İsrailin öldürdüyü Hizbullah rəsmisi Heytəm Əli Təbatəbai kim idi

Hizbullahın Hərbi Rəhbəri Beyrutda Hədəf Alındı: İsrail Hücumları Qırmızı Xətti Keçir?

İsrail Livanın paytaxtı Beyrutun cənub ətrafında yerləşən Haret Hreyk bölgəsinə hücum edərək beş nəfəri, o cümlədən Hizbullahın ən yüksək rütbəli hərbi rəsmisini qətlə yetirib. Bu hücum, İsrailin Livan ərazisindəki hücumlarının artdığı bir dövrdə baş verib. Beyrutun cənub ətrafına bir neçə aydan sonra edilən ilk hücum olmaqla yanaşı, bu, keçən il İsrail və Hizbullah arasında elan edilmiş atəşkəsdən sonra xəbərdarlıqsız həyata keçirilən ilk əməliyyat idi.

Hədəf alınanlar arasında Hizbullahın qərargah rəisi, Seyid Əbu Əli kimi də tanınan Haytam Əli Təbatəbai də var idi. İsrail mediasının məlumatına görə, bu, onun həyatına edilən üçüncü sui-qəsd cəhdi idi; əvvəlki iki cəhd 2024-cü ilin noyabrında Birləşmiş Ştatların vasitəçiliyi ilə əldə edilən atəşkəslə nəticələnən keçən ilki müharibə zamanı baş vermişdi. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının ekspertləri o vaxtdan bəri İsraili demək olar ki, hər gün atəşkəsi pozmaqda ittiham edir. Hizbullah İsrailin davamlı hücumlarına dekabr ayında yalnız bir dəfə cavab verib.

Haytam Əli Təbatəbai kim idi?

Hücumdan əvvəl Təbatəbainin adı Livanda geniş şəkildə tanınmırdı. Hizbullahın hərbi əməliyyatçıları İsrail sui-qəsdlərinə məruz qalmamaq üçün kölgədə fəaliyyət göstərməyə üstünlük verirlər. Lakin bazar günü onun ölümündən sonra Təbatəbainin fəaliyyəti dövründə silahlı siyasi qrup daxilində bir çox yüksək vəzifələrdə çalışdığı məlum olub.

O, 1968-ci ildə Beyrutun Bəşura məhəlləsində livanlı valideynlərdən anadan olub, lakin atasının İran kökləri olduğu bildirilir. Cənubi Livanda böyüyən Təbatəbai 1980-ci illərdə Hizbullaha qoşulub. Rəsmi açıqlamasında Hizbullah Təbatəbainin 1982-ci ildə cənubi Livanın İsrail işğalına qarşı müqavimət hərəkatı kimi yarandığı vaxtdan qrupun bir hissəsi olduğunu bildirib. Müharibədən sonrakı dövrdə Hizbullah Livanın ən güclü siyasi partiyası və hərbi qüvvəsi kimi böyüyüb, Livan parlamentində təmsil olunub və bir neçə hökumətdə nazirləri olub.

Təbatəbai geniş hərbi təcrübəyə malik Hizbullahın yüksək rütbəli hərbi rəsmisi idi. Bildirilir ki, o, İsrail işğalı altında olan cənubi Livanda bir sıra səhra əməliyyatlarında iştirak edib və 1996-cı ildən İsrail cənubi Livandan çıxana qədər (2000-ci il) Hizbullahın Nəbatiyə oxuna, yəni komandanlıq bölgəsinə rəhbərlik edib.

Hizbullahın məlumatına görə, Təbatəbai 2000-ci ildən 2008-ci ilə qədər Xiyam oxuna rəhbərlik edib və İsrail və Hizbullahın 34 günlük müharibədən sonra heç-heçə başa çatdığı 2006-cı ilin iyul müharibəsi zamanı komandanlıq vəzifəsini icra edib. Qrup, həmçinin Təbatəbainin Hizbullahın elit Rizvan Qüvvələrinin yaradılmasında iştirak etdiyini bildirib. Daha sonra o, Suriya ilə sərhəd boyunca Hizbullah əməliyyatlarına cavabdeh olub və keçən il İsraillə müharibə zamanı əməliyyatlar şöbəsinin məsuliyyətlərini öz üzərinə götürüb.

İsrail mediasının xəbərlərinə görə, Təbatəbai Əli Kəraki keçən ilki müharibədə sui-qəsd edildikdən sonra Hizbullahın cənub cəbhəsinin komandiri vəzifəsinə təyin olunmazdan əvvəl Suriya və Yəməndə Hizbullahın elit Rizvan Qüvvələrinə rəhbərlik edib. O, Hizbullahın əksər yüksək rütbəli hərbi liderlərinin İsrail tərəfindən öldürüldüyü müharibədən sonra Hizbullahın qərargah rəisi təyin edilib.

