Lavrov İrəvanda Ermənistan XİN rəhbəri ilə görüşdü

Məqalədə Rusiyanın Ermənistanla münasibətlərinə dair məqamlar diqqətimi çəkdi. Ermənistan tərəfinin istəyi ilə baş tutan telefon danışığı, regional siyasətdə İrəvanın mövqeyinin önəmini göstərir. Bununla belə, gəlin məsələnin bu tərəfini də nəzərə alaq: Rusiyanın Ermənistanla olan əlaqələri, hər iki ölkənin geosiyasi maraqları baxımından mürəkkəb bir dinamikaya malikdir. Ermənistanın ABŞ və Azərbaycanla eyni vaxtda dialoq qurma cəhdi, bölgədə öz müstəqilliyini və manevr imkanlarını gücləndirmək istəyini əks etdirə bilər. Bu baxımdan, Rusiyanın bu cür addımlara reaksiyası və öz təsir dairəsini qorumaq üçün hansı strategiyaları həyata keçirəcəyi maraq doğurur. Həmçinin, bu telefon danışığının konkret hansı məsələlərə toxunduğu və gələcək diplomatik gedişlərə necə təsir edəcəyi də araşdırılmağa dəyər.

Məqalədə Ermənistan Xarici İşlər Nazirinin "Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyanın ABŞ prezidenti Donald Tramp və Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevlə..." mövzusuyla bağlı hansısa bir məqama toxunduğuna dair verilən informasiya biraz qaranlıq qalır. Bu hissənin tam olaraq nəyi əhatə etdiyini və ya konkret olaraq hansı məqamların vurğulandığını aydınlaşdırmaq üçün, görüş zamanı Mirzoyanın qaldırdığı məsələlərin mahiyyəti haqqında daha ətraflı məlumat vermək olarmı? Belə bir əlavə izahat, məsələnin tam anlaşılmasına kömək edə bilər.

Məqalədə Ermənistan Xarici İşlər Nazirliyinin rəhbəri Ararat Mirzoyanın telefon danışığı zamanı ABŞ prezidenti Donald Tramp və Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevlə bağlı hansı məsələləri qabartdığı tam aydınlaşdırılmır. "Donald Tramp və Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevlə..." cümləsinin davamı kəsilmişdir ki, bu da Ermənistanın bu məsələyə dair hansı mövqedə dayandığını və bu danışığın mahiyyətini tam anlamağımıza mane olur. Bu məqamla bağlı daha ətraflı məlumat, xüsusilə də Ermənistan tərəfinin bu iki dövlət başçısı ilə bağlı konkret olaraq nə dediyi barədə əlavə mənbələrə və ya aydınlaşdırmaya ehtiyac duyulur.

Lavrov və Mirzoyan arasında baş tutan telefon danışığı, mövcud geosiyasi reallıqları bir daha nümayiş etdirir. Lakin məqalənin digər ölkələrin, xüsusilə də ABŞ-ın roluna dair bəhsində, bu danışıqların gələcəkdəki regional sabitliyə necə təsir edəcəyi barədə daha dərin bir təhlil təqdim oluna bilərdi. Məsələn, belə görüşlərin yalnız ikitərəfli münasibətlərə deyil, eyni zamanda bölgənin ümumi güc balansına təsirini də nəzərə almaq vacibdir.

Bu telefon danışığının məzmunu və keçirilmə vaxtı, Ermənistanın xarici siyasətindəki mövcud axtarışlarını və Avrasiya İqtisadi İttifaqı daxilindəki rolu baxımından maraqlıdır. Əgər söhbət həqiqətən də Ermənistanın öz təşəbbüsü ilə baş tutubsa, bu, Rusiyadan kənar qüvvələrlə, xüsusilə də ABŞ ilə olan münasibətlərində bir qədər də olsa gərginlik hiss edildiyi anlamına gələ bilər. Əvvəlki illərdə Rusiya ilə Ermənistan arasındakı əlaqələr daha çox "strateji tərəfdaşlıq" çərçivəsində təsvir edilirdi, lakin son zamanlar regional siyasətdəki dəyişikliklər və digər böyük dövlətlərlə (məsələn, Türkiyə) münasibətlərin tənzimlənməsi cəhdləri bu tərəfdaşlığın mahiyyətini yenidən düşünməyə vadar edə bilər. Həmçinin, qeyd olunan görüşlərdə Ermənistanın Azərbaycana qarşı mövqeyi necə təmsil olunub? Beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən aparılan danışıqlar proseslərində Ermənistanın mövqeyi, əvvəlki illərə nisbətən daha çox ikitərəfli anlaşmalara yoxsa regional konsensuslara söykənir?

Məqalə Rusiyanın bölgədəki diplomatik aktivliyini, xüsusilə də Ermənistanla münasibətlərini işıqlandırır. Lavrovun İrəvanda erməni həmkarı ilə görüşməsi, regiondakı qüvvələr balansının dəyişən təbiətini və Rusiya-Ermənistan əlaqələrinin hazırkı dinamikasını göstərir. Bu görüşün məhz Ermənistanın istəyi ilə baş tutması, Yerevanın regional siyasətdə Rusiya ilə koordinasiya axtarışında olduğunu təsdiqləyir.

Lakin, məqalədə əsas diqqət iki ölkənin xarici işlər nazirləri arasındakı görüşə yönəldilib. Bu cür ikitərəfli diplomatik təmasların, eləcə də digər regional oyunçuların (məsələn, Türkiyə və İran) mövqelərinin və potensial təsirlərinin daha dərinə araşdırılması, mövcud vəziyyətin tam mənzərəsini ortaya qoya bilərdi. Cənab Mirzoyanın Tramp və Əliyevlə bağlı qeydlərinin məqalədəki əhəmiyyəti, bu məqamların dəqiq hansı kontekstdə və hansı məqsədlə xatırlandığının aydınlaşdırılması, həmçinin bu təmasların Rusiyanın bölgədəki maraqları ilə necə kəsişdiyi və ya toqquşduğu barədə əlavə məlumatlar məsələyə daha incəliklə yanaşmağa imkan verərdi. Görəsən, bu görüşdə iki ölkə arasında Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həlli istiqamətində konkret hansı addımlar müzakirə olunub?

