Ksenofobiyanın qlobal hökmranlığı: Şərh

Trampın Miqrant Əleyhinə Ritorikası və ABŞ Siyasəti

Ksenofobiyanın qlobal hökmranlığı Şərh - Birləşmiş Ştatların prezidenti Donald Tramp Somali miqrantlarına qarşı sərt ifadələr işlədərək, onların ölkədə olmasını istəmədiyini açıq şəkildə bildirib. O, "Onları ölkəmizdə istəmirəm. Düzünü deyim ki, kimsə deyəcək: 'Oh, bu, siyasi cəhətdən doğru deyil.' Vecimə deyil. Onları ölkəmizdə istəmirəm. Onların ölkəsi səbəbsiz yerə yaxşı deyil..." deyərək, Somali icmasını hədəf alan immiqrasiya siyasətinin ilk günündə sərt mövqeyini nümayiş etdirib. Tramp, əhalisinin təxminən 2 faizi Somali əsilli olan Minnesota ştatını "cəhənnəmə" çevirdiyini iddia edərək, miqrantların "buradan çıxarılmalı" olduğunu vurğulayıb. O, Minnesotadan olan Somali əsilli Demokratik nümayəndə, səsli tənqidçisi İlhan Ömərə qarşı irəliləyərək "O zibildir. Dostları da zibildir. Bunlar işləyən insanlar deyil. Bunlar 'Gəlin, bu yeri möhtəşəm edək' deyən insanlar deyil" kimi alçaldıcı ifadələr səsləndirib. Əlbəttə, bu cür bəyanatlar yeni və ya təəccüblü deyil. Miqrantlara və sığınacaq axtaranlara qarşı nifrət həmişə Donald Trampın "MAGAverse" adlanan tərəfdar bazasını bir yerdə saxlayan əsas amil olub. Trampın Ağ Evdəki görüşündən əvvəl bir neçə MAGA respublikaçısının Nyu-York şəhərinin yeni seçilmiş bələdiyyə sədri Zohran Mamdaninin ABŞ vətəndaşlığını ləğv etmək üçün ciddi səylər göstərdiyini kim unuda bilər? Trampın hakimiyyətə gəlişindən bəri miqrantlara qarşı düşmənçilik ABŞ-da müasir siyasətin əsas komponentinə çevrilməklə yanaşı, həm də idarəetmə prinsipidir.

