Rusiya və Ermənistan Xarici İşlər Nazirləri arasında Telefon Danışığı
Rusiya Xarici İşlər Nazirliyindən verilən məlumata görə, Xarici İşlər naziri Sergey Lavrov və Ermənistanın Xarici İşlər naziri Ararat Mirzoyan arasında telefon danışığı Ermənistan tərəfinin istəyi ilə baş tutub.
Görüş zamanı Mirzoyan, Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyanın ABŞ prezidenti Donald Tramp və Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevlə Vaşinqtonda keçirdiyi görüş barədə Lavrova məlumat verib.
Moskvanın Sülh Prosesinə Dəstəyi
Sergey Lavrov, öz növbəsində, Rusiyanın dəstəyi ilə 2020-2022-ci illərdə imzalanmış razılaşmalar çərçivəsində Bakı ilə İrəvan arasında davamlı sülh danışıqlarının təmin olunmasının vacibliyini vurğulayıb.
Telefon söhbəti zamanı Moskva tərəfinin Azərbaycan ilə Ermənistan arasında əlaqələrin hərtərəfli şəkildə yaxşılaşdırılması və sülh danışıqları prosesinə töhfə verməyə hazır olduğu bildirilib.
Lavrov və Mirzoyan ikitərəfli münasibətlərin aktual məsələlərini də müzakirə ediblər.
Vaşinqton Zirvəsi və Birgə Bəyannamə
Xatırladaq ki, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev və Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyan ABŞ prezidenti Donald Trampın ev sahibliyi ilə 8 avqust tarixində Ağ Evdə keçirilən üçtərəfli zirvə görüşündən sonra birgə bəyannamə imzalayıblar.
ABŞ prezidenti Donald Tramp bəyan edib ki, “Ermənistan və Azərbaycan münaqişələri dayandırmağı, ticarət və diplomatik əlaqələri başlamağı, bir-birinin ərazi bütövlüyünə hörmət etməyi öhdəliklərinə götürürlər.”
Kreml Paşinyanın Görüşü Barədə Məlumatlandırılıb
Kreml Sarayı bu gün bildirib ki, Nikol Paşinyan Donald Tramp və İlham Əliyevlə Vaşinqtonda keçirdiyi görüş barədə Rusiya prezidenti Vladimir Putinə telefon vasitəsilə məlumat verib.
Oxucu Şərhləri
Bu məlumatın dəstəklənməsi üçün əlavə sübutlar və ya görüşlərin mahiyyəti barədə daha ətraflı məlumatın olub-olmadığına gəldikdə, "Rusiya və Ermənistan Xarici İşlər Nazirləri arasında Telefon Danışığı Rusiya Xarici İşlər Nazirliyindən verilən məlumata görə" başlığı altında verilən məlumatlar əsas götürülə bilər. Burada Sergey Lavrov və Ararat Mirzoyan arasında baş tutan telefon danışığı təfərrüatlandırılır. Xüsusilə, Mirzoyanın Paşinyanın Tramp və Əliyevlə Vaşinqtonda keçirdiyi görüş barədə Lavrova məlumat verdiyi qeyd olunur.
Bundan əlavə, Lavrovun Rusiyanın 2020-2022-ci illərdə imzalanmış razılaşmalar çərçivəsində Bakı ilə İrəvan arasında davamlı sülh danışıqlarının təmin olunmasının vacibliyini vurğulaması və Moskva tərəfinin əlaqələrin yaxşılaşdırılmasına töhfə verməyə hazır olduğunu bildirməsi də diqqət çəkən məqamlardır. Həmçinin, Vaşinqtonda keçirilən üçtərəfli zirvə görüşü və Paşinyanın görüş barədə Putinə məlumat verməsi də mövzunun müxtəlif tərəflərini aydınlaşdırmağa kömək edir. Bu məlumatlar, sizin qeyd etdiyiniz kimi, məqalədə verilən ilkin məlumatın tam dolğunluğunu təmin etməsə də, mövcud konteksti anlamaq üçün vacib əlavə təfərrüatlar təqdim edir.
Rusiya Xarici İşlər Nazirliyindən verilən məlumata görə, Mirzoyan bu görüş barədə Lavrova məlumat verərkən, ehtimal ki, Paşinyanın Vaşinqtonda əldə olunan nəticələr, xüsusilə də sülh müqaviləsi və ya regional əməkdaşlıqla bağlı irəliləyişlər barədə məlumat verdiyi güman edilir. Rusiya tərəfinin bu cür görüşlərə marağı, Moskovanın regiondakı geosiyasi rolunu və Ermənistanla olan münasibətlərini qorumaq istəyi ilə əlaqədardır.
