Ukrayna-Rusiya müharibəsinin gələcəyi: Cenevrə danışıqları və sülh planı müzakirələri
2025-ci ilin noyabr ayında Ukrayna-Rusiya müharibəsinin dördüncü ilinə yaxınlaşdığı bir vaxtda, Jenevrədə ABŞ, Ukrayna və Avropa ölkələri arasında mühüm danışıqlar baş tutub. Bu görüşlərin əsas mövzusu ABŞ prezidenti Donald Trampın təklif etdiyi sülh planı olub. Məqsəd, Ukrayna-Rusiya müharibəsinin gedişatını və diplomatik həll yollarını tapmaq idi.
Danışıqlarda iştirak edən tərəflərin ilkin reaksiyaları müsbət olub. ABŞ dövlət katibi Marko Rubio, görüşün Trampın müharibəni dayandırmaq cəhdləri arasında "ən məhsuldar" olduğunu bildirib. Ukrayna nümayəndə heyətinə rəhbərlik edən prezident ofisinin rəhbəri Andrey Yermak da dialoqu "çox məhsuldar" adlandırıb.
Müzakirələrin konkret detalları barədə açıqlama verilməsə də, "RBC-Ukrayna" nəşrinin məlumatına görə, nümayəndə heyətləri ABŞ planının ilkin versiyasındakı bəndlərin əksəriyyəti üzərində razılıq əldə ediblər. Əsas mübahisəli məqamlar, o cümlədən Zaporojye Atom Elektrik Stansiyasının gələcəyi və Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin sayı ilə bağlı bəzi dəyişikliklər edilib. Bu düzəlişlərin mahiyyəti açıqlanmayıb. Lakin ərazi məsələləri və Ukrayna-NATO münasibətləri Donald Tramp və Volodimir Zelenskinin şəxsi görüşündə müzakirə olunmaq üçün saxlanılıb. Bu görüşün bu və ya gələn həftə baş tutacağı ehtimal edilir, lakin hələ rəsmi təsdiq yoxdur.
Avropa alternativ sülh planının detalları
Jenevrə danışıqlarında Böyük Britaniya, Fransa və Almaniya tərəfindən hazırlanmış alternativ bir sülh planı da təqdim edilib. Bu plan "The Telegraph" qəzeti və "Reuters" agentliyi tərəfindən dərc olunub. Başlanğıcda nəşrlər arasında əhəmiyyətli fərqlər olsa da, "The Telegraph" sonradan məqaləsini redaktə edərək "Reuters"in versiyasına daha çox yaxınlaşdırıb.
Avropa təklifləri ümumilikdə Tramp planına əsaslansa da, bir sıra mühüm fərqlər ehtiva edir. Xüsusilə, bu planda ərazi danışıqlarının atəşkəsdən sonra, mövcud təmas xəttini əsas götürərək aparılması təklif olunur. Ukraynanın NATO-ya üzvlüyü birbaşa qadağan edilmir, lakin "alyans üzvləri arasında konsensusun olmaması" ilə şərtləndirilir. Həmçinin, Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin sayı bu planda 600 min deyil, 800 min nəfərlə məhdudlaşdırılması təklif edilir.
Danışıqların iştirakçı ölkələrinin liderləri ilk şərhlərini veriblər. Ukrayna prezidenti Volodimir Zelenski, ölkəsinin "kritik bir məqamda" olduğunu bildirib. O, "Ukrayna-Rusiya müharibəsinin sona çatmasını yaxınlaşdırmaq və hamı üçün real təhlükəsizlik gətirə biləcək addımları müəyyənləşdirmək üçün ABŞ, Avropa tərəfdaşları və bir çox başqaları ilə çox sıx işlədiklərini" vurğulayıb.
ABŞ prezidenti Donald Tramp isə öz "Truth" sosial şəbəkəsində "yaxşı bir şey ola bilər" deyə qeyd edib. O, "Rusiya ilə Ukrayna arasında sülh planı danışıqlarında həqiqətən böyük irəliləyiş əldə edilməsi mümkündürmü? Görənə qədər inanmayın, amma yaxşı bir şey baş verə bilər" sözlərini yazıb.