Qlobal Miqrant Əleyhinə Trend: Avropa və Afrikada Artan Ksenofobiya

Lakin miqrant əleyhinə əhval-ruhiyyənin artması və onun hakimiyyətdə olan şəxslər tərəfindən təsdiqi və təşviqi yalnız Trampın getdikcə təcrid olunmuş Amerikasına xas deyil. Oxşar ritorika və taktikalar başqa yerlərdə də yayılır, ABŞ-dan kənara çıxan qlobal bir tendensiyanı ortaya qoyur. Danimarka buna bir nümunədir. Ümumdünya səhiyyə, Lego, yüksək yaşayış səviyyəsi olan şəhərlər və minimalist dizayner estetikası üzərində qurulmuş, uzun müddətdir becərilən proqressiv, humanist və nizamlı cəmiyyət imicinin altında Danimarka son illərdə immiqrasiya və sığınacaq məsələlərində Avropanın ən məhdudlaşdırıcı dövlətlərindən birinə çevrilib. Bu yaxınlarda keçirilmiş yerli seçkilər zamanı islamofob ritorika tam nümayiş etdirilib və 2026-cı il milli seçkiləri ərəfəsində hakim Sosial Demokratlar "immiqrasiya problemi" ilə mübarizəyə sadiqliyini öz kampaniyalarının mərkəzinə qoyublar. Atlantik okeanının o tayında, Birləşmiş Krallıqda, guya proqressiv Leyborist hökuməti Danimarka nümunəsini izləməyə can atır. Aşırı sağçı qüvvələrin təzyiqi və Reform UK-nin sorğularda davamlı yüksəlişi altında Baş nazir Keir Starmer insanları sərhədlərin nəzarətini geri ala biləcəyinə və Britaniyanın immiqrasiya siyasətinin acınacaqlı fəslini bağlaya biləcəyinə inandırmağa çalışır. O, miqrasiya kəskin şəkildə azaldılmasa, Böyük Britaniyanın yadellilər adasına çevrilmək riski ilə üzləşdiyi barədə xəbərdarlıq edib və hökumətinin islahatlarının miqrasiyanın azalmasını təmin edəcəyinə söz verib. Bu bir vəddir. Ən diqqətçəkəni, Daxili İşlər naziri Şabana Mahmudun Danimarkanın immiqrasiya və sığınacaq rejimini öyrənmək üçün yaxınlarda oraya məmurlar göndərməsi Leyboristlərin mövqeyinin nə dərəcədə sərtləşdiyini göstərən bir jestdir. Ksenofobiya Qərb dünyasından kənarda da artmaqdadır. O, Liviyadan Cənubi Afrikaya qədər siyasət və praktikanın əsas tərkib hissəsidir, bu da miqrant əleyhinə siyasətin artıq qlobal idarəetmə alətinə çevrildiyini xatırladır. Liviyada Avropaya gedən miqrantlar dəhşətli səviyyədə zorakılıq və sui-istifadə ilə üzləşirlər. "Amnesty International" təşkilatının məlumatına görə, onlar uzunmüddətli qanunsuz həbslərə, məcburi itkin düşmələrə, işgəncəyə, təcavüzə, qanunsuz qətllərə, şantaja və məcburi əməyə məruz qalırlar. Bu sui-istifadələr, Avropa hökumətlərinin beynəlxalq sulara çatmamış miqrantları qarşılamaqla vəzifələndirilmiş Liviya sahil mühafizəsi bölmələrinə vəsait, təlim və avadanlıq yönləndirdiyi bir sistem çərçivəsində baş verir. Aralıq dənizi boyunca miqrant axınını dayandırmağa can atan Avropa İttifaqı dövlətləri, nəticələrini bilə-bilə sərhəd nəzarətini Liviyaya həvalə edərək, Birləşmiş Millətlər Təşkilatının insanlığa qarşı cinayət sayıla biləcəyini bildirdiyi tədbirləri davam etdirmək üçün hakimiyyətləri dəstəkləyirlər. Daha qərbdə, Tunisdə, Qara Afrika miqrantları illərdir epizodik zorakılıqla üzləşirlər. 2023-cü ilin əvvəllərində Prezident Kais Saied, qeyri-qanuni miqrasiya yolu ilə Tunisın demoqrafik tərkibini dəyişdirmək, onu ərəb və İslam millətləri ilə əlaqəsi olmayan sırf Afrika ölkəsinə çevirmək üçün cinayət planı olduğunu iddia etdi. Onun bu açıqlamaları Qara miqrantlara, tələbələrə və sığınacaq axtaranlara qarşı kütləvi hücumların artmasına səbəb oldu. Həbslərdə də artım müşahidə edildi və polis Qara Afrika əcnəbilərini görünüşlərinə görə hədəf almış kimi görünürdü. Həbs edilənlər arasında sənədsiz miqrantlar, qeydiyyatdan keçmiş qaçqınlar və sığınacaq axtaranlar, eləcə də etibarlı sənədləri olan miqrantlar var idi ki, bu da ksenofobiya siyasi sanksiya aldıqda dövlət praktikalarının necə dəyişə biləcəyinin bariz nümunəsidir. Bənzər şəkildə, digər Afrika ölkələrindən gələn miqrantları hədəf alan ksenofobiya aparteid sonrası Cənubi Afrikada həyatın və siyasətin daimi bir xüsusiyyəti olub. Ksenofobik ayrı-seçkiliyi və zorakılığı izləyən Witwatersrand Universitetinin "Xenowatch" layihəsinə görə, 1994-cü ildən bəri 1,295 hadisə qeydə alınıb ki, bura köçkünlük, miqrantlara məxsus müəssisələrin talan edilməsi və qətllər daxildir. Ölüm halları 2008-ci ildə 72 nəfər və 150 hadisə ilə pik həddə çatıb. 2015-ci ildə 16 nəfər öldürülsə də, ksenofobik hadisələrin ümumi sayı yenidən 2008-ci il səviyyəsinə çatıb ki, bu da böhranın davamlılığını göstərir. COVID-19 pandemiyası zamanı hökumət miqrant icmalarını sistematik şəkildə nəzərdən qaçıraraq, bir çoxlarını yardım proqramlarından kənarlaşdırıb və Cənubi Afrikalıların qorunmasını prioritet olaraq təqdim edib. Dövlət, Zimbabvenin o zaman Cənubi Afrikanın 1,845 yoluxma halı ilə müqayisədə yalnız 11 təsdiqlənmiş COVID-19 halı olmasına baxmayaraq, yoluxmuş və ya sənədsiz şəxslərin keçməsini əngəlləmək üçün Zimbabve ilə sərhəd boyunca 40 kilometrlik çəpər çəkib. Siyasətçilər, xarici mülkiyyətdə olan müəssisələrin sağlamlıq riskləri yaratması haqqında mövcud miflərini gücləndiriblər. Spaza mağazalarının açıq qala biləcəyini elan edərkən, o zamankı Kiçik Biznes İnkişafı Naziri Khumbudzo Ntshavheni yalnız Cənubi Afrikalılara məxsus, idarə olunan və işləyən mağazaların açıq qalacağını bəyan edib. Cənubi Afrikada açıq şəkildə miqrant əleyhinə səfərbərlik də yüksəlib. Afrika miqrantlarının kütləvi deportasiyasını müdafiə edən vətəndaş cəmiyyəti qruplarının koalisiyası olan "Put South Africans First" hərəkatı, 23 sentyabr 2020-ci ildə Nigeriya və Zimbabve səfirliklərinə yürüş təşkil edərək, əcnəbilərin Cənubi Afrikanın narkotik, insan alveri və uşaq qaçırma kimi sosial bəlalarına töhfə verdiyini iddia edib. Vigilante qrupu "Operation Dudula" 2021-ci ildə keçmiş prezident Jacob Zuma-nın həbsindən sonra bu hərəkatdan yaranıb. Qauteng icmalarında cinayət və narkotik istifadəsi ilə mübarizə apardığını iddia etsə də, onun "Dudula" – Zulu dilində "çölə çıxarmaq" mənasını verən adı əsl fokusunu əks etdirir. Qrup daha çox kütləvi deportasiyalar, miqrantların xəstəxanalara və klinikalara daxil olmasının qarşısının alınması, həmçinin xarici mülkiyyətdə olan müəssisələrə basqınlar və ya onların bağlanması ilə tanınır. Əlbəttə, Venesuela miqrantlarının axınının qarşısını almaq məqsədi ilə Kolumbiya, Peru, Çili və Ekvador kimi ölkələrdə məhdudiyyətlərin artırılmasından, Hindistan hakimiyyətinin etnik benqal müsəlmanlarını sənədsiz olduqlarını iddia edərək, lazımi proses, daxili təminatlar və beynəlxalq insan haqları standartları olmadan Banqladeşə məcburi şəkildə qovmasına qədər saysız-hesabsız nümunələr gətirmək olar. Ksenofobiya heç bir bölgəyə və ya ideologiyaya məhdudlaşmır; o, artıq dünya ölkələrinin siyasi həyatına toxunmuşdur.