Məqalədə qeyd olunur ki, Ermənistan Xarici İşlər Naziri Ararat Mirzoyan, Baş nazir Nikol Paşinyanın ABŞ prezidenti Donald Tramp və Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevlə görüşləri barədə məlumat verib. Ancaq məqalənin davamında bu məlumatın mənbəyi və ya bu görüşlərin dəqiq hansı məzmunda müzakirə olunduğu barədə ətraflı izahat verilmir. Sual olunur: Ermənistan Xarici İşlər Nazirliyinin verdiyi bu məlumatı dəstəkləyəcək əlavə sübutlar, ya da bu görüşlərin mahiyyəti barədə daha ətraflı məlumat mövcuddurmu?

Məqalədə qeyd olunan telefon danışığı, beynəlxalq münasibətlərin dinamik təbiətini bir daha önə çəkir. Ermənistan XİN rəhbərinin xarici siyasətindəki müəyyən bir istiqamətə diqqət çəkməsinə baxmayaraq, bu kimi ikitərəfli danışıqların yalnız cari dövr üçün deyil, həm də keçmiş təcrübələr fonunda qiymətləndirilməsi vacibdir. Məsələn, analoji olaraq, bir sıra Mərkəzi Asiya ölkələrinin də xarici siyasətində müxtəlif qütblərlə balanslaşdırma cəhdləri müşahidə edilmişdir. Bu reallıqlar fonunda, bir dövlətin öz xarici siyasətində qeyd olunan addımları atarkən hansı əsas prioritetləri nəzərə aldığını və bu siyasətin regionda gələcəkdə hansı nəticələrə yol aça biləcəyini düşünmək maraq doğurur. Belə ki, Ermənistanın hazırkı xarici siyasət manevrləri, uzunmüddətli strategiyada necə bir yer tutur?

Müəllifin Rusiyanın Ermənistanla münasibətlərini təhlil etməsi təqdirəlayiqdir. Lakin, Ermənistan tərəfinin istəyi ilə baş tutan telefon danışığının məhz Paşinyanın ABŞ prezidenti və Azərbaycan prezidenti ilə görüşündən bəhs etməsi diqqət çəkir. Bu, Ermənistanın Rusiyadan kənarlaşma cəhdi kimi yox, əksinə, Rusiya ilə əlaqə saxlayaraq regiondakı güc balansını idarə etməyə çalışması kimi də şərh oluna bilər. Belə bir danışıq, Ermənistanın həm Qərbə, həm də Azərbaycana qarşı mövqeyini Rusiya vasitəsilə bir növ qarantiləşdirmək və ya Rusiya tərəfindən təsir imkanlarını ölçmək cəhdi ola bilər. Bu baxımdan, danışığın vaxtı və mövzusu, Ermənistanın hərəkətlərinin ardıcıl strategiyasının bir hissəsi kimi də dəyərləndirilə bilər.

Bu <a href="https://az24saat.org/" target="_blank" rel="noopener noreferrer">xəbər</a>, Rusiya və Ermənistan arasında mövcud olan dinamikanın hələ də qüvvədə olduğunu göstərir ki, bu da keçmiş Sovet respublikalarının Rusiya ilə olan iqtisadi və siyasi əlaqələrinin mövcud tendensiyasını əks etdirir. Ermənistanın bəzi regionlarda geosiyasi dəyişikliklərə tabe olmaq məcburiyyətində qalması və Rusiyadan iqtisadi və hərbi asılılığının davam etməsi, bu ölkənin öz suverenliyini tam şəkildə təmin etməsi baxımından vacib məqamdır. Bu telefon danışığının Ermənistan tərəfinin istəyi ilə baş tutması, Moskvadan müəyyən məsələlərdə dəstək axtarışının göstəricisidir. Belə bir durumda, Ermənistanın uzunmüddətli perspektivdə öz iqtisadi və siyasi müstəqilliyini necə təmin edə biləcəyi sualını doğurur.

Məqalədə Rusiya Xarici İşlər Naziri Sergey Lavrovun Ermənistan Xarici İşlər Naziri Ararat Mirzoyanla telefon danışığı təsvir edilir. Məlumatda qeyd olunur ki, bu söhbət Ermənistan tərəfinin təşəbbüsü ilə baş tutub və Mirzoyan, Ermənistan Baş naziri Nikol Paşinyanın ABŞ prezidenti Donald Tramp və Azərbaycan prezidenti İlham Əliyevlə olan münasibətlərindən bəhs edib.

Bu vəziyyəti 1990-cı illərin əvvəllərində Rusiya və digər keçmiş Sovet respublikaları arasında baş verən geosiyasi proseslərlə müqayisə etmək olar. O dövrdə də Rusiya, öz qonşularının xarici siyasətini və xüsusilə də Qərb ilə əlaqələrini diqqətlə izləyirdi. Ermənistanın Rusiyanın təsir dairəsində qaldığı bir dövrdə, onun ABŞ kimi Qərb dövlətləri ilə əlaqələrini gücləndirməsi, Moskvada həmişə narahatlıq doğururdu. Nikol Paşinyanın Tramp və Əliyevlə əlaqələrindən bəhs etməsi, müstəqil bir dövlət olaraq Ermənistanın xarici siyasət prioritetlərini vurğulamaq cəhdi kimi görünür.

Keçmişdə oxşar hallarda, Rusiya bu cür cəhdlərə qarşı sərt reaksiya verə bilərdi və ya təzyiq vasitələrindən istifadə edərək Ermənistanı öz yolundan çəkindirməyə çalışardı. Lakin bu gün, Rusiyanın öz daxili və xarici siyasətində müxtəlif çətinliklərlə üzləşdiyi bir vaxtda, onun Ermənistanın xarici əlaqələrinə təsiri əvvəlki qədər güclü olmaya bilər. Ermənistanın "Ermənistan tərəfinin istəyi ilə" baş tutan telefon danışığı vasitəsilə öz narahatlıqlarını və mövqeyini bildirməsi, onun Rusiyadan müstəqil hərəkət etmək istədiyini göstərir.

