Neftə Raket: İran-Çin Gizli Razılaşma

İran ilə İsrail arasında baş vermiş 12 günlük hərbi qarşıdurmanın ardından Tehran, məhv edilmiş hava hücumundan müdafiə sistemlərini bərpa etmək məqsədilə Çindən yeni hava müdafiə batareyaları əldə edib. Middle East Eye (MEE) nəşrinə danışan ərəb rəsmilər bu tədarükün 24 iyunda elan edilən atəşkəsdən sonra baş verdiyini bildiriblər.

Müdafiə İmkanlarının Bərpası Səyləri

Kimliyinin gizli qalmasını istəyən bir rəsminin sözlərinə görə, ABŞ-ın ərəb müttəfiqləri də İranın müdafiə qabiliyyətini yenidən qurmaq səylərindən xəbərdar ediliblər. Ağ Evin də bu inkişaflarla bağlı məlumatlandırıldığı iddia edilir. Bu addımlar İranın regional təhlükəsizlik sahəsindəki mövqeyini gücləndirməyə yönəlib.

Neft Müqabilində Raket Tədarükü

Rəsmilər neçə raket batareyasının təhvil verildiyini açıqlamasa da, İranın Çindən gələn bu sistemləri neft müqabilində əldə etdiyi bildirilib. ABŞ Enerji İnformasiya Administrasiyası (EIA) İranın neft ixracatının təxminən 90 faizinin Çinə yönəldiyini qeyd edir. Qurumun hesabatında Tehranın ABŞ sanksiyalarına baxmayaraq, Malayziya kimi ölkələri tranzit mərkəzi kimi istifadə edərək tədarüklərini davam etdirdiyi vurğulanmışdı.

Tehran-Pekin Əməkdaşlığı Dərinləşir

Regiondakı analitiklərin fikrincə, yeni tədarüklər Çin ilə İran arasında strateji əlaqələrin dərinləşdiyini nümayiş etdirir. Son həftələrdə İsrail İranın ballistik raket buraxılış qurğularına hücum etmiş, bəzi yüksək rütbəli İranlı hərbçi və alimləri hədəf almışdı. Lakin Tehran hökuməti bu hücumlara baxmayaraq, Təl-Əviv və Hayfadakı bəzi həssas hədəfləri vura bilmişdi.

Keçmişdəki Oxşar Təcrübələr

İran keçmişdə də Çin ilə oxşar müdafiə əməkdaşlıqlarına imza atmışdı. 1980-ci illərdə Çin istehsalı HY-2 "Silkworm" qanadlı raketləri Şimali Koreya vasitəsilə İrana çatdırılmış, bu raketlər daha sonra Küveyti və bir ABŞ tankerini hədəf almaq üçün istifadə edilmişdi. 2010-cu ildə də İranın Çindən HQ-9 hava hücumundan müdafiə sistemləri aldığı iddia edilmişdi. Bu gün İranın Rusiya istehsalı S-300 sistemləri ilə yanaşı, yerli istehsal Khordad seriyası və Bavar-373 kimi batareyalara sahib olduğu məlumdur. Lakin bu sistemlərin İsrailin sahib olduğu ABŞ istehsalı F-35 qırıcılarına qarşı təsirinin məhdud olduğu qiymətləndirilir. Çin, hava hücumundan müdafiə sistemlərini yalnız İrana deyil, Pakistan və Misir kimi region ölkələrinə də ixrac edir. Bu kontekstdə, HQ-9 və HQ-16 kimi sistemlər Çinin regiondakı silah diplomatiyasında mühüm yer tutur.

Geosiyasi Yenidən Formalaşma Prosesi

İranlı mütəxəssislərin fikrincə, bu inkişaflar Tehranın yalnız hərbi deyil, geosiyasi mövqeyini də yenidən formalaşdırma prosesində olduğunu göstərir. İranın Çin ilə qurduğu müdafiə körpüsü, regiondakı tarazlıqları uzunmüddətli dövrdə dəyişə biləcək yeni bir dövrün xəbərçisi ola bilər.

24 saat