Beyrutda yerləşən Alternativ Siyasət İnstitutunun qeyri-rezident əməkdaşı Suhayb Cavhar Əl-Cəzirəyə deyib: "Təbatəbai Hizbullahın hərbi rəhbərliyini yenidən təşkil edən şəxs idi və Beyrutun cənub ətrafının hədəf alınması Livan dövlətinin bu cür hücumların genişlənməsinə qarşı heç bir zəmanətə malik olmadığını göstərir."

Hizbullah onun ölümü ilə bağlı nə deyib?

Hizbullah öz bəyanatında "böyük şəhid cihadçı komandir" kimi tanınan Seyid Əbu Əlinin itkisini təsdiqləyib və İsrailin sui-qəsdini "Beyrutun ətrafındakı Haret Hreyk bölgəsinə xaincəsinə hücum" kimi xarakterizə edib.

Qrupun Siyasi Şurasının vitse-prezidenti Mahmud Qmati "növbəti atəşkəs pozuntusu"nu pisləyib və İsraili "Birləşmiş Ştatlar tərəfindən verilən yaşıl işıqla" münaqişəni gərginləşdirməkdə ittiham edib.

Hizbullah Təbatəbainin səhra şəraitində fəaliyyətini əks etdirən video-kompilyasiya yayımlayıb. Həmçinin Qasım Hüseyn Bercavi, Rifət Əhməd Hüseyn, Mustafa Əsəd Berro və İbrahim Əli Hüseyn adlı dörd digər Hizbullah üzvünün ölümünü təsdiqləyib.

Hizbullahın millət vəkili Əli Ammar İsraili atəşkəsi yenidən pozmaqda ittiham edib. O deyib: "Livana edilən hər hücum qırmızı xəttin keçilməsidir və bu təcavüz Livanın ləyaqətini, suverenliyini və vətəndaşlarının təhlükəsizliyini hədəf alan bu qurumun özündə cəmlənmişdir."

Livan dövləti nə deyib?

Hücumdan cəmi iki gün əvvəl Livan prezidenti Jozef Aoun beynəlxalq birliyin dəstəyi ilə İsraillə sülh danışıqlarına başlamaq niyyətini açıqlamışdı.

Lakin bazar günü baş verən hücumdan sonra Aoun beynəlxalq birliyi öz ölkəsinə qarşı İsrail hücumlarını dayandırmağa çağırdı.

Livanın bəzi hissələrində hökumətin İsrailin təkrarlanan təcavüzlərinə lazımi şəkildə cavab verməməsi və ya istəkli olmaması səbəbindən narazılıq artmaqdadır. Cənubi Livanda bir çox sakin Livan hökuməti tərəfindən tərk edildiklərini hiss edirlər, çünki hökumət təkrarlanan İsrail hücumlarının qarşısını ala və dağılmış evləri yenidən qura bilməyib.

İsrail nə deyib?

Bazar günü baş verən zərbədən sonra İsrail "İsrail Dövləti və Livan arasında razılaşdırılmış anlaşmalara sadiq qaldığını" bildirdi, yəqin ki, mövcud atəşkəsə istinad edərək.

İsrailin Baş naziri Benyamin Netanyahu zərbənin müdafiə nazirinin və İsrail ordusunun qərargah rəisinin tövsiyələrindən sonra əmr edildiyini bildirdi və Təbatəbaini İsrail təhlükəsizliyinə təhlükə yaratmaqda ittiham edərək bunu əsaslandırdı.

İsrail ordusu bəyanat yayaraq bildirdi: "Təbatəbai Hizbullahın əksər bölmələrinə komandanlıq edir və onları İsraillə müharibəyə hazırlamaq üçün geniş işlər görürdü. İsrail ordusu Hizbullahı yenidən qurmaq və silahlandırmaq cəhdlərinə qarşı hərəkət edəcək və İsrailə qarşı hər hansı təhlükəni aradan qaldırmaq üçün güclü şəkildə fəaliyyət göstərəcək."

ABŞ hücumdan əvvəl məlumatlı idi?

ABŞ xəbər saytı Axios-un məlumatına görə, ABŞ rəsmiləri "gərginliyin" gözlənildiyindən xəbərdar idilər, lakin bu xüsusi zərbənin detallarından məlumatlandırılmamışdılar. Bir rəsmi Axios-a bildirib ki, ABŞ-a zərbədən dərhal sonra İsrail hökuməti tərəfindən məlumat verilib.

İndi nə baş verəcək?

Qmati İsrailin zərbəsinin "qırmızı xətt"i keçdiyini və qrupun rəhbərliyinin indi cavabın lazım olub-olmadığını nəzərdən keçirəcəyini söyləyib. O bildirib: "Bu gün cənub ətrafına edilən zərbə Livanın hər yerində hücumların gərginləşməsinə qapı açır."

Livan

24 saat