İsrailin işğal olunmuş Qərb Sahili yaşayış məntəqələri planına beynəlxalq reaksiya

İsrailin işğal olunmuş Qərbi Sahildə, yüksək mübahisəli bir ərazidə minlərlə evin qeyri-qanuni inşasına başlayacağını elan etməsi, Maliyyə naziri Bezalel Smotriçin "Fələstin dövləti ideyasını dəfn edir" deyə lovğalanması ilə beynəlxalq ictimaiyyətin kəskin tənqidinə məruz qalıb. Smotriç cümə axşamı, işğal olunmuş Şərqi Qüdsü bir neçə kilometr şərqdə yerləşən qeyri-qanuni İsrail yaşayış məskəni Maale Adumim ilə birləşdirəcək E1 bölgəsi yaşayış məskənləri layihəsi üzrə uzun müddətdir dondurulmuş planları irəli sürdüyünü açıqladı. İllərdir ABŞ və Avropa müttəfiqlərinin müxalifəti səbəbindən təxirə salınan planlaşdırılan yaşayış məskəni layihəsi, Fələstinə məxsus torpaqlarda İsrail məskunlaşanları üçün 3400-dən çox evi əhatə edəcək. Ekspertlər bu ərazinin gələcək ərazi bütövlüyü olan Fələstin dövləti üçün həyati əhəmiyyət kəsb etdiyini bildirirlər. Smotriç bu inkişafı digər ölkələrin Fələstin dövlətini tanıma planlarına cavab olaraq canlandırdığını söylədi. Lakin dünyanın reaksiyası sərt oldu; hökumətlər bu addımı beynəlxalq hüququn açıq-aşkar pozulması, regional sabitliyi təhdid etməsi və İsrail-Fələstin münaqişəsinin iki dövlətli həlli imkanlarını alt-üst etməsi kimi qiymətləndirdilər. Reaksiyalara dair ümumi icmal aşağıdakılardan ibarətdir.

Fələstin

Fələstin Prezidenti Mahmud Abbasın sözçüsü Nabil Abu Rudeineh bildirdi ki, E1 layihəsi Qəzzadakı müharibə və artmaqda olan məskunlaşan zorakılığı ilə birlikdə yalnız daha da gərginliyə və sabitliyin pozulmasına gətirib çıxaracaq. O, İsrailin genişlənmə siyasətini dayandırmaqda ABŞ-ı məsuliyyətli tutdu və məskunlaşma elanının İsrail Baş naziri Benyamin Netanyahunun "Böyük İsrail" vizyonu haqqında danışdığı dövrdə edildiyini qeyd etdi. Fələstin Xarici İşlər Nazirliyi yaydığı bəyanatda yaşayış məskənləri planlarının dayandırılması üçün beynəlxalq müdaxiləyə çağırış etdi. Nazirlik E1 yaşayış məskənini "işğalın Fələstin dövlətinin öz vətənində qurulması imkanlarını sarsıtmaq, onun coğrafi və demoqrafik birliyini zəiflətmək, Qərbi Sahili yaşayış məskənləri dənizi ilə əhatə olunmuş təcrid olunmuş ərazilərə bölmək və onların ilhaqını başa çatdırmaq niyyətinin davamı" kimi qiymətləndirdi.

Qətər

Qətər Xarici İşlər Nazirliyi bu addımı qəti şəkildə pisləyərək, bunun "Qətərin İsrailin işğalçı siyasətini, yaşayış məskənlərini genişləndirməyi və Fələstin xalqını məcburi köçkün etməyi qəti şəkildə rədd etdiyini bir daha təsdiqlədiyini, bu tədbirlərin Fələstin dövlətinin qurulmasına mane olmaq məqsədi daşıdığını" bildirdi.

Səudiyyə Ərəbistanı

Səudiyyə Ərəbistanı Xarici İşlər Nazirliyi yaşayış məskənləri planlarını "ən kəskin şəkildə" qınayaraq, onların beynəlxalq hüququn pozulması və iki dövlətli həll imkanları üçün ciddi təhdid olduğunu bildirdi. Bəyanatda beynəlxalq ictimaiyyət "hüquqi və mənəvi məsuliyyətlərini öz üzərinə götürməyə, Fələstin xalqını qorumağa və Fələstin dövlətini tanımaq da daxil olmaqla, qanuni hüquqlarını həyata keçirməyə" çağırıldı.

İordaniya

İordaniya Xarici İşlər Nazirliyi bu addımı "ən kəskin şəkildə" pislədi. Nazirliyin sözçüsü Sufyan Qudah ölkəsinin "bu yaşayış məskəni planını və beynəlxalq hüquqa, beynəlxalq Təhlükəsizlik Şurasının qətnamələrinə kobud zidd olan qanunsuz İsrail tədbirlərini mütləq şəkildə rədd etdiyini və qınadığını" təsdiqlədi. Qudah İsrail hökumətinin işğal olunmuş Qərbi Sahildə davam edən genişlənmə siyasətinin regionda zorakılıq və münaqişə dövrlərinin davam etməsinə təşviq etdiyi barədə xəbərdarlıq etdi.

Türkiyə

Türkiyə Xarici İşlər Nazirliyi yaşayış məskəni planının "beynəlxalq hüquqa və Birləşmiş Millətlər Təşkilatının qətnamələrinə məhəl qoymadığını" və "Fələstin Dövlətinin ərazi bütövlüyünü, iki dövlətli həllin əsasını və davamlı sülh ümidlərini hədəf aldığını" bildirdi. Nazirlik Türkiyənin 1967-ci il sərhədlərinə əsaslanan, Şərqi Qüdsün paytaxtı olduğu müstəqil Fələstin dövlətini dəstəklədiyini bir daha təsdiqlədi.