Niyə Ksenofobik Narrativlərə Boyun Əyirik?

Niyə ksenofobik narrativlərə və siyasətlərə belə həvəslə boyun əyirik? Qismən ona görə ki, onlar rahatdır. Onlar hökumətlərə və cəmiyyətlərə daxili uğursuzluqları xarici qüvvələrin üzərinə atmağa imkan verir, daha mürəkkəb və çox vaxt ölkədəki siyasi və iqtisadi idarəetmə səhvlərində, sərt qənaət tədbirlərində, dərinləşən bərabərsizlikdə və qeyri-sabit iş yerlərində kök salmış problemlər üçün asan bir izahat təklif edir, yadellilərin gəlişində deyil. Bu məntiqdə miqrant hazır qurban, kimliyimizi və ya dəyərlərimizi təhdid etdiyini düşündüyümüz bütün bəlaları üzərinə yüklədiyimiz bir fiqura çevrilir. Beləliklə, miqrantların təhlükəli ideologiyalara sadiq qaldığını, milli resursları tükəndirdiyini, xəstəliklər daşıdığını və ya ölkənin demoqrafik və ya mədəni quruluşunu dəyişdirmək üçün hiyləgər bir planın hissəsi olduğunu iddia etmək asanlaşır. Qavrayış reallığa çevrilir. Sərhədlərimizdən kənardakıları günahlandırmaq, təhdidin başqa yerdə olduğunu təsəvvür etməyimizə imkan verir, problemin biz olmadığımıza əminlik verir. Tragediya budur ki, öz sistemlərimizdəki disfunksiyalar və korrupsiyalar toxunulmaz qalır. Və guya kənar olanları günahlandırmaq cəmiyyətlərimizi daha ədalətli, daha təhlükəsiz və ya daha humanist etmək üçün heç bir işə yaramır; sadəcə, yaratmağa kömək etdikləri böhranlarla üzləşmək istəməyən liderlər üçün zaman qazanır. 24 saat