İsrail Qəzza zolağının cənubundakı Rafahın xarabalıqları üzərində tənqidçilərinin “konsentrasiya düşərgəsi” adlandırdığı layihəni həyata keçirməkdə israrlıdır. Bu plan ölkə daxilində və beynəlxalq arenada artan əks-reaksiyaya səbəb olub.
Bu təklif İsrailin müdafiə naziri İsrail Katz tərəfindən bu ayın əvvəlində irəli sürülüb. Plana görə, ilkin mərhələdə artıq köçkün düşmüş 600 min fələstinlini yerləşdirə biləcək bir ərazi nəzərdə tutulur ki, bu da sonradan Qəzzanın müharibədən əvvəlki 2.2 milyonluq əhalisinin hamısını qəbul edə biləcək şəkildə genişləndiriləcək. Sözügedən ərazi beynəlxalq qüvvələr tərəfindən idarə olunacaq və HƏMAS-ın burada heç bir varlığına icazə verilməyəcək. Nazirin sözlərinə görə, Katzın "özünün adlandırdığı"
humanitar şəhərinə daxil olan fələstinlilərin
Qəzzanın digər bölgələrinə getməsinə icazə verilməyəcək, əvəzində isə “könüllü olaraq digər naməlum ölkələrə köçməyə” təşviq ediləcəklər.
Katzın bu planı artıq ciddi tənqidlərə məruz qalıb. Keçmiş baş nazir Ehud Olmert tərəfindən "konsentrasiya düşərgəsi" kimi qiymətləndirilən və İsrailli hüquqşünaslar tərəfindən qanunsuz elan edilən bu təklif, hətta onu həyata keçirməli olacaq ordu tərəfindən də tənqid olunub. Bildirilir ki, ordunun baş qərargah rəisi Eyal Zamir bu planı "işlək olmayan" və "pendirdən çox deşikləri olan" adlandırıb. Beynəlxalq səviyyədə, Britaniya naziri plandan "dəhşətə gəldiyini" bildirib, Avstriya və Almaniyanın xarici işlər nazirləri "narahatlıqlarını" ifadə ediblər.
Birləşmiş Millətlər Təşkilatı
isə bu ideyaya "qəti şəkildə qarşı" olduğunu bəyan edib. Lakin İsrail hökumətinin üzvləri ideyanı müdafiə edib və İsrail mediasında hökumət daxilindəki müzakirələr barədə sızmalar davam edir – İsrailin baş naziri Binyamin Netanyahunun İsrail ordusu tərəfindən təqdim olunan plandan daha sürətli və ucuz bir plan istədiyi bildirilir. Aparılan araşdırmalar göstərir ki, İsrail bu "humanitar şəhər" üçün zəmin hazırlayaraq, Rafahda həyata keçirdiyi söküntülərin sayını artırıb.
Uzun müddətdir planlaşdırılan
Qəzzanın əhalisinin köçürülməsi uzun müddətdir ki, Fələstin ərazisini ilahi bir vəzifə olaraq işğal etməyə inanan bəzi sərt xətt tərəfdarı İsrail məskunlaşma qruplarının arzusu olub. İsrail ifrat sağçıları, ABŞ prezidenti Donald Trampın fevral ayında
Qəzzadakı fələstinlilərin köçürülüb başqa yerə aparıla biləcəyini təklif etməsindən sonra bu ideyanı irəli sürməyə təşviq ediliblər. O vaxtdan bəri həm Netanyahu, həm də maliyyə naziri Bezalel Smotrich köçürmə çağırışlarını dəstəkləyiblər. Netanyahu may ayında qüvvələrinin martın əvvəlindən mühasirəyə aldığı əraziyə məhdud yardım çatdırmaq məqsədi daşıyan mübahisəli ABŞ dəstəkli GHF-nin yaradıldığını elan edərkən,
Qəzza əhalisinin köçürüləcəyi və onlara yardım və qida veriləcəyi gələcək “steril zona”ya istinad etmişdi. Həmin ayın sonunda, cari planı çox baha hesab edən, lakin prinsipcə ideyaya qarşı olmayan Smotrich də
Qəzza əhalisini bir düşərgəyə itələmək planlarının davam etdiyini təklif etmişdi. İşğal altındakı İordan çayının qərb sahilində keçirilən “məskunlaşma konfransı”nda Smotrich tamaşaçılara bildirib ki,
Qəzzadan qalanlar “tamamilə məhv ediləcək” və əhalisi Misir sərhədinə yaxın bir “humanitar zona”ya sıxışdırılacaq ki, bu da Katzın işlətdiyi dili xatırladıb.
