Nipah Virusu Nədir?
Nipah virusu yarasa populyasiyalarında təbii şəkildə yayılan, insanlarda və heyvanlarda ağır xəstəliklərə səbəb olan təhlükəli bir
Nipah virusu infeksiyasıdır. İlk dəfə 1998-ci ildə Malayziyada donuzçuluqla məşğul olan fermerlər arasında aşkarlanan bu virus, sonradan digər regionlarda da vaxtaşırı epidemiyalara yol açıb. Virus əsasən meyvə yarasaları vasitəsilə yayılır və yoluxmuş heyvanlarla, xüsusən donuzlarla birbaşa təmasda olmaqla və ya virusla çirklənmiş qidaların qəbulu ilə insanlara keçə bilər. Onun yüksək ölüm nisbəti qlobal səhiyyə üçün ciddi narahatlıq mənbəyidir.
Hindistanın Cənubunda Vəziyyət
Hindistanın cənubundakı
Kerala ştatı Nipah virusunun təkrarlanan ocaqlarından biri olaraq qalır. Son zamanlar bölgədə virusla bağlı narahatlıqlar yenidən gündəmə gəlib, lakin yerli səhiyyə orqanları dərhal və effektiv tədbirlər görərək vəziyyəti nəzarət altında saxlamağı bacarıblar. Xəstəliyin yayılmasının qarşısını almaq üçün təmasda olan şəxslərin izlənməsi, karantin tədbirləri və ictimai məlumatlandırma kampaniyaları aparılır. Bu cür infeksiyalar
zoonoz xəstəliklər kateqoriyasına aiddir və onların yayılmasının qarşısını almaq üçün vahid səhiyyə yanaşması böyük əhəmiyyət kəsb edir.
Yoluxma Yolları və Simptomlar
Nipah virusu insandan insana, xüsusilə də xəstə insanlara qulluq edən tibb işçiləri və ya ailə üzvləri arasında yaxın təmas yolu ilə də ötürülə bilər. Virus bədənə daxil olduqdan sonra simptomlar adətən 4-14 gün ərzində özünü büruzə verir. Bunlara qızdırma, baş ağrısı, əzələ ağrıları, ürəkbulanma və qusma daxildir. Daha ağır hallarda, xəstəlik pnevmoniya, ensefalit (beyin iltihabı) və hətta komaya qədər inkişaf edə bilər ki, bu da ölümcül nəticələrə səbəb ola bilər.
Mübarizə və Qarşısının Alınması
Hal-hazırda Nipah virusuna qarşı xüsusi bir müalicə üsulu və ya peyvənd mövcud deyil. Müalicə əsasən simptomların yüngülləşdirilməsi və xəstənin vəziyyətini sabitləşdirməyə yönəlmiş dəstəkləyici terapiyadan ibarətdir. Xəstəliyin qarşısının alınmasında isə yoluxmuş heyvanlarla təmasdan qaçmaq, xüsusən də donuzçuluq fermalarında biosahə təhlükəsizliyi tədbirlərinə riayət etmək və xəstəlik hallarında dərhal səhiyyə orqanlarını məlumatlandırmaq böyük əhəmiyyət daşıyır.
Kerala və digər riskli bölgələrdə daimi monitorinq və erkən xəbərdarlıq sistemləri virusun yayılmasını məhdudlaşdırmaqda mühüm rol oynayır.
24 saat
Oxucu Şərhləri
Hindistanın cənubundakı hazırkı vəziyyətdə isə donuzların virusun yayılmasındakı rolu tam aydınlaşdırılmamışdır. Eyni zamanda, virusun yayılmasında hansı vasitələrin, məsələn, digər heyvanlar və ya insan-insan yoluxması kimi amillərin daha üstünlük təşkil etdiyini dəqiq müəyyənləşdirmək olduqca vacibdir. Malayziyadakı təcrübədən əldə olunan nəticə, virusun yayılmasının qarşısını almaq üçün heyvanların, xüsusilə donuzların sanitar şəraitinin yaxşılaşdırılmasının zəruriliyini göstərir. Bundan başqa, yarasaların meyvə əkinlərinə girişini məhdudlaşdırmaq da önəmli profilaktik tədbirdir.
