Gündəm 15.07.2025

Minillik tarixi müharibələr deyil kiçik böcək yox etdi

Minillik tarixi müharibələr deyil kiçik böcək yox etdi

MACARISTANIN QƏDİM KİTABXANASINI BÖCƏKLƏR BÜRÜDÜ

Macarıstanda yerləşən 1000 illik Pannonhalma kitabxanası işğalçı "aptek böcəyi" kimi tanınan həşəratların hücumuna məruz qalıb. Nəticədə çoxsaylı tarixi kitablar rəflərdən endirilərək xüsusi qutulara yerləşdirilib. Böcəklərin tamamilə məhv edilməsi üçün genişmiqyaslı dezinfeksiya işlərinə başlanılıb.

ÖLKƏNİN ƏN QƏDİM KİTABXANASI

Pannonhalma Başarxiyepiskopluğu ölkənin ən qədim kitabxanalarından birinə ev sahibliyi edir. Lakin bu minillik kitabxana, bəzən "çörək böcəyi" də adlandırılan invaziv aptek böcəklərinin hücumu ilə üzləşib. İstila sonrası bərpa qrupları tərəfindən təxminən 100 minə yaxın əl işi kitab rəflərdən götürülərək xüsusi qutulara yerləşdirilib.

Adətən quru qidalarda rast gəlinən bu qəhvəyi böcəklər, kitab cildlərində istifadə olunan jelatin və nişasta tərkibli yapışqanlara da maraq göstərirlər.

"BU SƏVİYYƏDƏ İSTİLA GÖRMƏMİŞDİK"

400 min illik kolleksiyanın dörddə bir hissəsini saxlayan bölmədə aşkarlanan bu böcəklərlə bağlı baş bərpaçı Zsófia Edit Hajdu şərh verib: "Böcəklər bir neçə bölmədə aşkarlandı, lakin artıq bütün kolleksiyaya yayılıb. Biz əvvəllər bu səviyyədə bir invaziya ilə heç qarşılaşmamışdıq."

HƏR ŞEY TOZ LAYI İLƏ AŞKAR OLDU

Böcəklərin kitabxananı işğal etməsi, həddindən artıq toz qatının və kitablarda yaranan dəliklərin aşkarlanması ilə məlum olub. İşçilər ən qədim əsərlərin hələ zərər görmədiyini bildiriblər.

MÜHARİBƏLƏRDƏ BELƏ ZƏRƏR GÖRMƏMİŞDİ

Macar Krallığı qurulmazdan əvvəl, 996-cı ildə təsis edilmiş Pannonhalma Başarxiyepiskopluğu, ölkənin və Mərkəzi Avropanın ən mühüm dini və mədəni mərkəzlərindən biridir. Yüz illər ərzində bir çox müharibə və dağıntıdan zərər almadan çıxan bu Başarxiyepiskopluq indi UNESCO Ümumdünya İrsi siyahısındadır.

NADİR ƏSƏRLƏR ZƏRƏR GÖRMƏDİ

Kolleksiyada 13-cü əsrə aid tam İncil də daxil olmaqla 19 kodeks, çap maşınının ixtirasından əvvəl yazılmış yüzlərlə əlyazma, 16-cı əsrdən sonrakı on minlərlə kitab mövcuddur. Nadir və ən qədim əsərlər bölməsi hələlik zərər görməyib.

KİTABLAR OKSİGƏNSİZ TORBALARDA QORUNACAQ

Kitabxanada ətraflı dezinfeksiya işləri davam edir. Kitablar oksigeni alınmış böyük plastik torbalara yerləşdirilərək təxminən altı həftə təmiz azotda saxlanılacaq. Kitablar yerləşdirildikdən sonra tək-tək yoxlanılacaq və vakuumla təmizlənəcək.

24 saat

Etiketlər:#Macarıstan #PannonhalmaKütüphanesi #KitabBöcəkləri #TarixiKitablar #Dezenfeksiya

