Parazit qarışqa kraliçası kimyəvi təsirlə işçiləri analarını öldürməyə vadar edir

Qarışqa Koloniyasında Kimyəvi Manipulyasiya: Ananın Öz Qızları Tərəfindən Öldürülməsi

Alimlər ilk dəfə olaraq parazit qarışqaların kimyəvi müharibədən istifadə edərək fərqli bir növün yuvasını necə ələ keçirdiyini, işçi qarışqaları öz kraliçalarına qarşı sui-qəsdə necə sövq etdiyini ortaya çıxarıblar. Bu ölümcül sxem, Şekspir dramını xatırladan bir şəkildə inkişaf edir. Bir qarışqa koloniyasında ana kraliça ölür, öz qızlarının hücumuna məruz qalır. Bu arada, əsl düşmən – başqa bir qarışqa növündən olan işğalçı kraliça – kənarda gözləyir. Onun planı sadədir: yuvaya sızmaq və bədənində hazırlanmış kimyəvi silahları istifadə edərək işçi qarışqaları aldadaraq, qanuni hökmdarlarını saxtakar sanmalarına səbəb olmaq. Bir neçə saat ərzində yuvanın kraliçası yıxılacaq. Keçmiş matron öldükdən sonra, işğalçı kolaniyanın yeni lideri rolunu öz üzərinə götürəcək.

Misli Görünməmiş Davranış: İşğalçı Kraliçanın Taktikaları

Bir qarışqa koloniyasında ana ölümü qeyri-adi hal deyil – bu, adətən bir koloniyanın bir neçə kraliça istehsal etdiyi və ya tək kraliçanın doğurganlığının sonuna çatdığı zaman baş verir. Lakin bu xüsusi ssenari, kənar bir kraliçanın işçiləri özünün vasitəçi qatillərinə çevirdiyi hadisə, indiyə qədər ətraflı təsvir edilməmişdi. Tədqiqatçılar bu nəticələrini bazar ertəsi “Current Biology” jurnalında açıqlayıblar. Tədqiqatın baş müəllifi, Yaponiyanın Kyuşu Universitetinin biologiya kafedrasının dosenti Dr. Keizo Takasuka bildirdi ki, əslində, bu strategiya başqa heç bir heyvan növündə sənədləşdirilməyib. Takasuka elektron poçtu vasitəsilə CNN-ə deyib: “Qızların bioloji analarını öldürməyə sövq edilməsi bu işdən əvvəl biologiyada məlum deyildi”. Tədqiqatçılar Lasius cinsindən olan qarışqalar arasında bu davranışı müşahidə edərək, L. orientalis və L. umbratus növlərində kraliçaların işğallarını və işçi manipulyasiyasını sənədləşdirmişlər. Takasuka deyir: “Əvvəlki tədqiqatlar, yeni bir L. umbratus kraliçası L. nigerin ev sahibi koloniyasına basqın etdikdən sonra, ev sahibi işçilərin öz kraliçalarını öldürdüyünü bildirmişdi. Lakin mexanizm bizim tədqiqatımıza qədər tamamilə məlum deyildi”.

Kimyəvi Manipulyasiyanın Detalları: İşğal və Aldatma

Qarışqalar qoxu vasitəsilə ünsiyyət qururlar, bu da onların yuva yoldaşlarını və düşmənlərini ayırd etmələrinin əsas yoludur. Tədqiqatçılar əvvəllər yuvanın qidalanma yollarında parazit qarışqa kraliçalarını müşahidə edərkən, parazitin bir işçi qarışqanı tutub bədəninə sürtərək qoxusunu dəyişdirdiyini və beləliklə yuvaya aşkarlanmadan daxil olduğunu görmüşdülər. Yeni tədqiqat üçün Tokio vətəndaş alimləri Taku Şimada və Yuji Tanaka hər biri bir qarışqa koloniyası yetişdirərək onlara parazit qarışqa kraliçaları yerləşdirmişlər. Şimada L. flavus koloniyasında bir L. orientalis kraliçasını müşahidə etmiş, Tanaka isə L. japonicus koloniyasına basqın edən bir L. umbratus kraliçasını qeydə almışdır. Hər iki eksperimentdə alimlər əvvəlcə işğalçı kraliçanı ev sahibi işçilər və kokonlarla birlikdə yerləşdirmişlər ki, “o, yuva yoldaşı qoxusunu əldə etsin” Takasuka dedi. “Bu, onun yuva yoldaşı kimi tanınmasını təmin etdi və daxil olarkən əks-hücumun qarşısını aldı.” Daha sonra alimlər kraliçanı koloniyaya buraxdılar.