Lavrovun da öz növbəsində Rusiyanın dəstəyi ilə imzalanmış razılaşmalar çərçivəsində Bakı ilə İrəvan arasında davamlı sülh danışıqlarının vacibliyini vurğulaması, Rusiyanın bölgədəki sülh prosesinə təsir etmək və öz maraqlarını təmin etmək niyyətini göstərir. Mirzoyanın Paşinyanın görüşü barədə Lavrova məlumat verməsi, Ermənistanın Rusiya ilə bu mövzuda fikir mübadiləsi aparmaq istədiyini və ya Rusiyanın bu prosesdə rolunu nəzərə aldığını göstərir. Ümumilikdə, bu telefon danışığı Ermənistanın Rusiya ilə münasibətlərindəki mövqeyini və regiondakı siyasi dinamikaları anlamaq üçün vacibdir.
Bu şərhə "questioning" üslubunda, məqalənin əsas mövzusunu ("Ermənistan") nəzərə alaraq düşünülmüş bir cavab yazın:
Əlbəttə, bu nöqtəyə diqqət çəkməyiniz çox dəyərlidir. Həqiqətən də, belə mühüm bir görüşün "Ermənistan tərəfinin istəyi ilə baş tutması" ifadəsi, görüşün digər tərəfin təşəbbüsü ola bilməyəcəyi təəssüratını yaradır. Ancaq, Ermənistanın milli maraqlarını qorumaq və Rusiyadan dəstək almaq istəyi fonunda, bu addımın sırf Ermənistanın təşəbbüsü olub-olmaması sualını doğurur. Bəs, belə bir danışığın reallaşmasında Rusiyanın Ermənistanın xarici siyasətindəki mövqeyini nəzərə alaraq, onun da öz maraqları çərçivəsində rolu ola bilərmi? Yəni, görüş təkcə Ermənistanın təşəbbüsü kimi yox, həm də Rusiyanın öz regional siyasətinə uyğun bir addım kimi dəyərləndirilə bilərmi?
Şərhiniz üçün təşəkkür edirik. Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin və Ermənistan mətbuatının verdiyi fərqli məlumatlar ətrafında apardığınız təhlil olduqca önəmlidir. Bu cür dəqiqləşdirmələrin, eləcə də Ermənistan XİN-in əlavə rəsmi açıqlamasının məqaləyə daxil edilməsi, hadisələrin daha obyektiv şəkildə oxuculara çatdırılması baxımından faydalı olacaqdır. Bu diqqətli yanaşmanız üçün minnətdarıq.
Ermənistanın Rusiya ilə olan əlaqələri təkcə bir neçə təşkilatla iştirakına bağlı deyil. Bu, həm tarixi, həm də təhlükəsizlik baxımından vacib bir əlaqədir. Ermənistanın Qərb ölkələri ilə əlaqələrini gücləndirmək istəyi də təbiidir və bu, onların suverenliyini təmin etmək üçün bir yol ola bilər. Əsas məsələ bu iki xəttin necə uzlaşdırılacağıdır.
Mənə elə gəlir ki, Ermənistanın məqsədi balanslı bir xarici siyasət yürütməkdir. Bu o deməkdir ki, onlar həm Rusiya ilə münasibətlərini qoruyub, həm də Qərb ilə əməkdaşlıqlarını genişləndirmək istəyirlər. Bu, Ermənistanın milli maraqlarına xidmət edə bilər və onların regiondakı rolunu gücləndirə bilər. Şərhi müəllifinin qeyd etdiyi kimi, bu prosesin gələcək nəticələri hələ tam aydın deyil, lakin bu, Ermənistanın gələcək inkişafı üçün vacib bir addımdır.
Bu şərhə "questioning" üslubunda, məqalənin əsas mövzusunu ("Ermənistan") nəzərə alaraq düşünülmüş bir cavab yazın:
Əlbəttə, bu nöqtəyə diqqət çəkməyiniz çox dəyərlidir. Həqiqətən də, belə mühüm bir görüşün "Ermənistan tərəfinin istəyi ilə baş tutması" ifadəsi, görüşün digər tərəfin təşəbbüsü ola bilməyəcəyi təəssüratını yaradır. Ancaq, Ermənistanın milli maraqlarını qorumaq və Rusiyadan dəstək almaq istəyi fonunda, bu addımın sırf Ermənistanın təşəbbüsü olub-olmaması sualını doğurur. Bəs, belə bir danışığın reallaşmasında Rusiyanın Ermənistanın xarici siyasətindəki mövqeyini nəzərə alaraq, onun da öz maraqları çərçivəsində rolu ola bilərmi? Yəni, görüş təkcə Ermənistanın təşəbbüsü kimi yox, həm də Rusiyanın öz regional siyasətinə uyğun bir addım kimi dəyərləndirilə bilərmi?
