NASA və Boeing Starliner-1-in insanlı missiyasını yük daşıyan missiyaya çevirdi

NASA Kommersiya Ekipaj Proqramında Mühüm Dəyişikliklər: Boeing Starliner Yük Missiyasına Keçir

NASA bazar ertəsi etdiyi açıqlamada Kommersiya Ekipaj Proqramında yenidən baxış apararaq, Boeing Starliner kosmik gəmisinin Beynəlxalq Kosmos Stansiyasına (BKS) həyata keçirməli olduğu missiyaların sayını azaldıb və növbəti uçuşu ekipajlı missiyadan yük missiyasına çevirib. Bu qərar, proqramın gələcəyi ilə bağlı mühüm suallar doğurur.

NASA-nın Boeing və SpaceX ilə bağladığı ilkin müqavilədə hər iki şirkətin BKS-ə pilotsuz nümayiş uçuşu, ardınca ekipajlı nümayiş missiyası və daha sonra altı müntəzəm ekipaj rotasiya missiyası həyata keçirməsi nəzərdə tutulurdu. Hər iki şirkət pilotsuz nümayiş uçuşlarını 2019-cu ildə həyata keçirsə də, onların sonrakı trayektoriyaları kəskin şəkildə fərqləndi.

SpaceX-in Uğuru və Boeing Starlinerin Çətinlikləri

SpaceX, Dragon kosmik gəmisi ilə Demo-2 adlı ekipajlı nümayiş missiyasını 2020-ci ilin mayında müvəffəqiyyətlə tamamlayaraq irəliləyə bildi və indiyədək BKS-ə NASA-nın 12 ekipaj missiyasını çatdırıb. Digər tərəfdən, Boeing, 2019-cu ildəki Orbital Uçuş Testi (OFT) zamanı yaranan problemlər səbəbindən kosmik gəminin stansiyaya çatmasına mane olduğundan, 2022-ci ildə Orbital Uçuş Testi 2-ni (OFT-2) təkrarlamağa məcbur oldu. 2024-cü ildəki Ekipaj Uçuş Testi (CFT) də əsasən Starlinerin itələyiciləri ilə bağlı çoxsaylı problemlərlə üzləşdi. Nəticədə, NASA sentyabr ayında kapsulun ekipajsız geri qayıtmasına əmr verdi və CFT astronavtları SpaceX Dragon kapsulu ilə evə döndü.

Starliner CFT missiyasının başa çatmasından bəri, NASA və Boeing, Starlinerin növbəti uçuşunun astronavtları daşıyıb-daşımayacağını müzakirə edirdi. NASA-nın hər bir ictimai bəyanatı ekipajlı uçuşla bağlı şübhələri artırırdı.

Starliner-1 Yük Missiyası və Gələcək Planlar

Bazar ertəsi elan olunan qərarla, Starliner-1 adlı missiyanın BKS-ə yalnız yük daşıyacağı rəsmiləşdirildi. Bu missiyanın 2026-cı ilin aprelindən əvvəl baş tutması gözlənilir. NASA-nın Kommersiya Ekipaj Proqramının meneceri Stiv Stiç bəyanatında bildirib ki, “NASA və Boeing gələn ilki iki potensial uçuşa hazırlıq olaraq Starlinerin hərəkət sistemini səylə sınaqdan keçirməyə davam edirlər. Bu dəyişiklik NASA və Boeing-ə 2026-cı ildə sistemin təhlükəsiz sertifikatlaşdırılmasına, hazır olduqda Starlinerin ilk ekipaj rotasiyasını həyata keçirməyə və 2030-cu ilə qədər stansiyanın əməliyyat ehtiyaclarına uyğun olaraq gələcək Starliner missiyaları üçün davam edən uçuş planlamamızı tənzimləməyə imkan verir.”

NASA və Boeing həmçinin NASA-nın Boeing-dən satın almağa borclu olduğu uçuşların sayını altıdan dördə endirmək barədə razılığa gəlib, qalan iki uçuş isə "opsiyon" olaraq qalır. Starliner-1-in yalnız yük daşıması qərarı ilə NASA, astronavtlarını BKS-ə çatdırmaq üçün cəmi üç Starliner uçuşuna sahib ola bilər. Əgər Starliner-1 normal bir uçuş olarsa, bu, Starliner-2-nin Boeing-in ekipajla BKS-ə ilk əməliyyat missiyası olaraq həyata keçirilməsinə yol açacaq. NASA sözçüsü, növbəti kommersiya uçuşunun 2026-cı ilin oktyabrından əvvəl hədəfləndiyini və bu uçuşun 2026-cı ilin əvvəlində baş tutması gözlənilən NASA-nın SpaceX Crew-12 missiyası ilə təhvil verəcəyini bildirib.

Astronavtların Taleyi Necə Olacaq?

Boeing CST-100 Starliner kosmik gəmisinin növbəti ekipajı, ictimaiyyət üçün hələ də bir sirr olaraq qalır. 2022-ci ilin sentyabrında Starliner-1-in komandiri təyin olunan NASA astronavtı Skott Tinql bu ay NASA Astronaut Ofisinin yeni rəisi təyin edilib. Tinql elan edildikdə, agentlik astronavt Mayk Finkenin Starliner-1-in pilotu olacağını da bildirmişdi. Lakin o və Yaponiya Aerokosmik Kəşfiyyat Agentliyi (JAXA) astronavtı Kimiya Yui, Starliner-1-ə təyin olunmuş digər bir astronavt olaraq, hazırda davam edən SpaceX Crew-11 missiyasının üzvləri kimi uçuşa təyin ediliblər.

Kanada Kosmos Agentliyi (CSA) astronavtı Coşua Kutrıkin taleyi ilə bağlı məlumat gözləyirik. Ars Technica-nın baş kosmos müxbiri Erik Berqer ötən həftə NASA astronavtı Lyuk Delaninin də bir vaxtlar Starliner-1 missiyası üçün təlim keçməyə namizəd olduğunu, lakin SpaceX Crew-13 missiyasına yenidən təyin edildiyini bildirmişdi.

Bəzi astronavtlar Starlinerdə uçmaq üçün təlim keçmiş, lakin SpaceX-in Dragon kosmik gəmisində uçmaq üçün yenidən təyin edilmişdilər. Bu astronavtlar, növbəti yük missiyasının uğurlu keçəcəyi təqdirdə, Starliner-2 uçuşuna təyin oluna bilərlər. Nikol Mann, SpaceX Crew-5 missiyasına təyin olunmazdan əvvəl Starliner Ekipaj Uçuş Testi missiyasının orijinal üzvlərindən biri idi. O, o zaman tibbi səbəblərdən geri çəkilən NASA astronavtı Erik Bou ilə birlikdə seçilmişdi.

Aktiv xidmətdə olan və Starliner sistemləri üzrə təlim keçdiyi ictimaiyyətə təsdiqlənən yeganə digər astronavt CFT Pilotu Sunita "Suni" Uilliamsdır. Lakin Starliner-2 onun dördüncü missiyası olacağından və kosmosda artıq 600 gündən çox vaxt keçirdiyi üçün NASA astronavtları üçün radiasiya həddi ilə üzləşə bilər. Aşağıda Starliner (CFT və ya Starliner-1 üçün) uçmaq üçün təlim keçmiş, lakin aktiv xidmətdən təqaüdə çıxmış astronavtların siyahısı verilmişdir:

• Coş Kassada
• Janett Epps
• Kris Ferqyuson
• Koiçi Vakada (JAXA)
• Barri "Butç" Uilmor

24 saat