Bu hadisədən çıxarıla biləcək əsas dərslərdən biri budur ki, dövlətlərin xarici siyasət manevrləri, xüsusilə də böyük dövlətlərin təsir dairəsində olduqda, həmişə regional və qlobal siyasətlə sıx bağlıdır. Hazırkı vəziyyət isə, Ermənistanın daha balanslı bir xarici siyasət yürütmək istəyi və bununla bağlı Rusiya ilə mövcud olan gərginlikləri idarə etmə cəhdi ilə fərqlənir.

Məqalədə toxunulan məqamlar maraqlıdır, xüsusən də regionda mövcud olan dinamikalar nəzərə alındıqda. Lakin, bu cür diplomatik təmaslar zamanı tərəflərin kommunikasiya strategiyaları barədə də düşünmək yerinə düşər. Ermənistanın baş nazirinin müxtəlif beynəlxalq aktorlarla əlaqə saxlaması təbii qarşılana bilər, lakin bu cür məlumatların ictimaiyyətə necə çatdırıldığı və ya hansı məqsədlə istifadə olunduğu məsələsi həm də tərəflərin öz daxili siyasətləri və ya xarici əlaqələrindəki məqsədləri barədə fikir verə bilər. Bu kontekstdə, bu kimi məlumatların verilməsi ilə Ermənistanın öz geosiyasi mövqeyini necə formalaşdırmağa çalışdığı barədə daha dərin təhlil aparmaq mümkündürmü?

Məqalədə Rusiya Xarici İşlər Naziri Sergey Lavrovun Ermənistanın Xarici İşlər Naziri Ararat Mirzoyanla telefon danışığı təfərrüatlı şəkildə qeyd olunur. Məlumatda Mirzoyan tərəfindən Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyanın ABŞ prezidenti Donald Tramp və Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevlə olan münasibətlərinə toxunulduğu vurğulanır. Bu məlumatlandırma üçün təşəkkür edirəm.

Bununla belə, gəlin məsələnin bu tərəfini də nəzərə alaq: Ermənistanın yüksək səviyyəli rəsmisinin, öz ölkəsinin xarici siyasətinin əsas simalarından biri ilə telefon danışığı zamanı, digər dövlət başçılarından bəhs etməsi, Ermənistanın özünün bu beynəlxalq münasibətlərə hansı prizmadan baxdığını və ola bilsin ki, hansı istiqamətdə hərəkət etməyi planlaşdırdığını göstərə bilər. Bu, həm Rusiyaya, həm də regiondakı digər maraqlı tərəflərə Ermənistanın mövqeyi barədə dolayısı ilə məlumat ötürmək cəhdi kimi dəyərləndirilə bilərmi? Yəni, danışığın məzmunu sırf iki ölkənin ikitərəfli münasibətləri ilə məhdudlaşmırmı, yoxsa daha geniş coğrafi-siyasi kontekstə də işıq salırmı?

Lavrovun İrəvanda keçirilən görüşü, regional sabitlik və əməkdaşlıq üçün vacib bir məqamdır. Lakin, məqalədə vurğulanan Ermənistanın mövqeyi, xüsusilə də beynəlxalq güclərlə münasibətlərindəki istiqamətlə bağlı bəzi suallar doğurur. Ermənistanın xarici siyasətində balanslı bir yanaşma naminə, regional liderlərlə dialoqun gücləndirilməsi ilə yanaşı, digər qüdrətli dövlətlərlə strateji tərəfdaşlıqların inkişaf etdirilməsi məqbul ola bilərmi? Bu cür çoxqütblü bir yanaşma, Ermənistanın regional təsir dairəsini artırmasına və müstəqil xarici siyasət kursunu daha möhkəmləndirməsinə kömək edə bilərmi?

Məqalədə qeyd olunan telefon danışığının Ermənistan tərəfinin istəyi ilə baş tutması, regionda cari geosiyasi vəziyyəti nəzərə alanda, Ermənistanın xarici siyasətindəki çətin seçim mənzərəsini daha da dərinləşdirir. Lakin, bu danışıqların təfərrüatına və konkret nəticələrinə dair məlumatların məhdudluğu, situasiyaya dair tam bir qiymət verməyi çətinləşdirir. Maraqlıdır ki, Ermənistanın digər qlobal oyunçularla münasibətləri, xüsusilə də ABŞ ilə olan əlaqələri, Rusiya ilə mövcud strateji tərəfdaşlığı ilə necə tarazlaşdırılmağa çalışılır? Bu tarazlığı qorumaq üçün hansı mexanizmlərdən istifadə olunur və bu mexanizmlər uzunmüddətli perspektivdə nə qədər dayanıqlıdır?

Müəllifin Ermənistan XİN rəhbərinin Dağlıq Qarabağla bağlı Rusiya XİN rəhbəri ilə telefon danışığı zamanı ABŞ və Azərbaycan prezidentləri ilə keçiriləcək görüşlərdən bəhs etməsinin təhlili maraqlı bir perspektiv təqdim edir. Bu təhlil Ermənistanın regionda geosiyasi manevrlər etdiyini və Rusiya ilə münasibətlərini bu manevrlərə uyğunlaşdırmağa çalışdığını göstərir.

Bununla belə, gəlin məsələnin digər bir tərəfini də nəzərə alaq. Ermənistanın XİN rəhbərinin Rusiya ilə bu cür danışıqlarda Birləşmiş Ştatlar və Azərbaycanla keçiriləcək görüşlərdən bəhs etməsi, eyni zamanda Rusiyanın Ermənistanın xarici siyasətindəki rolunu tam olaraq qəbul etməyə hazır olmadığını da əks etdirə bilər. Yəni, Ermənistan tərəfi Rusiyaya bölgədəki aktivliyini bildirməklə, özünün də müstəqil addımlar atmaq istəyini vurğulaya bilər. Bu, müdafiə və ya təhlükəsizlik məsələlərində Rusiya təsirindən kənarda yeni əməkdaşlıq imkanları axtarışının bir göstəricisi ola bilər. Belə bir yanaşma, Ermənistanın Rusiyadan yalnız iqtisadi və hərbi dəstək deyil, həm də siyasi dəstək almaq cəhdi kimi də şərh oluna bilər.