Oxucu Şərhləri

Əhməd Süleymanov
22.07.2025 00:22
Maraqlı bir qarşılaşdırma. Ancaq Macarıstan tarixinin bu iki əsas amilinin - kiçik böcəklərin təsiri ilə uzunmüddətli müharibələrin təsiri arasında qarşılıqlı əlaqəyə necə baxmaq olar? Məsələn, müharibələr nəticəsində əkinçilik sistemlərinin pozulması kiçik böcəklərin yayılmasına və ya əksinə, böcəklər tərəfindən məhsulun məhv edilməsi müharibələrin nəticələrini daha da ağırlaşdırmışdırmı? Bu qarşılıqlı əlaqənin kəmiyyət göstəricilərlə təsviri mümkünmüdür?
Ülvi Nəsibov
21.07.2025 22:37
Şərhdə əsas olaraq müəllifin "kiçik böcəklər"in Macarıstan tarixindəki müharibələrin miqyasını yox etməsi iddiasının sübutsuz və hiperbolik olduğu vurğulanır. Daha dəqiq tarixi kontekst, konkret böcək növləri, demoqrafik təsirlərə dair statistik məlumatlar və bu məlumatların böcəklərin yayılması ilə əlaqəsi tələb olunur. Əks halda, iddia spekulativ və əsaslandırılmamış qalır. Yəni, əsas arqument, tədqiqatın tarixi dəqiqlik, empirik dəlillər və hərtərəfli analizin olmaması səbəbindən etibarsız olduğunu bildirir.
İsmayıl Rəhimov
21.07.2025 18:01
Maraqlı bir müqayisə, lakin Macarıstan nümunəsi üzərində daha ətraflı təhlil tələb olunur. Yazıda minillik tarix boyu davam edən müharibələrin təsirini kiçik böcəklərin təsirinə bənzətmək cəhdi var. Ancaq bu bənzətmənin dəqiqliyi nə dərəcədədir? Macarıstanın tarixi, Osmanlı imperiyası ilə uzun müddət davam edən müharibələrdən tutmuş, XX əsrin iki dünya müharibəsinə qədər çoxsaylı böyük hadisələrlə zəngindir. Bu hadisələr ölkənin demoqrafik strukturunu, iqtisadiyyatını və siyasi mənzərəsini dəyişdirib. Böcəklərin səbəb olduğu fəlakətlə bu miqyaslı hadisələrin bənzətməsi nə dərəcədə ədalətlidir? Macarıstanın konkret tarixi kontekstində bu fərziyyənin daha ətraflı təhlili və əlavə dəlillər tələb olunur. Məsələn, böcək epidemiyalarının Macarıstanın tarixində oynadığı rol və bu rolun miqyaslı müharibələrə nisbətən nə qədər əhəmiyyətli olması araşdırılmalıdır.
Nisə Abbasova
21.07.2025 17:41
Maraqlı bir iddia irəli sürülüb, lakin Macarıstan kontekstində bu nəticəyə gəlmək üçün daha ətraflı sübutlar təqdim olunmalıdır. Tarixi hadisələrin, xüsusən də Macarıstanın orta əsrlər və müasir dövrünü əhatə edən müharibələrin və böhranların təsirləri, sadəcə bir "kiçik böcək" amili ilə izah edilə bilməyəcək qədər mürəkkəbdir. Əhalinin sayındakı dəyişikliklər, iqtisadi tənəzzüllər və siyasi qeyri-sabitliklər haqqında geniş miqyaslı tarixi məlumatların təhlili aparılmadan bu cür qəti bir nəticəyə gəlmək həddindən artıq tələsik görünür. Müəllifin "kiçik böcək" nəzəriyyəsini dəstəkləyən konkret statistikanı və tarixi mənbələri göstərməsi vacibdir.
Gülzar Şabanova
21.07.2025 17:02
Maraqlı bir iddia irəli sürülüb, amma Macarıstan kontekstində bu tezis nə qədər dəqiqdir? Minillik tarixinin yalnız "böcək" faktoru ilə izah edilməsi mübahisəlidir. Məsələn, Macarıstan Krallığının yüksəlişi və tənəzzülü, Monqol yürüşləri və ya Osmanlı imperiyası ilə mübarizə kimi amillərlə daha geniş miqyasda necə əlaqələndirilə bilər? "Kiçik böcək"in təsiri bu böyük tarixi hadisələrin fonunda nə qədər əhəmiyyətlidir? Müəllifin bu əlaqəni daha ətraflı izah etməsi, spesifik tarixi misallar gətirməsi və əks-arqumentlərə cavab verməsi məqalənin inandırıcı olmasına kömək edərdi.
Rauf Nuriyev
21.07.2025 16:42