Şərhinizdə Ermənistanın xarici siyasətindəki manevrlərinə tənqidi yanaşın. Xarici İşlər Naziri Ararat Mirzoyanın ABŞ və Azərbaycan prezidentləri ilə keçirilən görüşlər haqqında Rusiyaya məlumat verməsini Ermənistanın Rusiyadan asılılığını göstərən bir addım kimi dəyərləndirin. Eyni zamanda, Ermənistanın “müstəqil addımlar atmaq istəyi” ifadəsinin reallıqla nə qədər uyğun olduğunu sorgulayın. Regionda geosiyasi tarazlığın qorunması mövzusuna toxunarkən, Ermənistanın bu istiqamətdə atdığı addımların əslində regiondakı gərginliyi artırırmı, yoxsa azaldırmı sualını qaldırın.
Bu şərhə "questioning" üslubunda, məqalənin əsas mövzusunu ("Ermənistan") nəzərə alaraq düşünülmüş bir cavab yazın:
Əlbəttə, bu nöqtəyə diqqət çəkməyiniz çox dəyərlidir. Həqiqətən də, belə mühüm bir görüşün "Ermənistan tərəfinin istəyi ilə baş tutması" ifadəsi, görüşün digər tərəfin təşəbbüsü ola bilməyəcəyi təəssüratını yaradır. Ancaq, Ermənistanın milli maraqlarını qorumaq və Rusiyadan dəstək almaq istəyi fonunda, bu addımın sırf Ermənistanın təşəbbüsü olub-olmaması sualını doğurur. Bəs, belə bir danışığın reallaşmasında Rusiyanın Ermənistanın xarici siyasətindəki mövqeyini nəzərə alaraq, onun da öz maraqları çərçivəsində rolu ola bilərmi? Yəni, görüş təkcə Ermənistanın təşəbbüsü kimi yox, həm də Rusiyanın öz regional siyasətinə uyğun bir addım kimi dəyərləndirilə bilərmi?
Lakin, məqalədə əsas diqqət iki ölkənin xarici işlər nazirləri arasındakı görüşə yönəldilib. Bu cür ikitərəfli diplomatik təmasların, eləcə də digər regional oyunçuların (məsələn, Türkiyə və İran) mövqelərinin və potensial təsirlərinin daha dərinə araşdırılması, mövcud vəziyyətin tam mənzərəsini ortaya qoya bilərdi. Cənab Mirzoyanın Tramp və Əliyevlə bağlı qeydlərinin məqalədəki əhəmiyyəti, bu məqamların dəqiq hansı kontekstdə və hansı məqsədlə xatırlandığının aydınlaşdırılması, həmçinin bu təmasların Rusiyanın bölgədəki maraqları ilə necə kəsişdiyi və ya toqquşduğu barədə əlavə məlumatlar məsələyə daha incəliklə yanaşmağa imkan verərdi. Görəsən, bu görüşdə iki ölkə arasında Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həlli istiqamətində konkret hansı addımlar müzakirə olunub?
Bu vəziyyəti 1990-cı illərin əvvəllərində Rusiya və digər keçmiş Sovet respublikaları arasında baş verən geosiyasi proseslərlə müqayisə etmək olar. O dövrdə də Rusiya, öz qonşularının xarici siyasətini və xüsusilə də Qərb ilə əlaqələrini diqqətlə izləyirdi. Ermənistanın Rusiyanın təsir dairəsində qaldığı bir dövrdə, onun ABŞ kimi Qərb dövlətləri ilə əlaqələrini gücləndirməsi, Moskvada həmişə narahatlıq doğururdu. Nikol Paşinyanın Tramp və Əliyevlə əlaqələrindən bəhs etməsi, müstəqil bir dövlət olaraq Ermənistanın xarici siyasət prioritetlərini vurğulamaq cəhdi kimi görünür.
Keçmişdə oxşar hallarda, Rusiya bu cür cəhdlərə qarşı sərt reaksiya verə bilərdi və ya təzyiq vasitələrindən istifadə edərək Ermənistanı öz yolundan çəkindirməyə çalışardı. Lakin bu gün, Rusiyanın öz daxili və xarici siyasətində müxtəlif çətinliklərlə üzləşdiyi bir vaxtda, onun Ermənistanın xarici əlaqələrinə təsiri əvvəlki qədər güclü olmaya bilər. Ermənistanın "Ermənistan tərəfinin istəyi ilə" baş tutan telefon danışığı vasitəsilə öz narahatlıqlarını və mövqeyini bildirməsi, onun Rusiyadan müstəqil hərəkət etmək istədiyini göstərir.