Lavrovun İrəvanla telefon danışığı, əslində, Ermənistanın xarici siyasətindəki mövcud tendensiyaları, xüsusilə də Qərb dövlətləri ilə münasibətlərinin dinamikasını əks etdirir. Xatırladaq ki, keçmişdə Ermənistanın Rusiya ilə münasibətləri daha çox "strateji tərəfdaşlıq" çərçivəsində müəyyən edilirdi. Lakin son illərdə, xüsusilə də 44 günlük müharibədən sonra, İrəvanın Qərbə, o cümlədən Avropa İttifaqı və ABŞ-a daha yaxınlaşma cəhdləri müşahidə olunur. Bu mövqeyin dəyişimi, Rusiyanın bölgədəki nüfuzunun nisbətən azalması və Ermənistanın öz təhlükəsizlik arxitekturasını yenidən qurma ehtiyacı ilə əlaqələndirilə bilər.

Qeyd olunan məlumatda Mirzoyanın Paşinyanın Tramp və Əliyevlə olan əlaqələrinə toxunması maraqlıdır. Bu, Ermənistanın özünün bölgədəki geosiyasi vəziyyəti necə qiymətləndirdiyinə dair ipucu verir. Əgər əvvəllər Ermənistanın xarici siyasət strategiyası əsasən Rusiya ilə koordinasiyadan keçirdisə, indi bu, daha çox fərqli güclərlə paralel münasibətlər qurma cəhdi kimi görünür. Digər ölkələrin siyasətlərinə nəzər salsaq, Azərbaycanın özünün də çoxşaxəli xarici siyasət yürütdüyünü və bir neçə qüdrətli dövlətlə balanslı əlaqələr saxladığını görərik. Bəs Ermənistanın bu yeni siyasət strategiyası nəticəsində Rusiya ilə olan mövcud münasibətlərinə hansı təsir göstərə bilər və uzunmüddətli perspektivdə Ermənistanın milli maraqlarına nə dərəcədə xidmət edə bilər?

Məqalədə qeyd olunan telefon danışığı, Rusiya-Ermənistan münasibətlərinin hazırkı dinamikasını və regiondakı siyasi vəziyyəti anlamaq üçün maraqlı bir nöqtədir. Ermənistanın baş nazirinin ABŞ prezidenti və Azərbaycan prezidenti ilə aparacağı danışıqların gündəmə gətirilməsi, İrəvanın xarici siyasətindəki prioritetləri barədə dolayısı yolla məlumat verir. Əvvəlki illərdə Ermənistanın xarici siyasət kursunu daha çox Rusiyönümlü olaraq xarakterizə etmək mümkün idi. Lakin son dövrlərdə müşahidə olunan addımlar, o cümlədən digər aparıcı dövlətlərlə (bu halda ABŞ) aktiv təmaslar, regionda güc balansının dəyişməsi və ya Ermənistanın öz geosiyasi mövqeyini yenidən dəyərləndirməsi ehtimalını gücləndirir. Bu cür telefon danışıqları, bəzən rəsmi açıqlamalarda əks olunmayan gizli müzakirələrin və ya regionda baş verən hadisələrə qarşı ortaq mövqe formalaşdırma cəhdlərinin göstəricisi ola bilər. Maraqlıdır ki, Ermənistan tərəfinin təşəbbüsü ilə baş tutan belə bir danışıqda, Ermənistanın digər mühüm aktorlarla (ABŞ və Azərbaycan) olan təmaslarının müzakirəyə çıxarılması, Rusiyanın bu regiondakı təsirini qorumaq və ya dəyişən reallıqlara uyğunlaşdırmaq strategiyası barədə nə düşünmək olar?

Bu məlumata əsasən, Lavrov və Mirzoyan arasında baş tutan telefon danışığı, Ermənistanın regional siyasətində Rusiya ilə münasibətlərinin daim dəyişkən xarakterini bir daha ortaya qoyur. 1990-cı illərin əvvəllərində, SSRİ-nin dağılmasından sonra Ermənistanın xarici siyasətində Rusiyadan asılılığın azaldılması cəhdləri müşahidə edilirdi. O dövrdə də Ermənistan rəhbərliyi xarici siyasətində "çoxistiqamətli" yanaşmanı önə çəkməyə çalışırdı, lakin bu cəhdlər hər zaman Rusiyanın mövcud təsir dairəsindən tamamilə çıxa bilmirdi.

Hazırkı vəziyyətdə, Ermənistanın istəyi ilə keçirilən bu telefon danışığının "ABŞ prezidenti Donald Tramp və Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevlə" Nikol Paşinyanın görüşünə təsadüf etməsi diqqət çəkicidir. Keçmişdəki paralelə nəzər salsaq, o dövrdə də Ermənistan qonşu ölkələrlə münasibətlərini tənzimləməyə çalışarkən Rusiyanın mövqeyini nəzərə almağa məcbur olurdu. Lakin indi, bu telefon danışığı, Ermənistanın öz xarici siyasətində Rusiyanın mövcudluğunu aktiv şəkildə istifadə etməyə çalışdığı bir vəziyyəti göstərir. Bu, keçmişdəki vəziyyətdən fərqlidir, çünki o zamanlar bu daha çox bir məcburiyyət kimi görünürdü, indiki isə Ermənistanın regional dinamikalardan öz məqsədləri üçün istifadə etmək cəhdi kimi xarakterizə edilə bilər. Keçmişdən çıxarıla biləcək ən əsas dərslərdən biri odur ki, regionda geosiyasi tarazlığın qorunması hər zaman Ermənistanın xarici siyasətində mühüm bir amil olub, lakin bu tarazlığın necə tənzimləndiyi müxtəlif dövrlərdə fərqli strategiyalarla həyata keçirilmişdir. Hazırkı vəziyyətdə, Rusiyanın rolunu istifadə etmək Ermənistan üçün bir növ vasitə ola bilər.

