“Xəbər Xətti” redaksiyasına daxil olmuş ciddi və təsdiqlənmiş məlumata əsasən, ölkənin psixiatrik müəssisələrində baş verən qeyri-insani və cinayət xarakterli hadisələr növbəti dəfə biabırçı şəkildə gündəmə gəlib. Bu dəfə olayın mərkəzində Bakı şəhərində yerləşən 1 saylı Məştağa Psixiatrik Xəstəxanası dayanır.
Şiddətə tuş gələn xəstə: Elşad Əliyev
İddialara görə, 15 ildən artıqdır ki, psixi pozuntularla mübarizə aparan Əliyev Elşad Ağabala oğlu, bu günlərdə adıçəkilən xəstəxanaya növbəti dəfə yerləşdirilib. Lakin bu dəfə müalicə prosesi müəmmalı döyülmə və bədən xəsarətləri ilə nəticələnib.
Rüşvət tələbi – İmtinadan sonra gələn cəza
Mənbələrin verdiyi məlumata əsasən, xəstəxananın şöbə müdiri Sevinc adlı şəxs, Elşadın valideynlərindən onun vəziyyətinin yaxşılaşdırılması və normal şəraitdə saxlanması üçün rüşvət tələb edib. Ailə bu qanunsuz tələbi rədd etdikdən sonra, Elşad müəmmalı şəkildə şiddətli döyülmə izləri ilə valideynlərinə təqdim olunub.
Sevinc xanımın izahı isə rəsmi cavabdan daha çox alqış gözləyən yalan bəhanəyə bənzəyir: guya Elşadı digər psixi xəstələr döyüb.
Absurd açıqlama: Bəs nəzarətçilər hara baxırdı?
Bu iddia həm hüquqi, həm tibbi, həm də mənəvi baxımdan qəbulolunmaz və absurddur. Əgər doğrudan da digər pasiyentlər bir xəstəni döyə biliblərsə, bu halda ciddi suallar doğur:
-
Nəzarətçilər harada idi?
-
Xəstələrin təhlükəsizliyi kimə əmanət olunub?
-
Bu nə cür “müalicə” sistemidir ki, xəstələr zorakılığa məruz qalır?
Şübhə: Ya özü döyüb, ya da şərait yaradıb
Əldə etdiyimiz məlumatlar onu göstərir ki, xəstəxana rəhbərliyi bu hadisəni ört-basdır etməyə çalışır. Güman olunur ki, Sevinc xanım ya şəxsən özü Elşadı döyüb, ya da onun döyülməsi üçün şərait yaradıb.
Bu, artıq təkcə rüşvət cinayəti deyil – insanlığa qarşı yönəlmiş açıq zorakılıqdır.
Baş həkim Orxan Cəfərov hara baxır?
1 saylı Məştağa Psixiatrik Xəstəxanasının Baş Həkimi Orxan Cəfərov
Müəssisənin baş həkimi olan Orxan Cəfərov adlı şəxsin məsuliyyəti sual altındadır. Hadisədən xəbərsizdirsə – bu, onun vəzifəsini yerinə yetirmədiyini göstərir. Əgər xəbərdardırsa və susursa, bu – cinayətə şəriklik deməkdir.
“Ailə susmur, amma sistem susdurur”
Elşadın valideynləri hadisədən sarsıldıqlarını bildiriblər. Onların sözlərinə görə, bu, ilk belə hal deyil. Məştağa Psixiatriya Xəstəxanası illərdir medianın diqqətindən yayınan, lakin daxilində sistematik zorakılıq və korrupsiyanın hökm sürdüyü bir müəssisəyə çevrilib.
Onlar hüquq-mühafizə orqanlarına müraciət etməyə hazır olduqlarını, lakin sistemin bu cür şikayətləri necə yoxa çıxardığını çox yaxşı bildiklərini də qeyd ediblər.
Rüşvət ver, ya da döyül
Azərbaycan səhiyyəsində rüşvət problemi cəmiyyətə bəllidir. Ancaq bu dəfə məsələ daha dərindir: rüşvət verilmədiyinə görə, psixi xəstəyə bədən xəsarəti yetirilib.
Bu, sadəcə inzibati pozuntu deyil – bu, açıq-aşkar işgəncədir.
“O biri xəstələr döyüb” yalanı
Təsəvvür edin: bir psixi xəstə döyülür və cavab budur – “digər xəstələr döyüb.” Bu zaman haqlı olaraq aşağıdakı suallar doğur:
-
Bu nə cür müəssisədir ki, xəstələr bir-birini döyür?
-
Nəzarət sistemi haradadır?
-
Bu baş veribsə, növbəti qurban kim olacaq?
“Xəbər Xətti” nə tələb edir?
1. Səhiyyə Nazirliyi – Hadisə ilə bağlı təcili xidməti araşdırma başladılmalı, Sevinc xanım və baş həkim Orxan Cəfərov barəsində tədbir görülməlidir.
2. Ombudsman və İnsan Hüquqları Komissiyası – fiziki zorakılıq və rüşvət iddialarını araşdırmalı, hüquqi mexanizmləri işə salmalıdır.
