Macarıstan lideri Orban Aİ-yə rəğmən Putinlə Moskvada yenidən görüşdü

Orban-Putin görüşü: Sülh sammiti təklifi və enerji diplomatiyası

Macarıstanın Baş naziri Viktor Orban Moskvada Prezident Vladimir Putinlə görüşüb. Bu görüş, Rusiyanın Ukrayna müharibəsini sonlandırmaq üçün ABŞ-ın təşviq etdiyi danışıqlara bir neçə gün qalmış baş tutub. Orban, Avropada Putinin ən yaxın müttəfiqlərindən biri kimi tanınır və Rusiyaya qarşı həmrəyliyi sarsıtmaqla NATO və Avropa İttifaqı (Aİ) müttəfiqlərinin narazılığına səbəb olur.

Rusiya dövlət televiziyasının məlumatına görə, Putin Orbana müraciət edərək, "Ukraynadakı vəziyyətlə bağlı balanslı mövqeyinizdən xəbərdarıq" deyib. Putin, həmçinin ABŞ prezidenti Donald Trampla Rusiya-ABŞ sammitinin potensial məkanı kimi Budapeşti təklif etdiyinə görə Macarıstan baş nazirinə təşəkkürünü bildirib.

"Sülh sammiti"nin təxirə salınması və Orbanın seçki maraqları

ABŞ prezidenti Donald Tramp dərhal cavabında "Macarıstanla yaxşı münasibətlərimiz var, sizin Viktor Orbanla, mənim də onunla münasibətlərimiz yaxşıdır, ona görə də bu variantı təklif edirəm" demişdi. Putin isə "Əlbəttə, biz də məmnuniyyətlə razılaşdıq" deyib. Budapeştdə "sülh sammiti" keçirmək planları keçən ay irəli sürülmüşdü, lakin Rusiyanın Putinin Ukrayna müharibəsini bitirmək üçün irəli sürdüyü maksimalist tələblərindən güzəştə getməkdən imtina etməsi səbəbindən təxirə salındığı bildirilir.

Macarıstan liderinin Fidesz partiyası 2026-cı ilin aprelində parlament seçkiləri ilə üzləşir və sorğular, 15 ildə ilk dəfə olaraq məğlub ola biləcəyini göstərir. Əgər o, Budapeştdə Tramp-Putin sammitinə ev sahibliyi etsəydi, bu, onun yenidən seçilmə şanslarını artıra bilərdi. Orban, sonuncu dəfə 2024-cü ilin iyulunda Moskvaya səfər etmişdi və Rusiya neft və qaz idxalını dayandırmaq üçün Aİ-nin səylərinə dəfələrlə etiraz edib.

Enerji təchizatı və Ukraynaya münasibət

Cümə günü baş tutan səfərini Orban, Macarıstan, Slovakiya və Serbiya üçün bu qış Rusiya enerji təchizatını təmin etmək strategiyasının ikinci mərhələsi kimi qiymətləndirib. Bu ayın əvvəlində Vaşinqtonda o, Rusiya yanacağına tətbiq edilən ABŞ sanksiyalarından azad olunmağı təmin etdi – lakin yalnız hakimiyyətdə qaldığı müddətdə.

Rusiyanın 2022-ci ildə Ukraynaya tammiqyaslı hücumundan bəri Orban həmişə sülh tərəfdarı olduğunu iddia edir. Keçən həftə Macarıstan dövlət radiosuna verdiyi açıqlamada o, "Avropa Ukraynada müharibəyə getmək qərarı verdi" demişdi. O, Trampın müharibəni bitirmək üçün 28 bəndlik sülh planını güclü şəkildə dəstəkləyir. Planın ortaya çıxmasından sonra baş verən gərgin diplomatiya zamanı Orban hökuməti və onu dəstəkləyən media, planı Ukraynanın etirazlarını nəzərə alaraq uyğunlaşdırmağa çalışan Aİ liderlərini "müharibə qızışdırmaqda" ittiham edib.

Diplomatik addımlar və Rusiya ilə əlaqələr

Kremldəki görüşdə Orban və Putinlə yanaşı, Rusiyanın ABŞ-la danışıqlar qrupunun üzvü olan Yuri Uşakov da daxil olmaqla, aparıcı Rusiya rəsmiləri iştirak edib. Bu həftə Avropa Komissiyasının Prezidenti Ursula fon der Leyenə ünvanladığı məktubda Macarıstan lideri dərhal və qeyd-şərtsiz sülh danışıqlarına çağırıb, Aİ-nin Kreml ilə birbaşa danışıqlara başlamasını istəyib. O, Ukrayna üçün əlavə Aİ vəsaitlərinə qarşı olduğunu və dondurulmuş Rusiya aktivlərinin Ukrayna müdafiəsini maliyyələşdirmək üçün istifadə edilməsini rədd etdiyini vurğulayıb.

Rusiyanın Ukrayna ilə bağlı güzəştə getmək istəyinə dair az əlamət olduğu bir vaxtda, Orban indi Rusiya enerjisinə diqqət yetirir. Vaşinqtonda ABŞ mayeləşdirilmiş təbii qazı (LNG) almaq və ABŞ nüvə yanacağı almağa başlamaq üçün əldə etdiyi razılaşmalar, Macarıstanın Rusiyadan hər ikisindən daha az alacağı deməkdir ki, bu da Rusiya tərəfini narahat edə bilər. Orban iddia edir ki, ABŞ və Rusiya ilə razılaşmalar olmadan gələn ay istilik qiymətləri üç dəfə artacaq. Macarıstan, Aİ tərəfindən 2027-ci ilə qədər Rusiya enerjisinin bütün idxalını dayandırmaq üçün təzyiq altındadır və Moskvadakı hər hansı bir razılaşmadan Brüsselə qarşı çıxmaq üçün istifadə etməsi ehtimal olunur.

Rusiya-Macarıstan münasibətlərində strateji maraqlar

Macarıstan hazırda neft və qazının 80%-dən çoxunu, nüvə yanacağının isə 100%-ni Rusiyadan alır və Macarıstanın ümumi ticarəti Rusiya büdcəsinə illik təxminən 5 milyard dollar qatqı təmin edir. Moskvada bir "razılaşma" çətin görünmür. Tramp kimi Putin də Orbanın gələn apreldəki seçkilərdə qalib gəlməsini açıq şəkildə bildirib, buna görə də Orban üçün növbəti diplomatik "triumf" hər iki tərəfin maraqlarına xidmət edərdi.

Bu il sentyabrın 29-da Soçidə keçirilən Valday Forumunda Putin Orbanı şəxsən tərifləyərək, Avropada "milli yönümlü siyasi qüvvələrin" mövqeyini gücləndirməsini alqışlayıb. "Bu qüvvələr Avropada güclənməyə davam etsə, Avropa yenidən diriləcək", Putin deyib.

24 saat