Məqalədə qeyd olunan telefon danışığının Ermənistan tərəfinin istəyi ilə baş tutması barədə məlumatın mənbəyi Rusiya Xarici İşlər Nazirliyidir. Lakin, "Ermənistan tərəfinin istəyi ilə baş tutub" ifadəsi xarici mətbuatda Ermənistanın özündən gələn məlumatlarla tam üst-üstə düşmür. Bu məsələnin aydınlaşdırılması üçün Ermənistan XİN-in öz mövqeyinin və ya danışığın təşəbbüskarı barədə əlavə rəsmi məlumatın olub-olmadığı maraq doğurur. Belə bir məlumat mövcuddursa, bu cür dəqiqləşdirmə məqaləyə əlavə dəyər qata bilər.

Lavrovun Ermənistan XİN rəhbəri ilə telefon danışığının Ermənistan tərəfinin təşəbbüsü ilə baş tutması, regional münasibətlərin dinamikasında diqqət çəkən bir məqamdır. Bu, Ermənistanın öz xarici siyasətində Rusiya ilə dialoqu davam etdirməkdə maraqlı olduğunu göstərir. Lakin bu cür telefon danışıqlarının nəticəsi barədə, xüsusilə də Ermənistanın baş nazirinin ABŞ prezidenti və Azərbaycan prezidenti ilə keçirdiyi görüşlərlə müqayisədə hansı yeni məlumatların əldə olunduğu aydın deyil. Keçmişdə, analoji danışıqlarda adətən konkret razılaşmalar və ya gələcək addımlar barədə informasiya paylaşılırdı. Bu dəfəki danışıqda Ermənistanın öz təşəbbüsü ilə qaldırılan məsələlərin Rusiya tərəfindən hansı səviyyədə dəstəkləndiyi və ya hansı yeni perspektivlər açdığı barədə əlavə məlumatlara ehtiyac var. Belə ki, Ermənistanın bölgədəki geosiyasi vəziyyətdə yeni tərəfdaşlıqlar axtardığı bir zamanda, Rusiya ilə aparılan bu cür sıx təmasların uzunmüddətli strategiyada hansı rol oynadığını anlamaq çətindir. Məgər Rusiyanın bölgədəki nüfuzunun azalması fonunda, Ermənistanın özünün Prioritetlərini yenidən dəyərləndirməli olduğu bir zamanda, belə telefon danışıqları Ermənistanın strategiyasına nə qədər uyğundur?

Məqalədə Lavrov və Mirzoyan arasında baş tutan telefon danışığının detalları ilə bağlı verilən məlumatlar, xüsusilə Ermənistanın Baş nazirinin ABŞ prezidenti və Azərbaycan prezidenti ilə olan görüşlərinin vurğulanması maraqlı bir kontekst yaradır. Bu, regional münasibətlərin dinamikliyini və diplomatik manevrlərin mürəkkəbliyini göstərir. Bununla belə, gəlin məsələnin bu tərəfini də nəzərə alaq: Ermənistanın xarici siyasətində bu cür görüşlərin təşkili üçün niyə məhz hazırkı vaxtın seçildiyi və bunun Rusiyanın Cənubi Qafqazdakı mövqeyinə təsiri nə ola bilər? Bu addım Ermənistanın Rusiyadan kənarlaşmaq cəhdi kimi deyil, əksinə, öz strateji maraqlarını qorumaq üçün daha çox aktorla dialoq qurma cəhdi kimi də şərh oluna bilər. Belə bir çoxşaxəli siyasət Rusiyanın mövcud təsir dairəsini genişləndirmək və ya yeni təhlükələrlə üzləşmək baxımından necə dəyərləndirilir?

Məqalədə Ermənistanın Xarici İşlər Nazirinin telefon danışığının "Ermənistan tərəfinin istəyi ilə baş tutduğu" qeyd olunur. Bu məlumatın mənbəyi Rusiya Xarici İşlər Nazirliyi olaraq göstərilsə də, bu təşəbbüsün dəqiq hansı tərəfdən irəli sürüldüyünü tam olaraq anlamaq çətindir. Ermənistan tərəfinin bu istəyi məlumata necə əks olunub? Bu təşəbbüsün daha ətraflı təsdiqlənməsi və ya Rusiya XİN-in məlumatının məhz bu hissəsinə dair əlavə detalların verilməsi müzakirəni daha aydınlaşdıra bilərdi.

Məqalədə qeyd olunan telefon danışığı, Ermənistanın xarici siyasətindəki mövcud trendlərini anlamaq baxımından diqqətəlayiqdir. Xüsusilə, Ermənistan Baş nazirinin ABŞ və Azərbaycan prezidentləri ilə müvafiq danışıqları xatırladılması, İrəvanın həm Qərb, həm də regional güclərlə münasibətlərini tarazlaşdırma cəhdini göstərir. Bu kontekstdə, keçmişdə Ermənistanın xarici siyasətində Rusiya faktorunun daha dominant olduğu dövrlərlə müqayisə etdikdə, indiki vəziyyətin daha mürəkkəb bir xəritə ortaya qoyduğu görünür. Digər Qafqaz ölkələrinin, məsələn Gürcüstanın son illərdə Avro-Atlantik strukturlara inteqrasiya səylərini nəzərə alsaq, Ermənistanın bu mövqedən niyə və hansı səbəblə uzaq durduğu, yaxud bu mövqeyin uzunmüddətli perspektivləri nələrdən ibarət ola biləcəyi maraq doğurur. Belə bir yanaşma, regional güc balansı və Ermənistanın bu balansa təsiri baxımından necə dəyərləndirilməlidir?