Maraqlı bir iddia irəli sürülmüşdür, lakin Macarıstan kontekstində dəqiqləşdirilmələrə ehtiyac duyulur. Müharibələrin miqyasını "kiçik böcəklər"in yox etməsi fikri hiperbolik görünür. Məqalədə konkret olaraq hansı böcək növləri və hansı tarixi dövrlər nəzərdə tutulur? Demoqrafik dəyişiklikləri, xəstəlikləri və digər faktorları nəzərə almadan, bu səbəb-nəticə əlaqəsi zəif əsaslandırılmış görünür. Macarıstanın müxtəlif tarixi dövrlərində baş vermiş müharibələrin demoqrafik təsirlərinə dair statistik məlumatlar və bu məlumatların böcəklərin yayılması ilə necə əlaqələndirildiyinə dair əlavə dəlillər təqdim olunmalıdır. Əks təqdirdə, iddia spekulyativ səviyyədə qalır.
Ülkər Zeynalova
21.07.2025 14:54
Məqalədə minillik tarix boyu müharibələrin təsirindən daha çox kiçik böcəklərin təsirinə diqqət yetirilməsinin maraqlı bir yanaşması təqdim olunub. Ancaq Macarıstan kontekstində bu iddianın nə dərəcədə dəqiq olduğunu soruşmaq lazımdır. Müharibələr, xüsusilə Osmanlı imperiyası ilə aparılan uzunmüddətli mübarizələr, Macarıstanın demoqrafiyasını, iqtisadiyyatını və mədəniyyətini dərin şəkildə formalaşdırmışdır. Məqalənin bu təsiri kifayət qədər əks etdirib-etmədiyi sual altındadır. Kiçik böcəklərin təsirinin ölçülməsi üçün daha konkret və kəmiyyət göstəriciləri təqdim olunmalıdır. Əks halda, iddianın gücü zəifləyir və tarixi təsirlərin sadələşdirilmiş təsvirinə yol açır.
Adil Balayev
21.07.2025 12:29
Maraqlı bir iddia irəli sürülüb, ancaq Macarıstan kontekstində tədqiqatın dərinliyi kifayət deyil. Yazıda qeyd olunan böcəyin Macarıstan əhalisinə və iqtisadiyyatına uzunmüddətli təsirləri barədə daha ətraflı məlumatlar təqdim olunmalıdır. Məsələn, böcək problemi ilə mübarizədə hökumətin səyləri, kənd təsərrüfatına vurulan zərərin dəqiq miqdarı və bunun nəticəsində baş verən sosial-iqtisadi dəyişikliklərə dair konkret rəqəmlər və məlumatlar vacibdir. Bundan başqa, müəllif "kiçik böcəklərin" tarixi müharibələrdən daha böyük təsirə malik olduğunu iddia edir. Bu, olduqca iddialı bir fikirdir və əsaslandırılması üçün daha geniş tarixi və statistik dəlillərə ehtiyac duyulur. Macarıstan tarixindəki müharibələrin iqtisadi və sosial nəticələri ilə bu böcək probleminin nəticələrini müqayisəli şəkildə təhlil etmək, iddianın obyektivliyini artırar.
Cavid Vəliyev
21.07.2025 12:09
Maraqlı bir iddia irəli sürülür, amma Macarıstan kontekstində bu tezis nə qədər etibarlıdır? Məqalədə minillik tarixi ərzində baş vermiş müharibələrin miqyasını və bu böcəklərin təsirinin müqayisəli analizini görmək istərdim. Xüsusilə Macarıstan tarixindəki böyük müharibələrin (məsələn, Osmanlı işğalı) bu nəzəriyyə ilə necə uyğunlaşdığını daha ətraflı izah etmək vacibdir. Böcəklərin demoqrafik dəyişikliklərə təsiri, konkret statistikalarla dəstəklənməlidir. Ümumiyyətlə, maraqlı bir nəzəriyyədir, ancaq daha güclü empirik sübutlar tələb olunur.
Şahin Ramazanov
21.07.2025 11:53
Maraqlı bir yanaşmadır, amma Macarıstan kontekstində daha çox dəqiqləşdirmələr tələb olunur. Məqalədə göstərilən "kiçik böcəklərin" Macarıstanın tarixi proseslərinə konkret olaraq necə təsir etdiyini daha ətraflı izah etmək faydalı olardı. Məsələn, hansı spesifik böcək növləri, hansı tarixi dövrlərə təsir göstərib və bu təsirlərin miqyası nə idi? Əlavə olaraq, alternativ və ya əks-təsir göstərən amilləri nəzərə almaq, təhlilə daha çox obyektivlik qatardı. Yalnız böcəkləri vurğulamaq, tarixin kompleksliyini sadələşdirmə riski daşıyır.

Şərh Yaz