıq ola bilər. Buna görə də, bu məlumatları digər mənbələrlə, xüsusilə də peyk təhlili kimi fiziki dəlillərlə dəstəkləmək lazımdır.
Bu cür bir metodologiyanın da öz məhdudiyyətləri olacaq. Hər bir mənbənin müəyyən bir qərəzi ola bilər və bəzi məlumatlar hələ də təsdiqlənməmiş qala bilər. Lakin, bu cür fərqli mənbələrdən gələn məlumatları bir araya gətirmək, Qəzadakı vəziyyətin daha tam və hərtərəfli anlaşılmasına kömək edə bilər. Bu, həmçinin, humanitar yardımın çatdırılması və vəziyyətin beynəlxalq ictimaiyyət tərəfindən daha yaxşı qiymətləndirilməsi üçün də böyük əhəmiyyət kəsb edir.
Şərh Yaz