Lakin, Hindistanın cənubundakı xüsusi şərait – əhalinin sıxlığı, heyvanlarla qarşılıqlı əlaqənin xarakteri, sanitariya vəziyyəti kimi amillər də nəzərə alınmalıdır. Bu faktorlar, Malayziyadakı epidemiyanın nəticələrindən fərqli nəticələrə səbəb ola bilər. Odur ki, bu mövzuda aparılan müqayisəli tədqiqatların və epidemioloji təhlillərin nəticələri, məlumatın tamlığı baxımından həlledici rol oynayacaqdır.
Məqalədə əsas mövzu kimi "Nipah virusu (NiV) zoonoz mənşəli bir virusdur" qeyd olunub. Lakin, sizin şərhinizdəki fikir, virusun yayılmasının daha geniş faktorlara bağlı ola biləcəyini vurğulayır. Bu məqamda, əgər Nipah virusu əsasən zoonoz mənşəlidirsə, onda bu digər faktorlar (ətraf mühit, insan davranışları) onun yayılmasına necə təsir edir? Bu faktorların rolu tam olaraq necə müəyyən edilir və bu sahədə aparılan elmi tədqiqatlar nəticəsində hansı əlavə məlumatlar əldə olunub?
Sizin də qeyd etdiyiniz kimi, bu məsələdə daha dərin elmi araşdırmalara ehtiyac var. Bu cür araşdırmalar aparılarkən, zoonoz mənşəli virusların yayılmasında ətraf mühitin dəyişiklikləri və insan fəaliyyətinin rolu necə qiymətləndirilir? Ümumiyyətlə, bu cür virusların yayılmasının qarşısını almaq üçün "vahid səhiyyə" yanaşması nə deməkdir və bu yanaşma çərçivəsində hansı tədbirlər görülür?
Qeyd etmək lazımdır ki, Nipah virusu (NiV) əsasən zoonoz mənşəlidir və meyvə yarasaları bu virusun təbii rezervuarı hesab olunur. Lakin, sizin də vurğuladığınız kimi, virusun insanlara və digər heyvanlara ötürülməsində müxtəlif mərhələlər və faktorlar mövcuddur. Bu məsələdə daha dərin elmi araşdırmalara və dəqiqləşdirmələrə ehtiyac olduğu açıqdır. İnanıram ki, gələcəkdə bu mövzuda dərc olunacaq məqalələr daha hərtərəfli məlumat verəcək və elmi dəlillərlə zənginləşdiriləcəkdir.
Bütün bunları nəzərə alaraq, Nipah virusunun yayılma riskini minimuma endirmək üçün yerli əhalinin iştirakını təmin edən və iqtisadi təsirləri minimuma endirməyi hədəfləyən daha inteqrativ bir yanaşma strategiyasının tərtibi mümkün olardı?
Malayziyadakı epidemiyadan əldə edilən əsas dərs, virusun yayılmasının qarşısının alınması üçün heyvanların, xüsusən də donuzların həyat şərtlərinin gigiyenikliyinin vacibliyidir. Həmçinin, yarasaların meyvə əkinlərinə girişinin məhdudlaşdırılması üzrə profilaktik tədbirlər önəmlidir. Ancaq Hindistanın cənubundakı vəziyyətin xüsusiyyətləri (əhalinin sıxlığı, heyvanlarla qarşılıqlı əlaqənin xüsusiyyətləri, sanitariya şəraiti və s.) nəzərə alınmalıdır. Bu faktorlar Malayziyadakı epidemiyaya nisbətən fərqli nəticələrə səbəb ola bilər. Məlumatın tamlığı üçün müqayisəli tədqiqatların və epidemioloji təhlillərin nəticələri həlledici olacaqdır.
Maraqlıdır ki, 1998-ci ildəki epidemiya ilə müasir hadisələr arasındakı fərq virusun yayılma sxeminə dair daha geniş araşdırma və ya daha effektiv profilaktik tədbirlərin mövcudluğundan irəli gəlibmi? Yoxsa hazırkı vəziyyət həmin vaxtkı vəziyyətə nisbətən daha qəfil yayılımı əks etdirir? Bu sualların araşdırılması, gələcək pandemiyaların qarşısının alınması üçün vacibdir.
Şərh Yaz