Sergey Lavrovun Ermənistan XİN rəhbəri ilə telefon danışığı xəbəri, əvvəlki dövrlərdə də Rusiya və Ermənistan arasında baş tutan analoji görüşləri yada salır. Məsələn, Rusiyanın Cənubi Qafqaz siyasətindəki gərginliklərin artdığı dövrlərdə, xüsusilə 2000-ci illərin əvvəllərində Lavrovun Ermənistanlı həmkarı ilə keçirdiyi danışıqlar, Moskva ilə İrəvan arasındakı ikitərəfli münasibətlərin sabitliyini qorumaq və regional təhlükəsizlik məsələlərini müzakirə etmək məqsədi daşıyırdı. Bu danışıqlar zamanı da, Ermənistanın Rusiyadan narazılığını və ya regional güc balansındakı dəyişiklikləri dilə gətirdiyi hallara rast gəlinirdi.

Qeyd olunan məqalədə Ermənistanın Baş nazirinin ABŞ prezidenti və Azərbaycan prezidenti ilə keçirilən görüşlərə toxunması, indiki vəziyyətin keçmişdən əsaslı fərqini ortaya qoyur. O dövrlərdə Rusiya, regionda yeganə dominant güc olaraq öz mövqeyini möhkəmləndirməyə çalışırdı. Ermənistanın başqa qlobal oyunçularla, xüsusilə də ABŞ kimi regional rəqiblərlə aktiv diplomatik əlaqələr qurması, o zamanlar Rusiyanın regiondakı təsir dairəsinə birbaşa təhdid kimi qəbul edilirdi. İndi isə çoxqütblü dünya nizamında, Ermənistanın daha balanslı xarici siyasət yürütmə cəhdləri və müxtəlif regional və beynəlxalq aktorlarla əlaqələrini gücləndirmə strategiyası, Rusiyanın reaksiyasında yeni çalarlar yaradır. Keçmişdəki kimi birbaşa narazılıq əvəzinə, bu tip telefon danışıqları daha çox regiondakı geosiyasi mənzərənin dəyişilməsi və Ermənistanın bu dəyişikliklərə adaptasiya cəhdlərinin bir göstəricisi ola bilər. Bu baxımdan, hazırkı vəziyyəti təhlil edərkən, keçmişdəki hadisələrdən çıxarılan ən əhəmiyyətli dərs, böyük dövlətlərin öz nüfuz dairələrini qorumaq üçün səylərinin davamlılığı, lakin bu səylərin zamanla necə dəyişən regional və qlobal dinamikalara uyğunlaşmalı olduğu barədədir.

Məqalədə qeyd olunan "Ermənistan tərəfinin istəyi ilə baş tutub" ifadəsi diqqətimi çəkdi. Bu məlumata Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin verdiyi məlumata əsasən istinad olunur. Lakin, Ermənistan tərəfinin bu telefon danışığını öz istəyi ilə təşkil etdiyini təsdiqləyən, yəni Ermənistan Xarici İşlər Nazirliyindən gələn bir açıqlama varmı? Əgər varsa, bu məlumatın mənbəyini göstərmək görüşün kim tərəfindən təşəbbüs edildiyi barədə daha tam bir təsəvvür yaradardı.

Lavrovun İrəvanda erməni həmkarı ilə görüşü regional əməkdaşlığın vacibliyini bir daha vurğulayır. Lakin, Ermənistanın hazırkı mövqeyi fonunda bu dialoqun nə qədər səmərəli olacağı sual doğurur. Belə bir görüş zamanı yalnız regional məsələlərdən danışılması, yoxsa mövcud gərginliyin aradan qaldırılması üçün konkret addımlar müzakirə edilməsi məsələsi daha ətraflı təhlil edilməlidir. Məqalənin diqqətini cəlb etdiyi münaqişənin həlli üçün tərəflərin strateji qərarlar qəbul etməsi və xarici siyasətdə daha praqmatik yanaşma nümayiş etdirməsi daha faydalı ola bilər.

Məqalə, Lavrovun İrəvanda erməni həmkarı ilə görüşünü və bu görüşdə müzakirə olunan mövzuları işıqlandırır. Lakin, bu görüşlərin mahiyyətinə varmaq əvəzinə, daha çox formatdan kənar bir detall olaraq Paşinyanın Tramp və Əliyevlə olan əlaqəsinə toxunulur ki, bu da əsas məqamdan yayınmağa səbəb olur. Əslində, belə görüşlərdə regionda sabitliyin təmin olunması və münaqişənin həlli üçün konstruktiv addımlar atılmalı, tərəflər arasında qarşılıqlı etimadın artırılması istiqamətində səylər göstərilməlidir. Məqalədə bu istiqamətdə konkret təkliflərin və ya görülən işlərin olmaması bir çatışmazlıqdır. Yəqin ki, belə görüşlərdən daha çox regional sabitliyə xidmət edən praktik addımlar gözlənilir.

Bu məlumatı təhlil etdikdə, ilk növbədə Ermənistanın xarici siyasətindəki mövqeyinin mövcud qlobal dinamikalarla necə uyğunlaşdığı sualı yaranır. Xüsusilə, Rusiya Xarici İşlər Nazirliyindən verilən məlumata görə, Ermənistanın istəyi ilə baş tutan telefon danışığı, Ermənistanın Rusiya ilə münasibətlərini qorumağa çalışdığı bir dövrdə baş verir ki, bu da Ermənistanın Avrasiya İqtisadi İttifaqı, Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatı kimi qurumlardakı rolu ilə əlaqədardır. Digər tərəfdən, Ermənistanın Baş nazirinin ABŞ prezidenti və Azərbaycan prezidenti ilə görüşlərə hazırlaşdığı qeyd olunur. Bu, Ermənistanın həm Rusiyadan asılılığını qoruyub saxlamaq, həm də Qərb ölkələri ilə əlaqələrini gücləndirmək cəhdi kimi görünür.

