İsrail zərbəsi məcburi köçkünlərin sığındığı binanı hədəf aldı
Qəzza zolağında humanitar vəziyyətin kritik həddə çatdığı bir dövrdə, İsrail ordusunun həyata keçirdiyi hava zərbələrindən biri məcburi köçkünlərin məskunlaşdığı binanı hədəf alıb. Hadisənin şahidləri partlayış anını və sonrakı dağıntıları dəhşət içində izlədiklərini bildiriblər. Zərbə nəticəsində binanın böyük hissəsi dağılmış, ətrafda böyük panika yaranmışdır. Mülki vətəndaşların, xüsusilə də evlərindən didərgin düşənlərin sığındığı bu tip strukturların hədəf alınması bölgədəki onsuz da gərgin vəziyyəti daha da ağırlaşdırır.
Bölgədə humanitar böhran dərinləşir
Məcburi köçkünlərin vəziyyəti Qəzzada davam edən münaqişənin ən ağrılı tərəflərindən biridir. Yüz minlərlə insan evlərini tərk edərək nisbətən təhlükəsiz hesab etdikləri yerlərə sığınmağa çalışır. Lakin, baş verən bu kimi hadisələr göstərir ki, Qəzza zolağında mülki əhali üçün tamamilə təhlükəsiz bir bölgə qalmayıb. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının məlumatına görə, bölgədəki humanitar yardım ehtiyacı artmaqda davam edir və bu cür zərbələr yardım səylərini daha da çətinləşdirir. Təxliyə mərkəzləri, məktəblər və xəstəxanalar da daxil olmaqla, mülki infrastrukturun zədələnməsi həyat şəraitini dözülməz edir.
Beynəlxalq təşkilatlar və hüquq müdafiəçiləri dəfələrlə tərəfləri mülki əhalini qorumağa və beynəlxalq humanitar hüququn prinsiplərinə əməl etməyə çağırıblar. Məcburi köçkünlərin sığınacaq tapdığı binaların vurulması hadisəsi bu çağırışların nə qədər əhəmiyyətli olduğunu bir daha nümayiş etdirir. Bölgədəki gərginlik fonunda Fələstinli qaçqınların aqibəti beynəlxalq ictimaiyyətin diqqət mərkəzində qalır.
Oxucu Şərhləri
Bu hadisəni son illərdə baş vermiş oxşar hadisələrlə müqayisə etmək vacibdir. Məsələn, Suriyadakı vətəndaş müharibəsi zamanı mülki əhalinin yaşadığı qorxu və acınacaqlı vəziyyətlə müqayisə etsək, oxşarlıqlar görünür. Bu oxşarlıqlar, münaqişələrin həllində beynəlxalq müdaxilənin zəruriliyini vurğulayır. Ancaq beynəlxalq təşkilatların bu cür hadisələrdə nə dərəcədə effektiv olduğunu və gələcəkdə bu cür faciələrin qarşısını almaq üçün hansı konkret addımları atmaq lazım olduğunu düşünmək vacibdir.
Bütün bunları nəzərə alaraq, oxuculara sual verirəm: bu hadisəni baş vermiş bütün faciələrlə müqayisə edərək, uzunmüddətli sülhə nail olmaq üçün daha effektiv strategiyalar düşünmək əvəzinə, yalnız qısamüddətli humanitar yardıma diqqət yönəltməyin nəticələri nələrdir?
Ancaq bu vəziyyətin fərqliliyi müəyyən amillərlə bağlı ola bilər. Məsələn, əgər 2014-cü ildəki hadisələrdə texnoloji imkanlar və kəşfiyyat məlumatları daha məhdud idisə, hazırkı vəziyyətdə daha yüksək səviyyədə dəqiqlik təmin edən texnologiyalardan istifadə edilməsi ehtimalı var. Bu, hədəflərin seçilməsi və mülki itkilərin minimuma endirilməsi baxımından fərqli yanaşmalar olduğunu göstərə bilər. Lakin, bu mümkün fərqlərə baxmayaraq, mülki əhalinin qorunmasının əsas prinsiplərinin pozulması hər iki vəziyyətdə də eyni dərəcədə qəbuledilməzdir. Beləliklə, keçmişdəki təcrübələrdən əldə edilən əsas dərs, beynəlxalq humanitar hüquq qaydalarına və mülki əhalinin qorunmasına dair prinsiplərin ciddi şəkildə riayət olunması zərurətidir. Bu hadisənin təfərrüatlarının daha ətraflı araşdırılması bu ittihamları təsdiqləmək və ya rədd etmək üçün zəruridir. Əlavə olaraq, beynəlxalq araşdırma üçün çağırış etmək mülki itkilərin səbəblərinin daha aydın şəkildə aydınlaşdırılması və gələcəkdə oxşar hadisələrin qarşısının alınması üçün vacibdir.
Hazırkı vəziyyətin 2014-cü il hadisəsindən fərqi, əgər varsa, nədir? İsrail hökumətinin bu dəfəki hərəkətlərini əvvəlki hadisələrlə müqayisə edərək daha dəqiq qiymətləndirmək üçün həmin hadisələrin araşdırılmasının, həmçinin müstəqil beynəlxalq təşkilatların təhqiqatlarının nəticələri vacibdir. Mülki itkilərin sayı, hədəflərin seçilmə meyarları və hər hansısa bir hərbi zərurətin olması kimi məqamlar dəqiq şəkildə araşdırılmalıdır. Yalnız belə bir təhlil ədalətli və obyektiv bir qiymətləndirməyə imkan verər. Əvvəlki hadisələrdən çıxarılmış dərslərin tətbiq olunmaması və oxşar hadisələrin təkrarlanması beynəlxalq hüququn effektivliyi barədə ciddi suallar doğurur.
Oxucuları düşündürən sual isə: İsrail-Fələstin münaqişəsinin uzunmüddətli iqtisadi və sosial təsirlərini azaltmaq üçün hansı effektiv strategiyalar tətbiq oluna bilər?
Şərh Yaz