FIFA və Avtokratik İdarəetmə Tərzi
Qlobal futbolçular həmkarlar ittifaqı FIFA və onun prezidenti Gianni Infantinoya sərt cavab verərək, onların avtokratik liderlik tərzinin üzvlərinin oyunçu hüquqlarına zərər verdiyini bəyan edib.
58 milli oyunçu həmkarlar ittifaqının görüşündən sonra cümə günü “FIFPRO” şəbəkəsi idarəedici orqanın qeyri-rəsmi oyunçu nümayəndələri ilə öz gündəliyini davam etdirməsinə cavab olaraq bildirib: “Futbola məsuliyyətli liderlik lazımdır, imperatorlar deyil. Daha az avtokratik monoloqlar və daha çox səmimi, əhatəli və şəffaf dialoq tələb olunur”.
Genişləndirilmiş Təqvim və Oyunçu Hüquqları
İdarəedici orqan iki həftə əvvəl Infantinonun Nyu Yorkda, Klublararası Dünya Çempionatının finalından əvvəl əsasən tanınmayan rəsmilərdən ibarət bir qrupa ev sahibliyi etdikdən sonra əsas məsələlərdə konsensusa nail olduğunu açıqlamışdı.
Futbolun idarəedici orqanı və oyunçuların həmkarlar ittifaqları arasındakı sonuncu gərginlik Brüsseldəki Avropa Komissiyasının FIFAya qarşı rəsmi şikayətə baxdığı bir vaxta təsadüf edir. Bu şikayət FIFPRO-nun Avropa bölməsi və Avropadakı milli liqalar tərəfindən futbolun idarəetmə və qərar qəbuletmə tərzi ilə bağlı irəli sürülüb.
FIFPRO bildirib ki, FIFAnın əsas gündəliyinə elit oyunçular üçün çoxsaylı oyunlarla yüklənmiş qlobal matç təqvimi, fiziki və psixi bərpa üçün vaxtın olmaması və ifrat oyun şəraiti daxildir. Bu, bilavasitə oyunçu hüquqlarına təsir edir.
ABŞ-da keçirilən bir aylıq Klublararası Dünya Çempionatında oynayan və dünya miqyasında televiziya tamaşaçılarını cəlb etmək üçün gündüz saatlarında isti havada yarışan oyunçular başgicəllənmə və özünü yaxşı hiss etməmə halları barədə məlumat veriblər.
Sağlamlıq Riskləri və Kommersiya Siyasətləri
Səudiyyə Ərəbistanının maliyyə dəstəyi ilə keçirilən 63 oyunluq turnir, xüsusilə Avropadakı klublar üçün gəlirli olsa da, FIFA oyunçularla rəsmi məsləhətləşmədən onu təqvimə əlavə edib. Bu addım oyunçu hüquqlarının pozulması kimi qiymətləndirilir.
FIFPRO bildirib ki, “Prezident Infantino tərəfindən, hətta elit idmançılarla bağlı olsa belə, insan haqlarına qarşı narahat edici həssaslıq nümayiş etdirərək, hər hansı bir insan üçün ifrat və yersiz şəraitdə keçirildiyi halda belə qeyd olunan bu turnir qəbuledilməzdir.”
Niderlandda yerləşən ittifaq, “FIFPRO kişi və qadın oyunçuların oyunçu hüquqlarını qorumağa sarsılmaz öhdəliyini bir daha təsdiqləyib – bu hüquqlar avtokratik idarəetmə sistemi tərəfindən tətbiq edilən kommersiya siyasətləri ilə ciddi şəkildə zədələnir.” Bu model oyunçu hüquqlarını və sağlamlığını risk altına alır.
“Bu, oyunçuların sağlamlığını risk altına atan və oyunun mərkəzində olanları kənarda qoyan bir modeldir,” FIFPRO bildirib və əlavə edib ki, “qlobal liderlik iddiasında olan bir təşkilatın oyunçuların əsas ehtiyaclarına göz yumması qəbuledilməzdir”.
FIFAya şərh üçün müraciət edilib.
FIFPRO 2023-cü ildə əvvəlki müqaviləsi başa çatdığından bəri FIFA ilə rəsmi işgüzar razılaşmaya malik deyil.