İsrail planının tərkib hissəsi
İsrailli siyasi analitik Nimrod Flaşenberq bildirib ki, İsrail hökuməti üçün bu plan həm təhlükəsizlik baxımından, həm də
Qəzzanı "etnik cəhətdən təmizləmək" və İsrail liderlərinin uğur kimi müəyyən edə biləcəyi bir son hədəf təmin etmək baxımından dəyərlidir. Flaşenberq İsrailin 21 aylıq münaqişəyə baxmayaraq hələ də aradan qaldıra bilmədiyi HƏMAS qruplaşması barədə deyib: “Başa düşdüyümə görə, ordunun bəzi hissələri mülki əhalini
Qəzzanın (İsrailin nəzarətində olmayan hissələrindən) çıxararaq tək bir məkanda cəmləşdirməyi HƏMAS-ı tapmaq və aradan qaldırmaq üçün ideal ilk addım hesab edir”. Flaşenberq əlavə edib ki, bu plan faktiki olaraq “etnik təmizləmə terminalı” yaradacaq ki, buradan insanlar öz orijinal evlərindən ayrıldıqdan sonra “onları başqa yerə köçürmək daha asan olacaq”. “Əlbəttə ki, bu, atəşkəs danışıqlarını çətinləşdirir, bəs nə olsun?” Flaşenberq ilkin 60 günlük atəşkəsə nail olmaq məqsədi daşıyan davam edən danışıqlara istinad edərək deyib. “Heç nə həqiqətən dəyişməyib. Əlbəttə ki, konsentrasiya düşərgəsi üzərində işlər gedərkən, HƏMAS hələ də atəşkəsi qəbul edə və hər şeyin dəyişəcəyinə ümid edə bilər”. İsrail parlamentinin Hadaş-Ta’al partiyasından olan üzvü Aida Touma-Suleyman isə deyib: “Bu, onların bütün düşüncə tərzinin bir hissəsidir. Onlar həqiqətən də hər şeyi edə biləcəklərinə inanırlar: bütün bu insanları sanki insan deyilmiş kimi köçürə bilərlər. Hətta Katzın təklif etdiyi ilk 600 min nəfərin həbs edilməsi ağlasığmaz olsa belə. Bunu hansısa qırğına səbəb olmadan necə edə bilərsiniz?” “Onların hətta cinayət əməlləri haqqında danışmaları və dünyanın hər yerindəki dövlətlərin bunu pisləməməsi təhlükəlidir”, - deyə o əlavə edib. Lakin İsrailli hüquqşünaslar bu addımın qanuniliyini şübhə altına alıblar. Hərbi hüquqşünasların İsrailin məcburi köçkünlük ittihamları ilə üzləşə biləcəyi ilə bağlı "narahatlıqlarını" ifadə etdikləri bildirilir, bir sıra İsrailli hüquqşünas tərəfindən yazılmış açıq məktub isə daha açıq şəkildə təklifi "aşkar şəkildə qanunsuz" adlandırıb.
“Humanitar heç nə yoxdur”
Birləşmiş Millətlər Təşkilatının məlumatına görə, İsrail hücumları nəticəsində
Qəzzanın müharibədən əvvəlki əhalisinin təxminən 90 faizi, ən azı 1.9 milyon insan köçkün düşüb. Bir çoxu dəfələrlə köçkün vəziyyətinə düşüb. Bu ayın əvvəlində "Amnesty International" İsrailin zolağa məhdud yardımın hərbiləşdirilmiş çatdırılmasına baxmayaraq, aclığı müharibə silahı kimi istifadə etməyə davam etdiyi qənaətinə gəlib. Hüquq müdafiə təşkilatının məlumatına görə,
Qəzza boyu uşaqların və ailələrin qidalanmaması və aclığı geniş yayılmış qalmaqdadır, onlara qulluq edə biləcək səhiyyə sistemi isə İsrail tərəfindən iflic vəziyyətinə salınıb. “
Humanitar şəhər? Bütün bu evfemizmlərə nifrət edirəm. Bunda heç bir
humanitar şey yoxdur. Bu, tamamilə qeyri-insanidir”, - deyə Chatham House-un baş məsləhətçi elmi işçisi Yossi Mekelberq bildirib. “Yüz minlərlə fələstinlinin sıxışdırılacağı şəraitdə və ya yalnız başqa bir ölkəyə getməklə oranı tərk edə biləcəyi fikrində heç bir
humanitar şey olmazdı”. “Bu qınanmalı və nəticələri olmalıdır”, - deyə o davam edib. “İnsanlar daha beynəlxalq icma yoxdur deyəndə bu, doğru deyil. Əgər İsraillə ticarət edirsinizsə, hərbi və ya diplomatik əməkdaşlıq edirsinizsə, sizin təsir imkanlarınız var. ABŞ-ın təsir imkanları var, Aİ-nin (Avropa İttifaqı) təsir imkanları var. Bütün bu aktyorların var”. “Çiyinlərinizi çəkərək bunun sadəcə anarxiya olduğunu deməklə”, - deyə o yekunlaşdırıb, “siz açarları Smotrich, Katz və Netanyahunun əlinə verir və heç nə edə bilməyəcəyinizi deyirsiniz”.
24 saat