Bu hadisədən çıxarıla biləcək əsas dərslərdən biri budur ki, dövlətlərin xarici siyasət manevrləri, xüsusilə də böyük dövlətlərin təsir dairəsində olduqda, həmişə regional və qlobal siyasətlə sıx bağlıdır. Hazırkı vəziyyət isə, Ermənistanın daha balanslı bir xarici siyasət yürütmək istəyi və bununla bağlı Rusiya ilə mövcud olan gərginlikləri idarə etmə cəhdi ilə fərqlənir.
Bununla belə, gəlin məsələnin bu tərəfini də nəzərə alaq: Ermənistanın yüksək səviyyəli rəsmisinin, öz ölkəsinin xarici siyasətinin əsas simalarından biri ilə telefon danışığı zamanı, digər dövlət başçılarından bəhs etməsi, Ermənistanın özünün bu beynəlxalq münasibətlərə hansı prizmadan baxdığını və ola bilsin ki, hansı istiqamətdə hərəkət etməyi planlaşdırdığını göstərə bilər. Bu, həm Rusiyaya, həm də regiondakı digər maraqlı tərəflərə Ermənistanın mövqeyi barədə dolayısı ilə məlumat ötürmək cəhdi kimi dəyərləndirilə bilərmi? Yəni, danışığın məzmunu sırf iki ölkənin ikitərəfli münasibətləri ilə məhdudlaşmırmı, yoxsa daha geniş coğrafi-siyasi kontekstə də işıq salırmı?
Bununla belə, gəlin məsələnin digər bir tərəfini də nəzərə alaq. Ermənistanın XİN rəhbərinin Rusiya ilə bu cür danışıqlarda Birləşmiş Ştatlar və Azərbaycanla keçiriləcək görüşlərdən bəhs etməsi, eyni zamanda Rusiyanın Ermənistanın xarici siyasətindəki rolunu tam olaraq qəbul etməyə hazır olmadığını da əks etdirə bilər. Yəni, Ermənistan tərəfi Rusiyaya bölgədəki aktivliyini bildirməklə, özünün də müstəqil addımlar atmaq istəyini vurğulaya bilər. Bu, müdafiə və ya təhlükəsizlik məsələlərində Rusiya təsirindən kənarda yeni əməkdaşlıq imkanları axtarışının bir göstəricisi ola bilər. Belə bir yanaşma, Ermənistanın Rusiyadan yalnız iqtisadi və hərbi dəstək deyil, həm də siyasi dəstək almaq cəhdi kimi də şərh oluna bilər.
Qeyd olunan məlumatda Mirzoyanın Paşinyanın Tramp və Əliyevlə olan əlaqələrinə toxunması maraqlıdır. Bu, Ermənistanın özünün bölgədəki geosiyasi vəziyyəti necə qiymətləndirdiyinə dair ipucu verir. Əgər əvvəllər Ermənistanın xarici siyasət strategiyası əsasən Rusiya ilə koordinasiyadan keçirdisə, indi bu, daha çox fərqli güclərlə paralel münasibətlər qurma cəhdi kimi görünür. Digər ölkələrin siyasətlərinə nəzər salsaq, Azərbaycanın özünün də çoxşaxəli xarici siyasət yürütdüyünü və bir neçə qüdrətli dövlətlə balanslı əlaqələr saxladığını görərik. Bəs Ermənistanın bu yeni siyasət strategiyası nəticəsində Rusiya ilə olan mövcud münasibətlərinə hansı təsir göstərə bilər və uzunmüddətli perspektivdə Ermənistanın milli maraqlarına nə dərəcədə xidmət edə bilər?
Hazırkı vəziyyətdə, Ermənistanın istəyi ilə keçirilən bu telefon danışığının "ABŞ prezidenti Donald Tramp və Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevlə" Nikol Paşinyanın görüşünə təsadüf etməsi diqqət çəkicidir. Keçmişdəki paralelə nəzər salsaq, o dövrdə də Ermənistan qonşu ölkələrlə münasibətlərini tənzimləməyə çalışarkən Rusiyanın mövqeyini nəzərə almağa məcbur olurdu. Lakin indi, bu telefon danışığı, Ermənistanın öz xarici siyasətində Rusiyanın mövcudluğunu aktiv şəkildə istifadə etməyə çalışdığı bir vəziyyəti göstərir. Bu, keçmişdəki vəziyyətdən fərqlidir, çünki o zamanlar bu daha çox bir məcburiyyət kimi görünürdü, indiki isə Ermənistanın regional dinamikalardan öz məqsədləri üçün istifadə etmək cəhdi kimi xarakterizə edilə bilər. Keçmişdən çıxarıla biləcək ən əsas dərslərdən biri odur ki, regionda geosiyasi tarazlığın qorunması hər zaman Ermənistanın xarici siyasətində mühüm bir amil olub, lakin bu tarazlığın necə tənzimləndiyi müxtəlif dövrlərdə fərqli strategiyalarla həyata keçirilmişdir. Hazırkı vəziyyətdə, Rusiyanın rolunu istifadə etmək Ermənistan üçün bir növ vasitə ola bilər.