3. Baş Prokurorluq – Fakt üzrə cinayət işi açmalı, məsul şəxslər istintaqa cəlb edilməlidir.
Cəmiyyət bu zorakılığa səssiz qalmamalıdır
Psixiatrik xəstəxanalar şəfa və müalicə məkanı olmalıdır, əzab və şiddət yeri yox! Əgər burada belə cinayətlər baş verirsə, bu artıq yalnız səhiyyənin deyil, dövlətin özünün böhranıdır.
Sonda bir sual:
Bu dövlət müəssisəsində qanun işləmir, yoxsa bəzi şəxslər qanunlardan üstünmü sayılır?
“Xəbər Xətti” redaksiyası bu məsələni tam diqqətlə izləyəcək, aidiyyəti orqanlara sorğular göndərəcək və qarşı tərəfin mövqeyini dərc etməyə hazır olduğunu bildirir.
Oxucu Şərhləri
Məsələn, xəstəxanaların daxili nəzarət mexanizmlərinin gücləndirilməsi, müstəqil monitorinq qurumlarının yaradılması, həmçinin tibb işçilərinin etik davranış qaydalarının yenilənib sərtləşdirilməsi və bu qaydaların pozulması üçün ciddi cəzaların tətbiqi nəzərdən keçirilə bilər. Bundan əlavə, psixi xəstələrin hüquqlarının müdafiəsini təmin edəcək daha effektiv bir hüquqi çərçivənin qurulması da zəruri görünür. Yalnız tək-tək hadisələri işıqlandırmaqla deyil, kök səbəbləri üzərində düşünərək sistemli bir yanaşma ilə bu problemə həll tapmaq mümkün ola bilər.
Bu hadisələr arasındakı əsas fərq, məqalədəki iddianın "rüşvət verməyən xəstəyə şiddət göstərilməsi"nə fokuslanmasıdır. Əgər bu iddia təsdiqlənərsə, bu, yalnız insan haqlarının pozulması deyil, eyni zamanda açıq-aşkar korrupsiyanın mövcudluğunu göstərir. Bu baxımdan, araşdırmanın şəffaflığı və nəticələrinin açıqlanması xüsusilə vacibdir. Keçmişdəki hadisələrdən çıxarıla biləcək əsas dərs, problemin yalnız fərdi hallarla deyil, sistemik səviyyədə həll edilməsinin zəruriliyidir. Yalnız cəza tədbirləri deyil, həm də xəstəxanaların idarəetmə sisteminin, tibbi heyətin peşəkarlıq səviyyəsinin və nəzarət mexanizmlərinin gücləndirilməsi uzunmüddətli həll yoludur. Əks halda, bu cür hadisələr təkrarlanacaq.
Ancaq, təkcə maddi amillər deyil, həmçinin psixi sağlamlıqla bağlı cəmiyyətin münasibəti də vacib bir amildir. Cəmiyyətin psixi xəstəliyə münasibətində olan qərəzlər və qorxu, həm tibbi işçilərin, həm də xəstələrin davranışına təsir göstərə bilər.
Bəs, bu cür hadisələrin sayının azaldılması üçün daha konkret hansı addımlar atılmalıdır ki, yalnız tək-tək halların araşdırılması ilə yox, köklü həllərin tapılması ilə məşğul olaq?
Yalnız fərdi cəzalandırma ilə məsələnin həlli mümkün deyil. Əsl həll yolu, psixiatriya sahəsinin dövlət tərəfindən tam şəkildə maliyyələşdirilməsini, tibbi personala ədalətli əmək haqqı verilməsini, xəstəxanaların müasir standartlara uyğun yenidən qurulmasını və xəstələrə qarşı zorakılığın qarşısının alınması üçün daha effektiv monitorinq mexanizmlərinin yaradılmasını əhatə etməlidir. Bu, uzunmüddətli bir strategiya tələb edir və dərhal nəticələr verməyə bilər, ancaq uzun müddətli perspektivdə daha davamlı bir həll yolu təklif edir. Məqalənin bu cür geniş perspektivə toxunmaması, problemin tam miqyasının anlaşımasına mane olur.
Bununla belə, gəlin məsələnin bu tərəfini də nəzərə alaq: Məqalədə yalnız bir tərəfin, yəni iddia olunan qurbanın versiyası əks olunub. Məştağa Psixiatrik Xəstəxanasının rəhbərliyinin və ya digər əməkdaşlarının bu ittihamlara cavab vermək imkanı olubmu? Hadisənin baş vermə səbəbləri haqqında xəstəxananın öz versiyasının, yəni şiddətin tətbiqinə səbəb ola biləcək digər amillərin araşdırılması vacibdir. Xəstənin öz davranışının və ya sağlamlıq vəziyyətinin şiddətə səbəb ola biləcək bir rol oynayıb-oynamaması da araşdırılmalıdır. Əgər məqalə yalnız bir tərəfin iddiasına əsaslanırsa, bu, tam və obyektiv bir təsvir verməkdən uzaqdır və təhqiqatın daha ətraflı aparılmasını tələb edir.
Şərh Yaz