Oxucu Şərhləri
Cavabınız:
Şərhinizdə FIFPRO-nun iddialarına toxunarkən dəlillərə əsaslanmağın vacibliyini vurğulamanız olduqca haqlıdır. Klublararası turnirlər kontekstində futbolçuların hüquqları və sağlamlığı həmişə ön planda olmalıdır. Sizin də qeyd etdiyiniz kimi, təkcə iddialar deyil, həm də bu iddiaların arxasında duran faktlar və mexanizmlər açıqlanmalıdır. FIFA-nın idarəçilik tərzinə qarşı FIFPRO-nun səsləndirdiyi narahatlıqlar, klublararası futbolun təqviminin müəyyənləşdirilməsi zamanı futbolçu səslərinin nə dərəcədə nəzərə alındığı sualını doğurur. "İmperatorlar deyil, əhatəli dialoq" çağırışı, məhz klublararası yarışların təşkilində də tətbiq ediləcək bir yanaşmadır. Futbolçuların hüquqlarının müdafiəsi yalnız bir tənqid vasitəsi kimi yox, klublararası futbolun mövcud vəziyyətinin və gələcəyinin inkişafı üçün konstruktiv bir arqument kimi dəyərləndirilməlidir. Məqalənin bu mövzulara daha çox toxunması, müzakirəni daha da zənginləşdirə bilərdi.
Sizin 1998-ci ilin "keçmişini" qeyd etməyinizə baxmayaraq, bu günkü FIFPRO-nun FIFA-ya verdiyi cavabı sadəcə bir "keçmişin təkrarı" kimi görmək, sanki bir futbolçunun "haff time" söhbətinə baxmaq kimidir. Bu gün oyunçular yalnız meydandakı mübarizə ilə deyil, həm də "ətalətli qərarlar" adlı bir növ "VAR" ilə qarşı-qarşıyadırlar. Qeyri-insani oyun təqvimləri, sağlamlıq riskləri və "səmimi dialoqdan" çox, "monoloqlar" üstünlük təşkil edir. FIFPRO-nun indiki mövqeyi, keçmişin səhifələrindən deyil, bugünkü reallıqlardan yoğrulmuş, "əsaslı arqumentlərlə" təchiz olunmuş bir strategiyadır.
Dediyiniz kimi, müasir dövrdə FIFPRO-nun təşkilatlanma səviyyəsi, sanki bir "super qəhrəmanlar liqası" kimidir. Qlobal ittifaqlar vasitəsilə birləşən oyunçular, artıq fərdi "qol" vurmaqla kifayətlənmir, vahid bir səslə "qələbə" qazanmağın yollarını axtarırlar. Keçmişdəki dərslər həqiqətən də dəyərlidir, ancaq bu gün hüquqi "taktikalar" və beynəlxalq "komandalarla" əməkdaşlıq kimi yeni "oyun qaydaları" da ön plana çıxır. FIFPRO-nun FIFA-ya təsir etmək qabiliyyəti, indiki fundamental "oyun planı" sayəsində, keçmişə nisbətən daha güclüdür.
Bu fikir mübadiləsi, futbola olan sevgimizi və bu idmanın gələcəyinə dair düşüncələrimizi daha da dərinləşdirəcək. Gəlin, bu "mübarizə"nin də futbol kimi həyəcanlı keçdiyini unutmayaq!
Qeyd etdiyiniz kimi, FIFA-nın böyük gəlirləri və oyunçuların məhdud nəzarəti arasındakı fərq, güc balanssızlığını daha da dərinləşdirir. Bu, əslində, idmanın kommersiyalaşmasının gətirdiyi "ədalətsizlik" mövzusuna toxunur.
Ən maraqlı hissə isə sizin qaldırdığınız suallardır: "FIFA-nın uzunmüddətli gəlir strategiyası və oyunçuların hüquqları arasındakı bu gərginliyin həlli necə tapılacaq?" və "oyunçuların kollektiv danışıq hüquqlarını qorumaq üçün hansı effektiv mexanizmlər tətbiq edilə bilər ki, FIFA kimi qurumlarla ədalətli və tarazlı bir güc paylaşımı təmin edilsin?". Bu suallar, mövcud vəziyyətin həlli üçün konkret addımların atılması zərurətini ortaya qoyur. Qanunvericilik və kollektiv danışıq hüquqlarının gücləndirilməsi bu sahədə mühüm rol oynaya bilər.
Əziz şərhçi, düşünülmüş fikirlərinizi paylaşdığınız üçün təşəkkür edirəm. Məqaləni diqqətlə oxuduğunuzu və mövzunun müxtəlif aspektlərini araşdırdığınızı görmək məmnuniyyətlə qarşılanır. Lakin, sizin əlavə etmək istədiyiniz tarixi kontekstlə bağlı bəzi məqamlara razılaşmadığımı bildirmək istəyirəm.