Moskva, əvvəlki kimi, Tramp planı üzərindəki işlərin gedişatını şərh etməkdən imtina edir. Rusiya prezidentinin mətbuat katibi Dmitri Peskov bildirib ki, Rusiya Cenevrə danışıqlarının yekunları ilə bağlı ABŞ-dan heç bir rəsmi məlumat almayıb. Eyni zamanda, Peskov Kremli "əlbəttə ki, media məlumatlarını çox diqqətlə izlədiyini" əlavə edib. Rusiya rəsmiləri Ukrayna-Rusiya müharibəsinin bu mərhələsində sülh danışıqlarına münasibətlərini açıqlamayıblar.
Rusiya hərbçisinin sülh planına baxışı
Dmitri adlı bir Rusiya hərbçisi, Ukrayna-Rusiya müharibəsi ilə bağlı öz qeyri-adi baxışlarını təqdim edib. O, 50 yaşlı səfərbər olunmuş, təqaüddə olan keçmiş kadr zabiti olduğunu və 2022-ci ilin dekabrından Rusiya Silahlı Qüvvələrində döyüşdüyünü bildirib. O, ağır yaralanıb, altı ay xəstəxanalarda və reabilitasiyada olub, hazırda cəbhənin "qaynar" hissəsində PUA bölməsinin komandiridir.
Dmitri özü və digər Rusiya hərbçiləri adından danışaraq, səngərlərdə hər kəsin artıq müharibədən yorulduğunu və cəbhə xətti boyunca dərhal atəşkəsin hər kəsi qane edəcəyini vurğulayıb. O, Trampın sülh planına şəxsi, subyektiv qiymət verib və bunu kapitulyasiya hesab etmədiyini bildirib. Onun fikrincə, müharibənin əsas nəticəsi Ukraynanın müstəqil dövlət və beynəlxalq siyasətin müstəqil subyekti kimi qalmasıdır.
Dmitri qeyd edib ki, Donbass onsuz da Rusiyanın nəzarəti altındadır və qalan beş min kvadrat kilometr dağılmış ərazi uğrunda daha bir il döyüşərək on minlərlə insanın həlak olması və yaralanması ağılsızlıqdır.
Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin 600 min nəfərlə məhdudlaşdırılması təklifini Dmitri "çox böyük bir rəqəm" hesab edib və belə bir ordu üçün sülh dövründə pul tapmağın çətin olacağını deyib. O, bu bəndin alçaldıcı və ya qeyri-adekvat olmadığını düşünür.
NATO-ya üzvlük moratorisini böyük itki hesab etməyən Dmitri, əvəzində Avropa İttifaqına üzvlüyün və sərmayələrin ölkənin bərpası üçün imkan yaradacağını vurğulayıb.
Rusiyanın bərpa üçün ödəməli olduğu vəsaitlərə gəlincə, Dmitri hesab edir ki, bütün 300 milyard dolları zərər çəkmiş insanlar və ərazilər üçün birgə layihələrə, eləcə də Rusiyaya veriləcək ərazilərdə qalmayacaq DNR sakinlərinə kompensasiyaya sərf etmək daha yaxşı olar. O, insanların, qaçqınların və doğmalarını, əmlakını itirənlərin maraqlarını daha çox düşünməyin vacibliyini bildirib. "Dondurulmuş Rusiya aktivlərini artıq görmək mümkün deyil, bu aydındır. Əsas odur ki, insanların qətlinə son qoymaq lazımdır. Bu, ən vacibdir. Və təkrar edirəm – bu, kapitulyasiya deyil. Ukrayna müstəqil dövlət olmaq hüququnu qazanıb. Növbəti döyüş sahəsi iqtisadiyyatdır, insanlıqdan kənar hərəkətlərə son qoymaq lazımdır" deyə fikirlərini yekunlaşdırıb.
Oxucu Şərhləri
Hələlik heç bir şərh yazılmayıb. İlk şərhi siz yazın!
Şərh Yaz