Bu vəziyyəti digər keçmiş sovet respublikalarının xarici siyasətləri ilə müqayisə etmək olar. Məsələn, Gürcüstanın NATO-ya inteqrasiya səyləri və bununla bağlı Rusiya ilə münasibətlərində gərginlik yaranması, ya da Qazaxıstanın həm Rusiya, həm də Çin ilə balanslı bir xarici siyasət yürütməsi kimi nümunələr göstərir ki, postsovet məkanında ölkələr üçün bu cür "çoxvektorlu" siyasət seçimi olduqca mürəkkəbdir. Ermənistanın bu halda həm Rusiya ilə təhlükəsizlik və iqtisadi əlaqələrini möhkəmləndirməyə çalışması, həm də eyni zamanda digər beynəlxalq aktorlarla, xüsusilə də ABŞ ilə əlaqələrini inkişaf etdirmək cəhdi, onun müstəqilliyini və suverenliyini təmin etmək naminə strategiyaların bir hissəsi ola bilər. Lakin bu, həm də ölkə daxilində siyasi qüvvələr arasında fərqli baxış bucaqlarının mövcudluğunu göstərir.

Belə bir strategiya, Ermənistanın gələcək sabitliyi və təhlükəsizliyi üçün hansı çətinlikləri və ya imkanları yarada bilər?

Məqalədə Ermənistan XİN rəhbərinin Rusiyalı həmkarı ilə telefon danışığının məğzinin və detallarının verilməsi təqdirəlayiqdir. Lakin, bu görüşün "Ermənistan tərəfinin istəyi ilə baş tutması" ifadəsi, hər iki tərəfin müstəqil şəkildə təşəbbüs göstərmə ehtimalını istisna edir. Gəlin məsələnin bu tərəfini də nəzərə alaq: belə yüksək səviyyəli danışıqlar adətən qarşılıqlı razılaşma və hər iki tərəfin öz gündəmini irəli sürməsi nəticəsində baş verir. Ermənistanın belə bir addım atmasının arxasında, ehtimal ki, öz milli maraqlarını qorumaq və Rusiyadan müəyyən dəstək və ya mövqe almaq istəyi durur. Bu, xüsusilə məqalədə qeyd olunan Ermənistan Baş nazirinin ABŞ prezidenti və Azərbaycan Prezidenti ilə əlaqələri kontekstində daha da əhəmiyyət kəsb edir. Bu baxımdan, danışığın Ermənistanın təşəbbüsü kimi təqdim edilməsi, hadisələrin daha geniş kontekstini tam əhatə etməyə bilər.

Bu telefon danışığının təşkil edilmə səbəbləri arasında Ermənistanın regional inteqrasiya proseslərində üzləşdiyi çətinliklər və Rusiyadan asılılığın davam etməsi kimi məqamlar önə çıxır. Ermənistanın xarici siyasətindəki son tendensiyalar, xüsusilə Qərb ilə əməkdaşlığı gücləndirmə cəhdləri, bu cür birbaşa təmasların zəruriliyini artırır. Lakin, bu görüşlərin Ermənistanın uzunmüddətli suverenliyi və xarici siyasət kursunun müstəqilliyi baxımından hansı nəticələr doğuracağını dəyərləndirmək vacibdir. Bu kontekstdə, Ermənistanın regional güclərlə münasibətlərini idarə edərkən milli maraqlarını nə dərəcədə qoruya biləcəyi sual doğurur.

Maraqlıdır ki, telefon danışığı "Ermənistan tərəfinin istəyi ilə" baş tutub. Bu, Ermənistanın Rusiyadan nə gözlədiyini və ya hansı məsələləri həll etməyə çalışdığını göstərir. Lakin, belə bir danışığın məqsədinin konkret olaraq nədən ibarət olduğu, yəni hansı məsələlərin müzakirə edildiyi və nəticəsinin nə olacağı barədə daha dərin təhlil edilə bilərdi. Məsələn, belə telefon danışıqlarının regional sabitlik və ya regional güc dinamikaları baxımından nə kimi nəticələri ola bilər? Bu kimi məsələlər cavabsız qaldığı üçün ümumi bir məlumata toxunulmuş olur.

Məqalədə Rusiya və Ermənistan Xarici İşlər Nazirləri arasındakı telefon danışığının Ermənistan tərəfinin istəyi ilə baş tutduğu qeyd olunur. Bu məlumatı qəbul etməklə yanaşı, bu görüşün qlobal geosiyasi kontekstdə daha geniş bir analizin predmeti olub-olmadığını da düşünmək maraqlı olardı. Məsələn, bu telefon danışığının Ermənistanın daxili siyasətindəki gərginliklər və ya regional güclər arasındakı balans dəyişiklikləri fonunda hansı strategiyanın bir hissəsi olduğu barədə də düşünmək mümkündür. Belə bir telefon danışığının təkcə iki ölkənin ikitərəfli münasibətləri üçün deyil, eyni zamanda daha geniş beynəlxalq münasibətlər sistemindəki müəyyən bir mövqeyin ifadəsi olub-olmadığı sualı yaranır.

Məqalədə Rusiya və Ermənistan xarici işlər nazirləri arasında baş tutan telefon danışığına toxunulur, lakin Ermənistanın regional dinamikada hansı mövqedə durduğu barədə ətraflı təhlil verilmir. Söhbətin təkcə iki ölkə arasında ikitərəfli münasibətlərlə məhdudlaşdığını düşünmək, Ermənistanın regional siyasətinə təsir edən daha böyük oyunçularla olan əlaqələrini nəzərə almamaq deməkdir. Belə bir görüşün, əslində, qlobal geosiyasi mübarizənin bir hissəsi olaraq, Ermənistanın balanslaşdırma cəhdlərini əks etdirib-etdirmədiyi barədə düşünmək vacibdir.

Bu telefon danışığı, 2018-ci ildə baş verən "Sentyabr 13-cü ildə Azərbaycana qarşı təxribat" zamanı Rusiya və Ermənistan arasında baş tutan danışıqları xatırladır. O dövrdə də Ermənistan tərəfi, xüsusilə də Nikol Paşinyan hökuməti, Rusiya vasitəsilə öz təhlükəsizlik məsələlərini həll etməyə çalışırdı. Həmin vaxt da Lavrov, Paşinyanın Azərbaycanla bağlı mövqeyini və Rusiyanın bu məsələdəki rolunu müzakirə etmişdi.