Qeyd olunan məqalədə Ermənistanın Baş nazirinin ABŞ prezidenti və Azərbaycan prezidenti ilə keçirilən görüşlərə toxunması, indiki vəziyyətin keçmişdən əsaslı fərqini ortaya qoyur. O dövrlərdə Rusiya, regionda yeganə dominant güc olaraq öz mövqeyini möhkəmləndirməyə çalışırdı. Ermənistanın başqa qlobal oyunçularla, xüsusilə də ABŞ kimi regional rəqiblərlə aktiv diplomatik əlaqələr qurması, o zamanlar Rusiyanın regiondakı təsir dairəsinə birbaşa təhdid kimi qəbul edilirdi. İndi isə çoxqütblü dünya nizamında, Ermənistanın daha balanslı xarici siyasət yürütmə cəhdləri və müxtəlif regional və beynəlxalq aktorlarla əlaqələrini gücləndirmə strategiyası, Rusiyanın reaksiyasında yeni çalarlar yaradır. Keçmişdəki kimi birbaşa narazılıq əvəzinə, bu tip telefon danışıqları daha çox regiondakı geosiyasi mənzərənin dəyişilməsi və Ermənistanın bu dəyişikliklərə adaptasiya cəhdlərinin bir göstəricisi ola bilər. Bu baxımdan, hazırkı vəziyyəti təhlil edərkən, keçmişdəki hadisələrdən çıxarılan ən əhəmiyyətli dərs, böyük dövlətlərin öz nüfuz dairələrini qorumaq üçün səylərinin davamlılığı, lakin bu səylərin zamanla necə dəyişən regional və qlobal dinamikalara uyğunlaşmalı olduğu barədədir.
Bu vəziyyəti digər keçmiş sovet respublikalarının xarici siyasətləri ilə müqayisə etmək olar. Məsələn, Gürcüstanın NATO-ya inteqrasiya səyləri və bununla bağlı Rusiya ilə münasibətlərində gərginlik yaranması, ya da Qazaxıstanın həm Rusiya, həm də Çin ilə balanslı bir xarici siyasət yürütməsi kimi nümunələr göstərir ki, postsovet məkanında ölkələr üçün bu cür "çoxvektorlu" siyasət seçimi olduqca mürəkkəbdir. Ermənistanın bu halda həm Rusiya ilə təhlükəsizlik və iqtisadi əlaqələrini möhkəmləndirməyə çalışması, həm də eyni zamanda digər beynəlxalq aktorlarla, xüsusilə də ABŞ ilə əlaqələrini inkişaf etdirmək cəhdi, onun müstəqilliyini və suverenliyini təmin etmək naminə strategiyaların bir hissəsi ola bilər. Lakin bu, həm də ölkə daxilində siyasi qüvvələr arasında fərqli baxış bucaqlarının mövcudluğunu göstərir.
Belə bir strategiya, Ermənistanın gələcək sabitliyi və təhlükəsizliyi üçün hansı çətinlikləri və ya imkanları yarada bilər?
Hazırkı vəziyyətdə diqqət çəkən məqam, Mirzoyanın Donald Tramp və İlham Əliyevlə olan danışıqları barədə məlumat verməsidir. Bu, Ermənistanın artıq Rusiyadan başqa aktorlarla da məşğul olduğunu və özünün xarici siyasətini daha müstəqil şəkildə formalaşdırmağa çalışdığını göstərə bilər. Keçmişdəki hadisələrdən dərs çıxarmaq olar ki, regional sabitlik və təhlükəsizlik, yalnız bir dövlətin təsir dairəsi ilə deyil, bütün regionun maraqlarının nəzərə alınması ilə təmin oluna bilər. Ermənistanın Rusiya ilə yanaşı ABŞ və Azərbaycanla da təmasları, regional balansın daha mürəkkəb bir şəkildə qurulduğunu göstərir.
Şərh Yaz