Müdafiədə Son Dəqiqə: ABŞ Mətbuatı KAAN-ı Yazdı: Təkcə Təyyarə Yox, Türkiyənin Geosiyasi Mesajı

Türkiyənin KAAN qırıcısı proqramı, yüksələn orta güclərin müstəqillik və özünü təmin etməyə çalışdığı qlobal tendensiyanı əks etdirir. Bu, Ankaranın indiyə qədərki ən iddialı aviasiya təşəbbüsüdür. ABŞ istehsalı General Dynamics F-16 Fighting Falcon donanmasının köhnəlməsi ilə əlaqədar bu təyyarələri əvəz etmək məqsədilə hazırlanan KAAN Türkiyəni daxili istehsal beşinci nəsil döyüş təyyarəsinə malik ölkələr arasında kiçik qrupa daxil edəcək.

KAAN-ın İmkanları və Xüsusiyyətləri

KAAN-ın imkanları həqiqətən təsir edicidir. Bu, F-35 və ya Su-57 ilə müqayisə edilə bilən, iki mühərrikli, gizli xüsusiyyətlərə malik çoxməqsədli döyüş təyyarəsidir. Onun gövdə quruluşu qırıq xəttli gövdəyə, trapesiya formalı qanadlara, maili quyruq pərlərinə və daxili silah bölməsinə malikdir. Bu xüsusiyyətlər təyyarənin radarda görünmə əmsalını (RCS) azaltmaqla gizlilik qabiliyyətlərini artırır. O, hava üstünlüyündən tutmuş dərin hücum əməliyyatlarına və şəbəkə mərkəzli döyüşə qədər geniş bir vəzifə spektrində istifadə ediləcəyi proqnozlaşdırılır.

Kokpitin F-35-də mövcud olan bəzi qabaqcıl texnologiyalara sahib olacağı gözlənilir. Buraya sensor paketləri, məlumatların birləşdirilməsi, aktiv elektron skan edilmiş (AESA) radar və təkmilləşdirilmiş elektron müharibə sistemləri daxildir. Bu imkanlar pilotun vəziyyətdən xəbərdarlığını və şəbəkəyə bağlı döyüş qabiliyyətini artırmağı hədəfləyir.

Bununla belə, hərəkət sistemi məsələsi hələ də həll edilməyib. İlk prototiplər ABŞ istehsalı General Electric F110 mühərrikindən istifadə edirdi. F110 mühərriki vəzifələr üçün kifayət olsa da, Türkiyə mühərrik də daxil olmaqla bütün komponentləri ilə tamamilə daxili bir beşinci nəsil döyüş təyyarəsi istehsal etməkdə qərarlıdır. Lakin hələ F110 qədər güclü və etibarlı yerli bir mühərrik hazırlana bilməyib.

Türkiyəni Dördüncü Ölkə Edəcək

KAAN qırıcısının ilk prototipi 2023-cü ildə təqdim edilmişdir. Məlumata görə, təyyarənin ilk uçuşu 2025-ci ildə baş tutub və 2030-cu illərin əvvəlində tam əməliyyat qabiliyyətinə çatması gözlənilir. Proqramda gecikmə olmasa, KAAN Türkiyənin F-16 donanmasının xidmətdən çıxarılacağı dövrdə istifadəyə veriləcək. Bu döyüş təyyarəsi Türkiyəni ABŞ, Rusiya və Çindən sonra beşinci nəsil döyüş təyyarəsi istehsal edən dördüncü ölkəyə çevirəcək.

Türkiyənin Geosiyasi Mesajı

Türkiyə üçün beşinci nəsil döyüş təyyarəsinə sahib olmaq niyə həyati əhəmiyyət kəsb edir? Bu sualın cavabı təyyarənin sadəcə bir hərbi vasitə deyil, həm də Türkiyənin geosiyasi mesajı olmasındadır. Coğrafi mövqeyinin gətirdiyi unikallıqla Türkiyə həm Avropada, həm də Asiyada yerləşərək ABŞ və Rusiya ilə mürəkkəb münasibətlər qurmuşdur. Ankara Rusiya istehsalı S-400 hava hücumundan müdafiə sistemlərini aldıqdan sonra ABŞ-ın F-35 proqramından çıxarılmışdı. ABŞ-ın müttəfiqlərinə ixrac etdiyi beşinci nəsil döyüş təyyarəsi proqramından kənarda qalmaq, Türkiyəni öz beşinci nəsil təyyarəsini inkişaf etdirməyə sövq etdi və bu da ölkəyə daha çox müstəqillik verdi.

NATO Üçün Həm Fürsət, Həm Çətinlik

NATO baxımından KAAN-ın hazırlanması həm imkanlar, həm də çətinliklər yaradır. Bir tərəfdən, KAAN qırıcısı NATO üzvü olan Türkiyənin müdafiə qabiliyyətini artıracaq, ölkənin öz müdafiəsinə daha çox töhfə verməsinə şərait yaradacaq. Digər tərəfdən, bu təyyarə Türkiyənin özünü təmin etmə səviyyəsini yüksəldərək NATO-nun Ankara üzərindəki təsirini azalda bilər. Çünki Türkiyə zaman-zaman daha müstəqil bir xəttə yönəlməyə meyllidir.

Türkiyənin KAAN proqramı, yüksələn orta güclərin müstəqillik və özünü təmin etmə axtarışını əks etdirən qlobal tendensiyanın bir hissəsidir. Cənubi Koreyanın KF-21 təyyarəsi və Hindistanın AMCA döyüş təyyarəsi proqramları da Ankaranın bu yanaşmasının dünyadakı nümunələrindəndir.

24 saat