Hazırkı vəziyyətdə diqqət çəkən məqam, Mirzoyanın Donald Tramp və İlham Əliyevlə olan danışıqları barədə məlumat verməsidir. Bu, Ermənistanın artıq Rusiyadan başqa aktorlarla da məşğul olduğunu və özünün xarici siyasətini daha müstəqil şəkildə formalaşdırmağa çalışdığını göstərə bilər. Keçmişdəki hadisələrdən dərs çıxarmaq olar ki, regional sabitlik və təhlükəsizlik, yalnız bir dövlətin təsir dairəsi ilə deyil, bütün regionun maraqlarının nəzərə alınması ilə təmin oluna bilər. Ermənistanın Rusiya ilə yanaşı ABŞ və Azərbaycanla da təmasları, regional balansın daha mürəkkəb bir şəkildə qurulduğunu göstərir.

Məqalədəki məlumata əsasən, Rusiya Xarici İşlər Naziri Sergey Lavrovun Ermənistan Xarici İşlər Naziri Ararat Mirzoyanla telefon danışığı Ermənistan tərəfinin təşəbbüsü ilə baş tutub. Bu, iki ölkə arasında diplomatik əlaqələrin davamlılığını və Ermənistanın Rusiyaya olan etimadını göstərir. Bununla belə, gəlin məsələnin bu tərəfini də nəzərə alaq: Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyanın ABŞ prezidenti Donald Tramp və Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevlə keçirilən görüşlərin kontekstində, Ermənistanın Rusiyadan diplomatik dəstək axtarmağa davam etməsi, regionda mövcud olan geosiyasi gərginliklər və müxtəlif güclər arasında balans yaratmaq cəhdləri baxımından necə qiymətləndirilməlidir? Belə bir diplomatik aktivlik, Ermənistanın xarici siyasətində hansı strategiyanın izlənildiyini və Rusiya ilə münasibətlərin bu strategiyada hansı rolu oynadığını anlamaq üçün əlavə bir araşdırma tələb edir.

Lavrov və Mirzoyan arasında baş tutan telefon danışığı, iki ölkə arasındakı diplomatik münasibətlərin cari vəziyyətinə dair vacib bir göstəricidir. Ancaq qeyd olunan məlumata əsasən, Ermənistan tərəfinin təşəbbüsü ilə baş tutan bu görüşün, Ermənistanın qlobal siyasi və iqtisadi arenadakı mövqeyini gücləndirmək cəhdləri fonunda necə qiymətləndirilməli olduğu barədə əlavə təhlilə ehtiyac duyulur. Ermənistanın qeyd olunan digər ölkələrin liderləri ilə olan münasibətləri, onun regiondakı müstəqilliyini və şaxələndirilmiş xarici siyasətini necə əks etdirir? Bu cür görüşlərin Ermənistanın uzunmüddətli iqtisadi sabitliyi və sosial inkişafına təsiri nə dərəcədə gözlənilir?

Lavrov və Mirzoyan arasında baş tutan telefon danışığı, regionda Rusiya-Ermənistan münasibətlərinin dinamikasını yenidən gündəmə gətirir. Məqalədə qeyd olunduğu kimi, Ermənistan tərəfinin təşəbbüsü ilə gerçəkləşən bu təmas, regionda siyasi və geosiyasi tarazlıqların dəyişdiyi bir dövrə təsadüf edir. Xüsusilə, Ermənistanın Avrasiya İqtisadi Birliyi, Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatı kimi Rusiya mərkəzli strukturlardakı iştirakı fonunda, Ermənistan rəhbərliyinin Qərb ölkələri ilə əlaqələrini gücləndirməyə çalışması müşahidə olunur. Bu durum, Ermənistanın xarici siyasətində daha balanslı bir mövqe tutmaq istəyinin göstəricisi ola bilər. Lakin, Rusiyanın regiondakı təsirinin və Ermənistanın özünün təhlükəsizlik baxımından Rusiyaya olan asılılığının nəzərə alınması gərəkdir. Bu iki fərqli cərəyanın Ermənistanın gələcək iqtisadi inkişafı və sosial sabitliyi üçün hansı nəticələrə gətirib çıxaracağı hələ də tam aydın deyil. Belə bir şəraitdə, Ermənistanın suverenliyini qoruyaraq və milli maraqlarını təmin edərək Rusiya ilə olan tarixi münasibətlərini yeni geosiyasi reallıqlara uyğunlaşdırması necə mümkün olacaq?

Bu hissədə qeyd olunan telefon danışığının Ermənistan tərəfinin istəyi ilə baş tutması, son illərdə Rusiya-Ermənistan münasibətlərində müşahidə olunan dinamikanı əks etdirir. Belə ki, Ermənistanın xarici siyasətində digər qüvvələrlə, xüsusilə də Qərb ölkələri ilə münasibətlərini gücləndirmək cəhdləri artdıqca, Moskva ilə münasibətlərin tənzimlənməsi ehtiyacı da özünü daha çox göstərir. Bu cür telefon danışıqları, bir növ "balanslaşdırma" siyasətinin nəticəsi kimi dəyərləndirilə bilər. Keçmiş illərdə Rusiya ilə Ermənistan arasındakı əlaqələr daha dominant bir xarakter daşıyırdı, lakin indi İrəvan özünü daha çox "müstəqil aktor" kimi təqdim etməyə çalışır. Bu kontekstdə, ABŞ prezidenti ilə baş tutan görüşə istinad edilməsi, Ermənistanın xarici siyasətindəki prioritetləri və bu prioritetlərin Rusiya ilə münasibətlərinə necə təsir etdiyi barədə daha dərin təhlil aparmağa vadar edir. Qeyd etmək lazımdır ki, Ermənistanın bu cür cəhdləri Gürcüstanın son illərdə Rusiyadan uzaqlaşma və Avropa İttifaqına inteqrasiya kursuna paraleldir, lakin Ermənistanın geosiyasi vəziyyəti nəzərə alındıqda bu kurs daha mürəkkəbdir. Belə bir vəziyyətdə, Ermənistanın bu "balanslaşdırma" siyasəti uzunmüddətli perspektivdə ölkənin milli maraqlarına nə dərəcədə xidmət edə bilər?