Pakistan Kəşmirində mübahisəli statusla bağlı Hindistan əleyhinə etirazlar

May ayında iki ölkə arasında yaşanan qarşıdurmaların potensial nüvə müharibəsi qorxusu yaratmasından sonra, gərginliyin fonunda, Pakistanın nəzarətindəki Kəşmir ərazisində yüzlərlə insan Hindistanın mübahisəli regionun yarımuxtar statusunu ləğv etməsinin altıncı ildönümünü qeyd etmək üçün yürüş keçirib. Çərşənbə axşamı keçirilən aksiyada etirazçılar Himalay regionunun Hindistanın nəzarətindəki hissəsi üçün dövlət statusunun bərpasını tələb ediblər. Bu ərazi iki ölkə arasında bölünmüşdür və hər iki tərəf onu tamamilə özünə aid edir. Hindistan Konstitusiyasının Cammu və Kəşmir ştatına yarımuxtar status verən 370-ci maddəsi 5 avqust 2019-cu ildə Baş nazir Narendra Modinin hindu millətçi hökuməti tərəfindən ləğv edilib. Bu status müsəlman çoxluqlu ştata xüsusi hüquqlar, o cümlədən öz konstitusiyasını və müdafiə, kommunikasiya və xarici əlaqələr istisna olmaqla, bütün məsələlərdə qanunvericilik muxtariyyətini təmin edirdi. Bu qərarın qəbulu ərəfəsində Hindistan mübahisəli regiona minlərlə əlavə əsgər göndərmiş, sərt komendant saatı tətbiq etmiş, telekommunikasiyanı kəsmiş və siyasi liderləri həbs etmişdi. O vaxtdan bəri çox sayda jurnalist və fəal “antiterror” qanunları ilə həbs olunub, yerli icmalar yeni sakinlərin axınından əziyyət çəkib və hücumların sayı artıb. Çərşənbə axşamı Pakistanın nəzarətindəki Kəşmirin paytaxtı Muzaffarabadda keçirilən əsas etiraz aksiyasında yüzlərlə vətəndaş cəmiyyəti üzvü və siyasi partiya nümayəndəsi iştirak edib. Pakistanın paytaxtı İslamabadda da Hindistan əleyhinə oxşar etirazlar keçirilib. Pakistan Baş nazirinin müavini İshaq Dar, Kəşmirlilərin “Hindistanın qeyri-qanuni işğalından azad olmaq” istəklərinə Pakistanın mənəvi və diplomatik dəstəyini bir daha təsdiqləyib. Kəşmirin müstəqillik tərəfdarı siyasi və dini qruplarının ittifaqı olan Bütün Partiyalar Hurriyyət Konfransının lideri Mazhar Səid Şah beynəlxalq birliyi onillər əvvəl BMT qətnamələrində tələb edildiyi kimi, Kəşmirlilərə öz müqəddəratını təyinetmə hüququnun verilməsini təmin etməyə çağırıb. Eyni zamanda, Hindistanın nəzarətindəki Kəşmirin Srinagar şəhərində müxalifətçi Hindistan Milli Konqres Partiyasının tərəfdarları hökumətdən mübahisəli regionun dövlət statusunu bərpa etməsini tələb edərək mitinq keçiriblər.

Hindistan və Pakistan arasında yüksələn gərginlik

Çərşənbə axşamı keçirilən nümayişlər, Hindistanın nəzarətindəki Kəşmirin Pahalgam bölgəsində baş verən kütləvi atışma ilə bağlı Hindistan-Pakistan arasında hərbi zərbə mübadiləsindən təxminən üç ay sonra baş verir. Yeni Dehli bu hücumda İslamabadı günahlandırmış, Pakistan isə ittihamı rədd etmişdi. Bu, 1999-cu ildən bəri nüvə silahına malik qonşular arasında ən şiddətli qarşıdurma idi. Hər iki tərəfdən raket, pilotsuz uçuş aparatı və artilleriya atəşi nəticəsində 70-dən çox insan həlak olmuşdu. Qarşıdurma, qlobal güclərin böhranı zərərsizləşdirməsindən əvvəl mümkün hərbi eskalasiya ilə bağlı narahatlıqlara səbəb olmuşdu. Mayın 10-da əldə olunan atəşkəs qüvvədə qalsa da, gərginlik hələ də davam edir. Yeni Dehli ötən həftə Pahalgam hücumunu törədən üç pakistanlı kişinin iyulun 28-də Srinagarın kənarında baş verən silahlı toqquşma zamanı öldürüldüyünü açıqlayıb.

Kəşmirin hüquqi və siyasi gələcəyi

Məhkəmə rəsmiləri çərşənbə axşamı bildirib ki, Hindistanın ali məhkəməsi bu həftə Kəşmirin federal dövlət statusunun bərpası ilə bağlı müraciətə baxacaq. Ali Məhkəmədə cümə gününə təyin olunmuş dinləmə iki sakin tərəfindən verilən ərizədən sonra baş tutur. Ali Məhkəmə 2023-cü ilin dekabrında regionun muxtariyyətinin ləğv edilməsini təsdiqləsə də, Cammu və Kəşmirin “ən qısa zamanda” dövlət statusuna qaytarılmasını və digər Hindistan federal ştatları ilə bərabərləşdirilməsini tələb etmişdi. Noyabr ayında Kəşmir Yeni Dehlinin birbaşa nəzarətinə keçdikdən sonra ilk hökumətini seçdi. Seçicilər regionun məclisinə rəhbərlik etmək üçün müxalifət partiyalarını dəstəklədilər. Lakin yerli hökumətin səlahiyyətləri məhduddur və ərazi praktiki olaraq hələ də Yeni Dehlinin təyin etdiyi inzibatçı tərəfindən idarə olunur.

24 saat