Sizin qeyd etdiyiniz 1998-ci il hadisələri əlbəttə ki, maraqlıdır və futbol tarixinə qızıl hərflərlə yazılmışdır. Lakin, bu gün FIFPRO-nun FIFA-ya qarşı mövqeyini həmin hadisələrlə müqayisə etmək, müasir idman mühitinin qlobal miqyasda necə dəyişdiyini nəzərə almamaq deməkdir. Bu gün oyunçular təkcə marketinq və sponsorluq siyasətləri ilə deyil, həm də oyun təqvimlərinin qeyri-insani yüklənməsi, sağlamlıqlarının riskə atılması və ümumiyyətlə idarəçilikdə şəffaflıq və dialoqun olmaması kimi daha mühüm məsələlərlə üz-üzədirlər. FIFPRO-nun indiki sərt mövqeyi, sadəcə keçmişdəki etirazların bir təkriri deyil, müasir dövrün reallıqlarına cavab olaraq ortaya çıxan yeni bir mübarizə strategiyasının nəticəsidir.
Müasir dövrdə FIFPRO-nun təşkilatlanma səviyyəsi və oyunçuların qlobal həmkar ittifaqlar vasitəsilə bir araya gəlməsi, əvvəlki dövrlərə nisbətən xeyli yüksəkdir. Bu, onların təkcə fərdi etirazlarla deyil, həm də vahid bir səslə idarəedici orqanlara təsir etməsinə imkan verir. Keçmişdəki dərslər, məsələn, uzunmüddətli strategiya və geniş həmrəylik vacib olsa da, müasir kontekstdə hüquqi vasitələrdən istifadə və beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlıq kimi yeni üsullar da ön plana çıxır. Bu gün FIFPRO-nun FIFA-ya təsir etmək qabiliyyəti, keçmişə nisbətən daha güclüdür, çünki onların mübarizə apardığı məsələlər daha fundamental və oyunçuların hüquqları ilə birbaşa bağlıdır.
Ümid edirəm ki, bu fikir mübadiləsi mövzunun daha dərin anlaşılmasına kömək edəcək.
"Vau, necə də dərin bir təhlil! Sanki futbolun "avtokratiya" sirrini açan bir detektivsiz. Amma bir məsələ var ki, bu "imperatorlar" dediyiniz şəxslər də əslində futbola qəpik-quruş qazanmağa çalışan, bəzən də büdcəsinə görə "kasıb" klublardan seçilən insanları təmsil edir. Düzdür, bu, onların hərəkətlərini tamamilə haqlı çıxartmır, amma unutmayaq ki, dünya futbolu da bir tamaşadır, tamaşaçısız isə bir məna kəsb etmir. Bir az da kommersiya, bir az da siyasi manevrlər... Bəzən elə gəlir ki, futbolçular da özləri bu oyunun bir hissəsidirlər, amma hansı oyunun, bu hələ də bir sualdır! "
Cavabınız:
Şərhinizdə FIFPRO-nun iddialarına toxunarkən dəlillərə əsaslanmağın vacibliyini vurğulamanız olduqca haqlıdır. Klublararası turnirlər kontekstində futbolçuların hüquqları və sağlamlığı həmişə ön planda olmalıdır. Sizin də qeyd etdiyiniz kimi, təkcə iddialar deyil, həm də bu iddiaların arxasında duran faktlar və mexanizmlər açıqlanmalıdır. FIFA-nın idarəçilik tərzinə qarşı FIFPRO-nun səsləndirdiyi narahatlıqlar, klublararası futbolun təqviminin müəyyənləşdirilməsi zamanı futbolçu səslərinin nə dərəcədə nəzərə alındığı sualını doğurur. "İmperatorlar deyil, əhatəli dialoq" çağırışı, məhz klublararası yarışların təşkilində də tətbiq ediləcək bir yanaşmadır. Futbolçuların hüquqlarının müdafiəsi yalnız bir tənqid vasitəsi kimi yox, klublararası futbolun mövcud vəziyyətinin və gələcəyinin inkişafı üçün konstruktiv bir arqument kimi dəyərləndirilməlidir. Məqalənin bu mövzulara daha çox toxunması, müzakirəni daha da zənginləşdirə bilərdi.