Birləşmiş Krallıq

Britaniya Xarici İşlər naziri David Lammy planın dayandırılmalı olduğunu bildirdi. O, Reuters agentliyinə göndərdiyi elektron poçt bəyanatında dedi: "Birləşmiş Krallıq İsrail hökumətinin gələcək Fələstin dövlətini iki yerə böləcək və beynəlxalq hüququn kobud şəkildə pozulması hesab ediləcək E1 yaşayış məskəni planlarına qəti şəkildə qarşı çıxır."

Almaniya

İsrailin güclü tərəfdarı olan Almaniya hökuməti İsraili "məskunlaşma inşasını dayandırmağa" çağırdı və yeni inkişaf planını "qəti şəkildə rədd etdiyini" bildirdi. Berlin Xarici İşlər Nazirliyinin sözçüsü dedi: "Yaşayış məskənlərinin inşası beynəlxalq hüququ və BMT Təhlükəsizlik Şurasının müvafiq qətnamələrini pozur. Bu, Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsi tərəfindən tələb olunan danışıqlar yolu ilə iki dövlətli həlli və İsrailin Qərbi Sahili işğalına son qoyulmasını çətinləşdirir."

İspaniya

İspaniya Xarici İşlər naziri Jose Manuel Albares genişlənmə planını "beynəlxalq hüququn yeni pozulması" adlandırdı. O, sosial media paylaşımında "Bu, sülhə gedən yeganə yol olan iki dövlətli həllin həyata keçirilməsinə xələl gətirir" dedi.

Birləşmiş Millətlər Təşkilatı

Birləşmiş Millətlər Təşkilatı İsraili qərarını geri götürməyə çağırdı. BMT Baş katibi Antonio Quterreşin sözçüsü Stephane Dujarric jurnalistlərə dedi: "Bu, iki dövlətli həll perspektivlərinə son qoyacaq." O əlavə etdi: "Yaşayış məskənləri beynəlxalq hüquqa ziddir və işğalı daha da dərinləşdirir." Beynəlxalq hüquq, dövlətlərarası münasibətləri tənzimləyən qaydalar toplusudur.

Avropa İttifaqı

Avropa İttifaqının xarici siyasət rəhbəri Kaja Kallas da planı "beynəlxalq hüququn pozulması" kimi qiymətləndirdi və bunun iki dövlətli həlli daha da sarsıdacağını bildirdi. Kallas dedi: "Əgər həyata keçirilərsə, bu ərazidəki yaşayış məskənlərinin inşası işğal olunmuş Şərqi Qüds ilə Qərbi Sahil arasında coğrafi və ərazi əlaqəsini qalıcı şəkildə kəsəcək, həmçinin Qərbi Sahilin şimalı ilə cənubu arasındakı bağlantını qıracaq." O, Aİ-nin İsraili bu qərarı irəli sürməkdən çəkinməyə çağırdığını, onun uzaqgedən nəticələrini və iki dövlətli həllin həyata keçirilməsini qorumaq üçün tədbir görmək ehtiyacını qeyd etdi. O, İsraili yaşayış məskənlərinin inşasını tamamilə dayandırmağa çağırdı və bildirdi ki, onun məskunlaşma siyasəti, davam edən məskunlaşan zorakılığı və hərbi əməliyyatları ilə birlikdə, "onsuz da gərgin vəziyyəti alovlandırır və sülh üçün hər hansı bir ehtimalı daha da azaldır."

İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı

İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı (İƏT) da planları pislədi və bildirdi ki, İsrailin işğalı və yaşayış məskənlərinin genişlənməsi beynəlxalq hüquq, Birləşmiş Millətlər Təşkilatının qətnamələri və Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsinin məsləhət rəyi əsasında qeyri-qanunidir və dərhal dayandırılmalıdır. Hökumətlərarası təşkilat beynəlxalq ictimaiyyəti məsuliyyət götürməyə, İsraili hesaba çəkməyə və beynəlxalq hüquq və müvafiq BMT qətnamələrinə uyğun olaraq sanksiyalar tətbiq etməyə çağırdı.

İsrail insan hüquqları qrupu

İsrailin "İndi Sülh" hüquq müdafiə qrupu bu addımın "daha illərlə qan tökülməsini təmin edəcəyi" barədə xəbərdarlıq etdi. Bəyanatda deyilir: "E1 planı İsrailin gələcəyi və sülh yolu ilə iki dövlətli həllə nail olmaq şansı üçün ölümcüldür. İsrail-Fələstin münaqişəsinin və Qəzzadakı dəhşətli müharibənin həlli var – İsrailin yanında Fələstin dövlətinin qurulması – və bu, nəticədə baş verəcək."

Birləşmiş Ştatlar

İsrailin əsas müttəfiqi olan Birləşmiş Ştatlar bu təklifə dərhal tənqidi sözlər səsləndirmədi. Yaşayış məskəninin inkişafı barədə suala cavab verən ABŞ Dövlət Departamentinin sözçüsü, Vaşinqtonun Qəzzadakı müharibəni bitirməyə və HƏMAS-ın bir daha bu ərazidə idarə etməyəcəyinə əmin olmağa fokuslandığını bildirdi. Sözçü əlavə məlumat üçün İsrail hökumətinə istinad edərək dedi: "Stabil Qərbi Sahil İsrailin təhlükəsizliyini təmin edir və bu idarəetmənin regionda sülhə nail olmaq məqsədinə uyğundur."

24 saat