Sui-qəsd Planı və Qalibiyyətin Təsdiqi

Hər iki parazit kraliça oxşar hücum planına əməl etdi. Qoxularını gizlətdikdən sonra, kraliçalar koloniyaların qidalanma sahələrinə daxil oldular. Əksər işçilər gəlməni görməzdən gəldi. Bəziləri hətta ona ağızdan ağıza yemək verdilər. Lakin işğalçı kraliçalar yemək üçün orada deyildilər – onlar sui-qəsd planını işə salmalı idilər. Yaşayan kraliçanı tapdıqdan sonra, işğalçı onu qarışqa turşusu qoxusu verən qarıncığıdakı maye ilə püskürdü. Bu qoxu işçiləri qıcıqlandırdı, bəziləri dərhal öz kraliçalarına hücum edib onu vurdular. Ardıcıl bir neçə dəfə püskürtmə baş verdi və hücumlar daha qəddar hal aldı. Alimlər bildiriblər ki, “ev sahibi işçilər dörd gün sonra əsl analarını şikəst etdilər”. Əsl kraliçanın ölümü işğalçının yüzlərlə yumurta istehsal etməyə başlamaq üçün siqnalı idi, yumurtalara onun yeni “qızları” baxırdı. Zamanla, onun bioloji qızlarının sayı minlərlə çoxalacaq, beləliklə, kolaniyanı ələ keçirəcək, ta ki orijinal növdən heç kim qalmayana qədər.

Mütəxəssislərin Şərhi: Təbiətin Dəhşətli Sirrləri

Kaliforniya Universitetinin (Riverside) entomologiya kafedrasının professoru Dr. Jessica Purcell dedi: “Çox diqqətli bir müşahidə tədqiqatının, biz – yəni qarışqa tədqiqatçıları – şübhələndiyimiz, lakin heç vaxt təsdiq etmədiyimiz maraqlı bir şeyi kəşf etdiyini görmək təravətləndiricidir”. Tədqiqatda iştirak etməyən Purcell bildirdi: “Bu kəşf, xüsusən də işçilərdə bu davranışı oyatmaq üçün kimyəvi birləşmədən istifadə edilməsi məni həqiqətən heyrətləndirdi”. Qarışqalar kimi sosial həşəratlar, kolaniyanın paylaşması üçün resurslar toplayır və saxlayırlar. Bu onları sosial parazitlər – yaxşı təchiz edilmiş yuvaları istismar etmək istəyən növlər üçün cəlbedici hədəfə çevirir. Bəzi qarışqa növləri koloniyanın balalarını qaçırıb qul edirlər. Digərləri, L. orientalis və L. umbratus kimi, koloniyada məskən salır, mövcud kraliçanı aradan qaldırır və onun yerini tuturlar. Purcell CNN-ə dedi: “Bütün bu heyrətamiz müxtəliflik var. Bu tədqiqatdan əvvəl bilmədiyimiz çox şey, sosial parazit qarışqaların ev sahibi kraliçanı qətlə yetirmək üçün müxtəlif yolları idi. İnsanlar işğalçı kraliçanın gedib mövcud kraliçanın başını kəsdiyi birbaşa qətl müşahidələri aparmışdılar. Lakin onların işçiləri bunu etməyə vadar etmək üçün həqiqətən kimyəvi manipulyasiyadan istifadə edə bilmələri heyrətamizdir”. Harvard Universitetinin folklor və mifologiya kafedrasının professor emeritusu Dr. Maria Tatar qeyd etdi ki, ailələrdə zorakılıq tez-tez nağıllarda və miflərdə, adətən çarəsiz valideynlər və ya qısqanc ögey valideynlər uşaqlara zərər vermək və ya öldürmək üçün sui-qəsd quraraq təsvir edilir. Lakin belə hekayələrdə çoxlu zorakılıq olsa da, folklorda ana qatili – bir kənara qalsın ki, uşaqların ananı öldürməyə aldadılması – demək olar ki, yoxdur. Bu baxımdan, Takasuka qeyd etdi ki, işğalçı, manipulyativ qarışqa kraliçalarının dəhşətli hekayəsi daha da diqqət çəkir. O dedi: “Bəzən təbiətdəki hadisələr uydurduqlarımızı geridə qoyur”.

24 saat