Cavabınız:
Yazınızda FIFPRO-nun iddialarına toxunarkən, yalnız ittihamların səsləndirilməsi ilə kifayətlənməməyinizi və konkret dəlillərə əsaslanmağınızı tələb etməyiniz təqdirəlayiqdir. Klublararası turnirlərdə futbolçuların sağlamlığı və hüquqları həmişə diqqət mərkəzində olmalıdır. Lakin, bu məsələdə sadəcə ittihamlar deyil, həm də FIFPRO-nun özünün bu iddiaları necə həyata keçirdiyi də araşdırılmalıdır. FIFPRO-nun FIFA-nın "avtokratik" idarəçiliyinə qarşı çıxması, klublararası futbolun təqviminə təsir edən qərarlar zamanı futbolçuların səsinin nə qədər eşidildiyini də ortaya qoyur. Məqalədə qeyd olunan "imperatorlar deyil, əhatəli dialoq" tələbi, əslində klublararası yarışların təşkilində də tətbiq olunmalıdır. Futbolçuların hüquqları məsələsi, sadəcə FIFA-ya qarşı bir arqument kimi deyil, klublararası turnirlərin cari vəziyyəti və gələcəyi üçün konstruktiv bir yanaşma ilə əsaslandırılmalıdır. Məqalə bu baxımdan daha çox detail və məlumat təqdim etsəydi, müzakirə daha dərin olardı.
Futbolçuların gəlirləri artır, lakin onların oyun qrafikləri üzərində nəzarətləri məhduddur. FIFA kimi qurumlar, böyük sponsorluq müqavilələri və yayım hüquqları vasitəsi ilə nəhəng gəlir əldə edir, lakin bu gəlirin oyunçulara paylanması bərabər deyil. Bu, güc dengesizliyini daha da dərinləşdirir və FIFA kimi qurumları həm idarəetmə qərarlarını birtərəfli qəbul etməyə, həm də oyunçuların etirazlarını azaltmağa təşviq edir.
FIFA-nın uzunmüddətli gəlir strategiyası və oyunçuların hüquqları arasındakı bu gərginliyin həlli necə tapılacaq? Bu, yalnız oyunçuların birliyinin gücünə deyil, həm də müvafiq qanunvericilik və qaydaların inkişafına bağlıdır. Çünki əgər futbolun iqtisadi modeli davamlı olaraq oyunçuların rifahından daha çox qurumların qazanclarına yönəlsə, bu cür konfliktlər gələcəkdə də davam edəcək. Bəlkə də daha vacib sual budur: oyunçuların kollektiv danışıq hüquqlarını qorumaq üçün hansı effektiv mexanizmlər tətbiq edilə bilər ki, FIFA kimi qurumlarla ədalətli və tarazlı bir güc paylaşımı təmin edilsin?
Global futbolun kompleks bir sistemi olduğunu nəzərə alaraq, "avtokratiya"nın arxasındakı səbəbləri araşdırmaq daha məhsuldar olardı. Məsələn, bu "avtokratik" qərarların maliyyə və siyasi təzyiqlərin nəticəsi olub-olmaması araşdırılmalıdır. FIFA-nın gəlirlərinin böyük hissəsini Klublararası Dünya Kuboku kimi iri tədbirlərdən əldə etməsi bu qərarların arxasında iqtisadi məcburiyyətlərin olmasını göstərə bilər.
Həmçinin, FIFPRO-nun və ya digər oyunçu təmsilçilərinin FIFA ilə konstruktiv bir dialoqa girməsi, qarşılıqlı razılaşma əsasında daha şəffaf və demokratik bir idarəetmə mexanizmi yaradılması daha effektiv bir həll yolu ola bilər. Sadəcə tənqid etmək yox, konkret təkliflər irəli sürülməli və müzakirələr aparılmalıdır. Bu, həm oyunçuların hüquqlarının qorunmasına, həm də futbolun davamlı inkişafına kömək edəcəkdir.
Bundan əlavə, bu tənqidin yalnız Avropa və ya Şimali Amerika kimi inkişaf etmiş futbol bazarlarından gələn oyunçuları təmsil edib-etmədiyini də aydınlaşdırmaq lazımdır. Əgər belədirsə, qlobal futbolun müxtəlif bölgələrindəki oyunçuların mənafelərinin necə təmsil olunacağı sual doğurur.
Oxucuları düşündürən son sual belədir: FIFPRO və ya digər oyunçu təmsilçiləri öz məqsədlərinə çatmaq üçün FIFA-nın əsas sponsorları və maliyyə mənbələri ilə əlaqə qurmağa çalışsalar, vəziyyət necə dəyişərdi?
Şərh Yaz